چند روزی تا سهسالگی حکومت طالبان نمانده و در این مدت مشکلات زیادی در کشور حاکم بود که طالبان را نیز درمینوردید. در این مدت هیچ کشوری حاضر نشد حکومت این گروه را بهرسمیت بشناسد، مشکلات داخلی همچنان بیداد میکرد/ میکند و در این نبشته نگاهی خواهیم داشت به اینکه طالبان در کدام رینگ برنده بودند، چه زمینههای موفق شده و در برابر چه چالشهایی نتوانستهاند موفقیتی داشته باشند.
رینگِ مبارزه با تروریسم
یکی از فعالیتها و مبارزاتی که طالبان از خود بهنمایش گذاشتند، مبارزه با تروریسم داعشی بود. در ابتدای قدرتگیری این گروه، حملات زیادی از سوی داعش در نقاط مختلف کشور انجام شد و اما طالبان با راهاندازی عملیاتهای وسیعی در کابل، تخار، هرات و بعضی از ولایات دیگر، توانستند شماری از چهرههای کلیدی داعش خراسان را هلاک و پایگاههای شانرا نابود کنند.
عملیاتهای طالبان علیه داعش، سطح حملات این گروه تروریستی را به میزبان زیادی پایین آورد و بارها مقامات طالبان اعلام کردند که داعش دیگر تهدیدی برای افغانستان نیست و هیچ جغرافیایی را در اختیار ندارد. این حرف دقیق بود، ولی بهاین معنا نبود که داعش نابود شده باشد، چون تاهنوز که هنوز است، داعش همچنان یک تهدید شمرده میشود و نمونه کوچک آن دستگیری یک باند داعشی در ایام محرم در کابل بود که قصد داشت مراسم عاشورا را هدف قرار دهد.
رینگِ مبارزه با مواد مخدر
کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان خصوصا در دو دهه جمهوریت، گراف بالایی را بهخود اختصاص داده بود تا جایی که بر اساس گزارشهای جهانی، 80 درصد تریاک جهان از افغانستان تامین می شد. عوامل زیادی پیرامون آن وجود داشت و حتا مقامات حکومتی دولتهای پیشین با حمایت از کشت تریاک، سودهای هنگفتی را بهجیب میزدند.
طالبان وقتی به قدرت رسیدند، رهبر این گروه در فرمانی کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر را منع و بر مبارزه با آن تاکید نمود. فرمانی که کارساز بود و دفتر پیکار با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام کرد که پس از فرمان رهبر طالبان در پیوند به منع کاشت خشخاش، کشت این مواد نود و پنج درصد کاهش یافته است.
بحران مشروعیت
طالبان در رینگِ مبارزه با مواد مخدر و داعش، دستاوردهای خوب و قابل قبولی داشتند، ولی از آنجایی که به خواستهای مردم افغانستان و کشورهای منطقه و جهان توجه نکردند، هیچ کشوری حاضر نشد، حکومت این گروه را بهرسمیت بشناسد. یکی از خواستههای مهم و اساسی مردم افغانستان، کشورهای منطقه و جهان از طالبان، تشکیل یک حکومت فراگیر بود تا همه اقوام و گروهها در قدرت شریک شده و مشکلات ناشی از بحران مشروعیت از بین بروند.
طالبان در ابتدا میگفتند که حکومت فراگیر تشکیل خواهند داد، ولی رفته رفته به این مهم پشت پا زدند و حکومت خود را از همه جهات فراگیر خواندند. امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه باری در این خصوص گفت: حکومت ما فراگیر است و ما نمیتوانیم وزیری را به فرمایش کشورهای خارجی مثل امریکا و دیگران در کابینه جا دهیم و قبول کنیم.
این حرف درست که نباید فرمایش امریکا و فرانسه و انگلیس و دیگران را قبول کرد، ولی مردم افغانستان حق قانونی و شرعی دارند که نمایندگان خود را در حکومت داشته باشند. مردم هیچگاهی نگفته و نمیخواهند که فرمایشات بیگانگان در حکومت جا داشته باشند، بلکه حرف شان اینست که نمایندگان واقعی مردم و از دل مردم باید در حکومت سهیم شوند. از جانب دیگر بسته ماندن مکاتب دخترانه علل دیگری است که طالبان نتوانستهاند از بحران مشروعیت بیرون شوند و همینطور عدم تمکین به حقوق اقوام و مذاهب افغانستان که خود اصلیست برای بهبود امنیت و ثبات در کشور.
رینگِ مبارزه با سیاستهای امریکا
امریکاییها که بعد از 20 سال حضور در افغانستان، شکست سیاسی و نظامی سنگینی خورده بودند، بهدنبال انتقام جویی بوده و هستند. هرچند گفتوگوهایی پشت درهای بسته بین خلیلزاد و طالبان در دوحه صورت گرفت، ولی این گفتوگوها ناشی از شکست بود و امریکا علناً در جنگ افغانستان باخته و تن به مذاکره داد، ولی بدتر زمانی شد که زلمی خلیلزاد بهعنوان نماینده امریکا با طالبان به مذاکره پرداخت و در میدان باخت، باخت دیگری را نصیب واشنگتن کرد. از همان ابتدا تاکنون طالبان بهخوبی توانسته جلو مداخلات و سیاستهای امریکا را بگیرند و در تعریفی میتوان گفت که دپلماسی طالبان در مقابل دسیسههایی در قالب «روابط» از سوی امریکا، موفقتر بوده است.
- پایان سخن
با توجه به نکات یاد شده، طالبان در رینگِ مبارزه با چالشها، تاحدودی موفق بوده، ولی با خواستههای مردم افغانستان نمیتوانند مبارزه کنند، چون به ضرر خودشان تمام شده و در نهایت منجر به یک تنش و چالشی فراتر از چالش کنونی تبدیل خواهد شد. تشکیل یک حکومت فراگیر مهم است، چون افغانستان قوی، نیازمند وحدت است و وحدت زمانی قابل تعریف است که حکومت در انحصار یک گروه یا یک قوم نباشد و همه اقوام و مذاهب در قدرت سهیم شوند. باز شدن مکاتب و تامین حقوق اقوام و مذاهب از اولویتها و پیششرطهایی است که میتوانند مشکلات را حل کرده و افغانستان را در هر رینگی برنده کند که طالبان نیز شامل آن میشوند.
الیاس احمدی
