در ماه‌های اخیر خودکشی جزئی از خبرهای تکراری رسانه‌های افغانستان شده و توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. با وجود عدم دسترسی به آمار رسمی، گزارشات میدانی از آمار خودکشی در افغانستان نشان می‌دهد که این پدیده، به خصوص در بین جوانان افزایش یافته است. در افغانستان، به دلیل شرایط جدیدی که پدید آمده است، برخی از گروه‌های جامعه مانند جوانان به ویژه دختران و زنان با بیشترین ناامیدی مواجه شده‌اند.
دلایل افزایش خودکشی در میان جوانان افغانستان
دلایل افزایش میزان خودکشی در میان جوانان افغانستان متنوع و پیچیده است. در اینجا به برخی از عوامل اصلی که در این زمینه مؤثر هستند، اشاره می‌شود:
- ناامیدی و نگرش منفی نسبت به آینده: جوانان افغان در شرایط ناامیدکننده‌ای زندگی می‌کنند. سالها جنگ و بی‌ثباتی سبب شده است که وضعیت در افغانستان بیش از حد وخیم باشد که این مسئله افسردگی و ناامیدی را در میان جوانان تشدید کرده است.
- وضعیت اقتصادی: افغانستان یکی از کشورهای فقیر جهان است و بیکاری در میان جوانان بسیار زیاد است. این امر به فشار اقتصادی و بالا بردن نگرانی‌ها منجر شده که باعث افزایش خودکشی در بین جوانان می‌شود.
- فشارهای اجتماعی و فرهنگی: مواجهه با انتظارات بالا از سوی خانواده و عدم پاسخگویی به این انتظارات، می‌تواند باعث سردرگمی و ناامیدی در بین جوانان شود. این عوامل به تدریج فشار زیادی را بر روحیه جوانان ایجاد می‌کند.
- مسائل عاطفی: یکی دیگر از مسائل مهمی که در افغانستان باعث خودکشی می‌شود، مشکلات عاطفی در میان جوانان است. مخالفت‌های خانوادگی و پاسخ منفی از طرف مقابل در بحث ازدواج، خیانت و… از مهمترین دلایل خودکشی عاطفی محسوب می‌شوند.
- اعتیاد: افغانستان علاوه بر اینکه تولید کننده اعظم مواد مخدر است، میزان قابل توجهی مصرف کننده مواد مخدر نیز دارد. مصرف مواد مخدر می‌تواند به کاهش عزت‌نفس، افزایش افسردگی و در نهایت خودکشی منجر شود.
زنان قربانی همیشگی
درافغانستان، زنان با محدودیت‌های بسیار بیشتری نسبت به جنس مخالف روبرو هستند. آنان با فقر، تجاوز، ازدواج اجباری،کودک همسری، خشونت، بیسوادی و بی‌عدالتی‌های مختلف مواجه هستند که گاهی آنها را به سمت افسردگی و حتی خودکشی سوق می‌دهد.
در دوره حکومت جمهوری، تا حدودی روزنه‌هایی از امید در میان دختران و زنان جامعه ایجاد شده بود تا به تحصیل و کار بپردازند اما با آمدن طالبان و اعمال محدودیت‌های گسترده، ناامیدی و خانه نشینی با سرنوشت‌شان گره خورد. اگر چنین شرایطی برای مدتی طولانی دوام داشته باشد، متاسفانه شاهد خودکشی‌های گسترده‌ای در میان این قشر از جامعه خواهیم بود.
افسردگی ناشی از وضعیت بحرانی افغانستان
یکی از عوامل زیانبار برای پیشرفت هر کشور، افسردگی اجتماعی است. در این حالت، ناامیدی و سردرگمی اجتماعی باعث کاهش انگیزه و تلاش افراد برای پیشرفت خود و جامعه می‌شود که به راه‌اندازی یک چرخه معیوب منجر می‌شود. کند شدن یا متوقف شدن پیشرفت جامعه، تاثیرات منفی را بر شرایط افراد داشته و اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند. به منظور فرار از این وضعیت، ممکن است مردم به راه‌های مختلفی، از جمله مهاجرت و یا خودکشی، روی بیاورند.
مقایسه میزان خودکشی در افغانستان و جهان
نرخ رسمی و اعلام شده خودکشی در میان مردم افغانستان، شاید عجیب و تعجب آور و یا شاید هم اشتباه و گمراه کننده باشد. میزان اعلام شده نرخ خودکشی در افغانستان، 4.1 نفر در هر 100هزار نفر است و افغانستان جزو کشورهایی است که آمار پایینی در خودکشی دارند. کشورهای توسعه یافته‌ای چون کوریای جنوبی، روسیه، اوکراین، جاپان و امریکا جزو کشورهایی هستند که آمار خودکشی بالایی دارند.
اما دلایل خودکشی در افغانستان و این کشورها کاملا متفاوت است. به طور مثال در کوریای جنوبی دانش آموزان بخاطر عدم موفقیت تحصیلی دست به خودکشی می زنند یا در جاپان آمار خودکشی مردان پس از طلاق افزایش می‌یابد.
راه خروج از بحران خودکشی در افغانستان
از مواردی که برای دلایل خودکشی در کشور ذکر کردیم، بیشترین نقش متوجه حکومت افغانستان است. حکومت طالبان با فراهم کردن شرایط عادی برای زندگی بی دغدغه مردم، می‌تواند تا حد زیادی جلوی خودکشی و قتل نفس را بگیرد. پسندیده نیست در کشوری که مردانش همیشه به زنان ادای احترام می‌کنند و هر کدام از نقش‌های مادر، خواهر، همسر و دختر دارای حرمت و جایگاه ویژه‌ای است، حاکمانش برای آنها و کسانی که نیمی از پیکره جامعه را تشکیل می‌دهند، تعیین و تکلیف کرده و آنها را به پستوی خانه‌ها تبعید کنند.
اعضای خانواده در این شرایط می توانند نقش مهمی در ایجاد محیطی پر از امید به آینده و فراهم کردن راه های موفقیت برای کار و تحصیل داشته باشند. جامعه بین المللی نیز باید با ادامه کمک‌هایش به افغانستان و اعمال فشار سیاسی به حکومت، به جامعه افغانستان کمک کند تا از این مرحله دشوار به سلامت عبور کند.
سید مهدی حسینی، تحلیلگر سیاسی اجتماعی
