اقتصاد افغانستان دیرزمانیست شکسته و جزء بدترین اقتصادهای جهان به شمار می‌رود. در سال 1394 نهاد ریچست‌لایف‌استایل نگاهی اجمالی به فقیرترین کشورهای آسیا با توجه به برآورد سرانه تولیدناخالص داخلی (بر اساس شاخص برابری قدرت خرید) آنها انداخت که بر اساس آن، افغانستان فقیرترین کشور جهان شناخته شد. پس از آن نیز بارها این کشور به‌عنوان یکی ازفقیرترین کشورها شناخته می شد و پس از رویکار آمدن طالبان، کشور جنگ‌زده و فقیری بنام افغانستان، یکبار دیگر در باتلاق بدبختی و بحران عمیق‌تر فرو رفت که بر اساس ارزیابی‌ها و بررسی‌ها، هم‌اکنون بیشتر از 90 درصد افغان‌ها با فقر شدید مواجه هستند. شاید اغراق نباشد اگر افغانستان فقیرترین کشور جهان نامیده شود.
چرا بدترین اقتصاد؟ چرا افغانستان فقیرترین کشور جهان؟
یازدهم سپتمبر بود که القاعده، برج‌های دوگانه در نیویارک امریکا را هدف قرار داد که در نتیجه آن نزدیک به دو هزار تن جان باختند. در آن زمان طالبان بر افغانستان حاکمیت داشتند و امریکا هم به‌بهانه اینکه طالبان رابطه نزدیکی با القاعده دارند، به افغانستان حمله کرد، طالبان شکست خوردند و واشنگتن هم مبارزه با تروریسم را بهانه‌ای برای ماندن‌اش اعلام نمود و جا خوش کرد.
یکی از داعیه‌های که از سوی کاخ سفید نقل مجالس بود، دوستی و بازسازی افغانستان بود که بر اساس آن امریکایی‌ها باید این کشور را می‌ساختند، ولی این انتظار از واشنگتن همانند سرابی بود که خیال‌های میان‌تهی در بین آن جایگاه ویژه‌ای یافت. در سال 1398 جان سپکو بازرس ویژه امریکا در امور بازسازی افغانستان اعلام کرد که مجموعا هزینه‌های بازسازی افغانستان بیشتر از 132 میلیارد دالر شده است، آماری که تا زمان خروج به 144 میلیارد دالر رسیده بود.
اگر کوچک‌ترین مثالی در این زمینه زده شود، افغانستان از نظر تولید برق آبی و بادی ظرفیت بالایی دارد، طوری که اگر ادعای امریکایی‌ها صادقانه می‌بود و طی آن 20 سال کار زیرساختی در این حوزه می‌شد، نه‌تنها افغانستان در تولید برق خودکفا می گردید، بلکه می‌توانست به کشورهای منطقه نیز برق صادر کند.
ولی امروز و دیروز و 20 سال حتی پایتخت این کشور در تاریکی بود و کمتر روزها بود که افغان‌ها برق 24 ساعته می‌داشتند. در حال حاضر فقط 20 درصد برق مورد نیاز در داخل کشور و از منابع آبی تولید می‌شود و بقیه از ایران، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان وارد می‌شود و قرار گزارش‌ها، افغانستان سالانه 300 میلیون دالر برای برق وارداتی پول پرداخت می‌کند.
این خود نشان می‌دهد که امریکا برای بازسازی افغانستان کوچک‌ترین گامی را برنداشته و برعکس با استراتژی سیاسی چپ، اقتصاد و امنیت این کشور را در پازل منطقه‌ای خود قرار داد. موردی که وانگ یو، سفیر چین در کابل نیز به آن اشاره داشته و گفته است که امریکا فقط برای منافع خود کار می کند و جنگ 20 ساله‌ای که واشنگتن در افغانستان شروع کرد، نه‌تنها توسعه اجتماعی در این کشور ایجاد نکرد، که زیرساخت‌های افغانستان را به شدت تخریب نمود و در نتیجه توسعه اقتصادی این کشور در رکود مانده و افغان‌ها در شرایط دشوار زندگی می‌کنند و افغانستان فقیرترین کشور جهان شده است.
