مراسم اربعین در افغانستان؛ فرصتی برای مردم و طالبان
مراسم اربعین، به عنوان یکی از بزرگترین تجمعات مذهبی جهان، هر ساله میلیون‌ها نفر را به سمت کربلا می‌کشاند. این روز، یادآور شهادت امام حسین (رض) و یارانش در عاشورا است. مراسم اربعین، که در افغانستان با شور و شوق خاصی برگزار می‌شود، نه تنها ابراز ارادت به امام حسین (رض) است، بلکه نمایانگر هویت فرهنگی و اجتماعی افغانها نیز به شمار می‌رود.
باتوجه به جایگاه ویژه مراسم اربعین در جامعه افغانستان، اینک پرسش های که بایستی پاسخ داده شود اینست که درس ها و آموزه های اربعین برای افغانها کدامها اند؟ افغانها و به ویژه حاکمان کنونی کشور چگونه می توانند با تمسک به آموزه های اربعین و مکتب امام حسین (رض)، در حل بحران ها و چالش های کشور فایق آیند؟ در این یادداشت تلاش می گردد تا به این پرسش ها پاسخ داده شود.
تاریخچه و جایگاه مراسم اربعین در افغانستان
مراسم اربعین در افغانستان دارای تاریخچه ی کهن است و به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. با ورود اسلام به افغانستان در قرون اولیه هجری و به ویژه پس از گسترش تشیع در مناطق هزاره‌نشین و بخش‌هایی از غرب افغانستان، مراسم اربعین نیز به مرور زمان به عنوان یکی از آیین‌های دینی تثبیت شد. در دوران سلطنت شاهان افغانستان، شیعیان به‌ویژه هزاره‌ها و شیعیان شهرهای غربی و مرکزی، مراسم اربعین را به طور گسترده برگزار می‌کردند. این مراسم در زمان‌های مختلف تاریخی با محدودیت‌ها و فشارهایی از سوی حکومت‌ها مواجه بوده است، اما هرگز متوقف نشده و همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های مذهبی در بین شیعیان و مردم افغانستان باقی مانده است.
مراسم اربعین در افغانستان نه تنها یک مناسبت مذهبی، بلکه یک آیین فرهنگی و اجتماعی نیز به شمار می‌آید. این مراسم اغلب در مساجد و تکایا برگزار می‌شود و مردم به صورت دسته‌جمعی با برپایی مراسم عزاداری، نوحه‌خوانی و سینه‌زنی، یاد و خاطره امام حسین (رض) و یارانش را گرامی می‌دارند. یکی از جلوه‌های بارز مراسم اربعین در افغانستان، راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی موکب‌ها است. در این موکب‌ها، مردم به زائران و عزاداران خدمات مختلفی از جمله غذا، آب و استراحتگاه ارائه می‌دهند. این سنت که ریشه در فرهنگ کمک به زائران کربلا دارد، در افغانستان نیز با شور و اشتیاق فراوان انجام می‌شود.
درس‌ها و آموزه‌های اربعین برای مردم افغانستان
مراسم اربعین، که به یاد امام حسین (رض) و فداکاری‌های ایشان گرامی داشته می‌شود، حامل پیام‌ها و درس‌های عمیقی برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان و به ویژه افغانها است. از همین رو با آنکه اربعین و مکتب امام حسین (رض)، سرشار از پند و اندرز، درس ها و آموزه های بی شمار اند، بعضی پیام ها و درس های این مراسم به صورت علمی و پراکتیک در شرایط کنونی منبع و راهنمایی افغان هاست که بایستی مورد توجه واقع شود:
نخستین پیام مراسم اربعین برای افغانها، تقویت وحدت و همبستگی میان مسلمانان می باشد. در افغانستان که از لحاظ قومی، مذهبی و زبانی متنوع است، برگزاری مراسم اربعین می‌تواند به عنوان عاملی برای همگرایی و تقویت همبستگی ملی عمل کند. مردم افغانستان می‌توانند از این فرصت برای تأکید بر مشترکات دینی و انسانی خود بهره ببرند و اختلافات قومی و مذهبی را کنار بگذارند.
