بُزکشی در کابل
افغانستان در دو دهه گذشته، بیشتر با تصاویر انفجار، حملات انتحاری و محدودیتهای شدید امنیتی در ذهن افکار عمومی جهان بازنمایی شده بود. حتی از سال ۲۰۱۸ به اینسو، برگزاری هرگونه تجمع بزرگ عمومی، بهویژه با حضور خارجیها، عملاً ناممکن تلقی میشد و سفارتخانهها، نهادهای بینالمللی و دیپلماتها، حضور خود را به نشستهای بسته و حفاظتی محدود کرده بودند. اکنون اما، حضور رسمی سفیران و دیپلماتهای چندین کشور در یک مسابقه بزکشی با صدها تماشاگر در کابل، نشانهای از عبور تدریجی از آن مرحله امنیتی تلقی میشود.
حضور دیپلماتهای خارجی نه در یک سالن کنترلشده دیپلماتیک، بلکه در یک میدان ورزشی سنتی و پرجمعیت رخ داد و همین نکته، اهمیت آن را دوچندان میسازد. شرکت نمایندگان کشورهای قطر، ترکیه، آذربایجان و اندونزی، اعضای سازمان همکاریهای اسلامی و رئیس اتحادیه اروپا در کنار وزیر خارجه حکومت طالبان، در واقع آزمونی میدانی برای سنجش امنیت عمومی افغانستان رقم زد و این آزمون، بدون حادثه امنیتی به پایان رسید. به همین دلیل لازم است تا در این رابطه نگاهی گذرا داشته باشیم و ابعاد این موضوع را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهیم.
امنیت از ادعا تا میدان عمومی؛ تجربهای که پیشتر ناممکن بود
در فاصله سالهای 2001 تا ۲۰۲۱، حتی در اوج حضور نظامی ناتو، کابل بارها شاهد حملات خونین در مراسمهای ورزشی، مذهبی و فرهنگی بودند و نمونههای آن در حمله به ورزشگاه غازی، انفجار در مراسم نوروز و حملات پیدرپی به تجمعات عمومی ثبت شده اند. در همان سالها، هیچ دیپلمات خارجی حاضر نمیشد در یک اجتماع چند هزار نفری بدون چتر حفاظتی ویژه حضور پیدا کند و متاسفانه این واقعیت در گزارشهای رسمی سازمان ملل نیز ثبت شده است.
اما؛ برگزاری مسابقه بُزکشی با حضور صدها تماشاگر و مهمانان خارجی، بدون وقوع حادثه در 21 قوس سال جاری در کابل، نشان داد که سطح کنترل امنیتی از حفاظت نقطهای به مدیریت محیطی ارتقا یافته است. از اینرو این تجربه، نه یک مانور تبلیغاتی، بلکه یک رخداد عینی بود که در برابر دیدگان مردم، رسانهها و ناظران خارجی رخ داد و امکانپذیر گردید.
حضور دیپلماتها؛ نشانه اعتماد عملی، نه صرفاً نمادین
دیپلماتها بر اساس ارزیابیهای امنیتی دقیق و چندلایه تصمیم به حضور در یک مکان عمومی میگیرند و این تصمیم، معمولاً پس از گزارشهای میدانی، بررسی سوابق و تحلیل ریسک اتخاذ میشود. تجربه تاریخی افغانستان نشان میدهد که حتی در دورههایی با ثبات نسبی، سفیران ترجیح میدادند از حضور در مراسمهای عمومی پرهیز کنند و به نشستهای بسته اکتفا نمایند.
با این حال، اما در شرایط کنونی حضور همزمان دیپلماتهای کشورهای اسلامی، منطقهای و حتی نمایندگان اتحادیه اروپا در مسابقه بزکشی در کابل، بیانگر آن است که ارزیابی امنیتی آنان به سطحی از اطمینان رسیده است. این اعتماد، نه بر پایه شعار، بلکه بر اساس تجربه میدانی و مشاهده مستقیم شکل گرفت و به نمایش گذاشته شد.
بُزکشی؛ پیوند امنیت، فرهنگ و دیپلماسی میدانی
انتخاب بُزکشی بهعنوان بستر حضور دیپلمات های کشورها، از نظر نمادین نیز معنا دارد، زیرا این ورزش همواره با تجمع گسترده، هیجان عمومی و مشارکت اجتماعی شناخته میشود. اگر امنیت در چنین فضایی قابل تأمین باشد، پیام آن بهمراتب فراتر از نشستهای رسمی و بیانیههای سیاسی منتقل میشود و این پیام، از دل جامعه به بیرون صادر میشود.
افغانستان پیشتر تلاش کرده بود تصویر امنیت را از مسیر کنفرانسها و اعلامیهها منتقل کند، اما تجربه نشان داده است که افکار عمومی جهانی بیشتر به شواهد عینی واکنش نشان میدهد. از اینرو بزکشی در کابل، دقیقاً چنین شاهدی را فراهم کرد و نشان داد که امنیت میتواند در میدانهای واقعی زندگی اجتماعی نیز تأمین شود.
خلاصه اینکه؛ آنچه که در 21 قوس در کابل رخ داد، صرفاً یک رویداد ورزشی نبود، بلکه یک آزمون عملی برای سنجش امنیت عمومی افغانستان رقم زد. حضور دیپلماتهای خارجی در کنار صدها شهروند، بدون حادثه، تجربهای بود که در سالهای گذشته امکان وقوع نداشت و اکنون تحقق یافت. اگر این روند با تداوم، گسترش جغرافیایی و حفظ ثبات همراه شود، میتواند به بازتعریف تدریجی تصویر افغانستان در سطح منطقهای و بینالمللی کمک کند و این مسیرکه از میدان بزکشی آغاز شده و به عرصه دیپلماسی ختم شود.
مسلم اخلاقی