اقتصاد شکسته و شکم‌های گرسنه، برای افغانستان فقیرترین کشور جهان
حدود یک سال و نیم از به قدرت رسیدن طالبان می‌گذرد و بر اساس آخرین بررسی که انجام شده، افغانستان یکبار دیگر در صدر کشورهای فقیر جهان قرار دارد. به این معنی که اقتصاد کشور امروز هم متاثر از دیروز است و در کنار آن طالبان هم نتوانسته به وعده‌های خود در این قبال عمل کنند.
سازمان ملل متحد در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده که بالای 90 درصد افغان‌ها با فقر شدید مواجه هستند و بانک جهانی هم گزارش شبیه آن را منتشر کرده که نشان می دهد این کشور به‌عنوان فقیرترین کشور در جهان شناخته می‌شود. افغان‌ها در حالتی قرار دارند که شب‌ها با شکم گرسنه می‌خوابند و برای اینکه شکم خانواده خود را سیر کنند، اعضای بدن خود را به فروش می رسانند.
کمک‌های جهانی ادامه دارد
با وجود حاکمیت طالبان بر افغانستان، اما کمک‌های جهانی همچنان ادامه دارد ودر کنار موادغذایی و پوشاکی، کمتر هفته‌ای است که 40 میلیون تا 80 میلیون دالر به کابل نرسد. این کمک‌ها اما از جانب طالبان عادلانه بین فقرا و افراد نیازمند توزیع نمی‌شود که بارها در این خصوص از مناطق مختلف کشور شکایت‌های درج شده و از سوی دیگر دورنمای روشنی در خصوص کمک‌های جهانی که در راس آن امریکا قرار دارد، دیده نمی‌شود، زیرا در 20 سال گذشته هم به افغانستان کمک شد، اما مردم افغانستان و جغرافیایی بنام افغانستان هیچ سهمی از آن نداشتند و فقط نصیب گرگ‌های شکم‌پرست و فاسدی شد که در اروپا و امریکا برای خود خانه خریدند و عیش و نوش کردند. به این معنی که اگر کمک‌های غرب موثریتی می‌داشت، در 20 سال افغانستان از لحاظ اقتصاد بهتر و از لحاظ ساخت و ساز، پیشرفته‌ترین کشور در منطقه بود، نه فقیرترین کشور جهان!
راه‌حل چیست؟
این نکته را نباید فراموش کرد که از طریق کمک‌های بیرونی یا بشردوستانه، هیچ کشوری به رونق اقتصادی نمیرسد، زیرا این یک حالت اضطراری آنی و یکبار مصرف را دارد. از سنگ‌بناهای عبور از بحران اقتصادی در هر کشوری، اتکا به داشته‌های خود آن کشور است.
افغانستان غنی از معادن و دارایی‌ست و می‌توان با استفاده از منابع و ذخایر داخلی، چرخه اقتصادی این کشور را به چرخش آورد. طالبان در این مقطع حساس مسئولیت دارند در نخستین گام، حکومت فراگیر را شکل دهند تا مقبولیت داخلی و در ثانی مشروعیت منطقه‌ای و جهانی به‌دست بیاید که این خود زمینه را برای سرمایه‌گزاری‌های خارجی و داخلی فراهم می‌سازد. تولیدات داخلی باید به اوج توجه قرار بگیرد و با کشورهای منطقه‌ای تعامل بیشتر شود که نقش سازنده و موثری در چرخش اقتصاد کشور دارد.
کشورمان پتانسیل پیشرفت اقتصادی را دارد تا دیگر افغانستان فقیرترین کشور جهان نباشد!
الیاس احمدی، آگاه مسائل افغانستان