دومین پیام مراسم اربعین و آموزه های مکتب امام حسین (رض) ایثار و فداکاری است. درسی که فراتر از مفاهیم جنگ و شهادت است و به ارزش‌های انسانی همچون ایثار، از خودگذشتگی و ترجیح منافع عمومی بر منافع شخصی اشاره دارد. در جامعه افغانستان که با مشکلاتی همچون فقر، جنگ و مهاجرت مواجه است، این آموزه می‌تواند راهنمایی برای کمک به دیگران و همکاری در راستای بهبود وضعیت اجتماعی باشد.
سومین درس مراسم اربعین برای افغانها صبر و پایداری می باشد. زیرا یکی از ویژگی‌های برجسته واقعه کربلا، صبر و پایداری یاران امام حسین (رض) در برابر سختی‌ها و مصائب است. این صبر نه تنها در میدان جنگ بلکه در مواجهه با مشکلات پس از آن نیز دیده می‌شود. برای مردم افغانستان که با دهه‌ها جنگ و بحران‌های متعدد روبرو بوده‌اند، صبر و پایداری در برابر مشکلات یک نیاز حیاتی است. درس اربعین به آنها یادآوری می‌کند که باید در برابر سختی‌ها مقاوم بوده و امید به آینده را از دست ندهند.
چهارمین درس مراسم اربعین و مکتب امام حسین (رض) برای افغانها، عدالت خواهی است. چنانچه امام حسین (رض) با قیام خود علیه یزید، نمونه‌ای از عدالت‌خواهی و مبارزه با فساد و ظلم را به جهانیان ارائه کرد. در افغانستان که یکی از چالش‌های بزرگ آن فساد اداری و اجتماعی است، این آموزه می‌تواند به عنوان الگویی برای مبارزه با فساد و تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی مورد توجه قرار گیرد. مردم افغانستان می‌توانند با الهام از این درس، در راستای ایجاد جامعه‌ای عادلانه و فسادزدایی از ساختارهای اجتماعی و حکومتی خود تلاش کنند.
پنجمین آموزه ای مراسم اربعین در افغانستان توجه به اهمیت دین و ارزش‌های اخلاقی است. زیرا اربعین و عاشورا یادآور این است که دین و ارزش‌های اخلاقی باید در زندگی فردی و اجتماعی ما نقش اساسی ایفا کنند. امام حسین (رض) با فداکاری خود نشان داد که ارزش‌های دینی و اخلاقی حتی بر زندگی و مرگ انسان‌ها مقدم است. در جامعه افغانستان که با چالش‌های اخلاقی و اجتماعی روبرو است، توجه به آموزه‌های دینی می‌تواند به بهبود وضعیت اجتماعی و اخلاقی کمک کند.
راهنمایی طالبان جهت استفاده از آیین‌های مذهبی برای توسعه و پیشرفت افغانستان
باتوجه به آنچه که در رابطه به آموزه ها و پیام های اربعین گفته شد، اینک می توان گفت که طالبان به عنوان حاکمان کنونی افغانستان، با تأکید بر ارزش‌های اسلامی، می‌توانند از مراسم اربعین در افغانستان به عنوان ابزاری برای تقویت وحدت ملی، توسعه اجتماعی، و بهبود وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور بهره‌برداری کنند. در اینجا تلاش می گردد تا روشها و راه‌هایی بررسی گردد که طالبان می‌تواند از مراسم اربعین به عنوان یک فرصت برای توسعه کشور استفاده کند:
یکی از مهم‌ترین چالش‌های افغانستان، اختلافات قومی و مذهبی است. طالبان می‌تواند از مراسم اربعین به عنوان فرصتی برای تقویت وحدت ملی و مذهبی استفاده کند. با توجه به اینکه اربعین نماد مقاومت در برابر ظلم و استبداد است، این مراسم می‌تواند به عنوان نقطه اشتراکی برای تمام مسلمانان افغانستان، اعم از شیعه و سنی، مورد توجه قرار گیرد. طالبان با ترویج پیام اربعین که تأکید بر عدالت، مساوات، و مقاومت در برابر ظلم دارد، می‌تواند به کاهش تنش‌های مذهبی و تقویت همبستگی ملی کمک کند.
ثانیا طالبان می‌تواند با حمایت از برگزاری مراسم اربعین در افغانستان، به تقویت هویت فرهنگی مردم کمک کند و از آن به عنوان ابزاری برای ترویج ارزش‌های اسلامی در جامعه استفاده کند. برگزاری مراسم اربعین به شکلی سازمان‌یافته و بدون تنش می‌تواند به ایجاد فضای فرهنگی مثبت و هم‌افزایی میان اقوام و مذاهب مختلف منجر شود.
ثالثا اربعین نه تنها در داخل افغانستان، بلکه در سطح منطقه‌ای نیز اهمیت دارد. کشورهای همسایه مانند ایران و عراق که میزبان مراسم بزرگ اربعین در کربلا هستند، نقش مهمی در حمایت از این مراسم دارند. طالبان می‌تواند با استفاده از مراسم اربعین، به تقویت روابط دیپلماتیک با این کشورها بپردازد. این دیپلماسی مذهبی می‌تواند به بهبود روابط اقتصادی و سیاسی افغانستان با همسایگان کمک کند و به توسعه همکاری‌های منطقه‌ای منجر شود.
رابعا برپایی موکب‌ها، تهیه غذا و نوشیدنی برای عزاداران، و سایر فعالیت‌های مرتبط با این مراسم، می‌تواند به ایجاد شغل و رونق اقتصادی در مناطق مختلف کشور کمک کند. طالبان می‌تواند با حمایت از این فعالیت‌ها، به کاهش بیکاری و فقر در جامعه کمک کند. به علاوه، جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای توسعه زیرساخت‌های مرتبط با مراسم مذهبی مانند تکیه خانه ها و مراکز فرهنگی می‌تواند به رشد اقتصادی کشور منجر شود.
خامسا اربعین پیام عدالت‌خواهی و مبارزه با ظلم را به همراه دارد. طالبان می‌تواند با ترویج این پیام در سطح جامعه، به تحقق عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد کمک کند. با توجه به اینکه عدالت یکی از اصول اساسی در اسلام است، تأکید بر این مفهوم می‌تواند به بهبود وضعیت حقوق بشر، کاهش نابرابری‌ها و ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر در افغانستان منجر شود. طالبان می‌تواند با الهام از پیام عاشورا، نظام قضایی و اداری کشور را به سوی عدالت و شفافیت هدایت کند.
نکته اخر اینکه اربعین فرصتی برای آموزش نسل جوان درباره ارزش‌های اسلامی و اخلاقی است. طالبان می‌تواند با گنجاندن آموزه‌های عاشورا در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، به ترویج اصولی مانند ایثار، فداکاری، و مقاومت در برابر ظلم کمک کند. این آموزش‌ها می‌تواند به تربیت نسل جدیدی از جوانان متعهد و آگاه منجر شود که قادر به پیشبرد کشور به سوی توسعه و پیشرفت باشند.
در نتیجه می توان گفت که مراسم اربعین به عنوان یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های مذهبی در جهان اسلام، می‌تواند به عنوان ابزاری برای توسعه و پیشرفت افغانستان توسط طالبان مورد استفاده قرار گیرد. این مراسم نه تنها فرصتی برای تقویت وحدت ملی و مذهبی است، بلکه می‌تواند به بهبود روابط دیپلماتیک، رونق اقتصادی، و ترویج عدالت اجتماعی نیز کمک کند. طالبان با استفاده هوشمندانه از این مراسم، می‌توانند به تحقق اهداف توسعه‌ای و تقویت جایگاه افغانستان در منطقه و جهان اسلام دست یابند.
حبیبه غلامی
