سالهاست که در رده بندی قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان، پاسپورت صادر شده از افغانستان در میان 227 کشور، در رده آخر قرار می‌گیرد اما در چند ماه اخیر پاسپورت افغانستان بسیار کمیاب و با ارزش شده است به نحوی که مردم عادی برای به دست آوردن آن حاضرند هزاران دالر هزینه کنند.
ارزش واقعی پاسپورت افغانستان
برای موسساتی که مسئول ارزش‌گذاری پاسپورت هستند مولفه‌ی «امکان سفر بدون ویزه» مهمترین معیار برای سنجش اعتبار یک پاسپورت است. مباحث امنیت و ارتباط با جهان آزاد هم از دیگر مولفات تاثیرگذار برای ارزشیابی تلقی می شود.
در حال حاضر با پاسپورت افغانستان می توان به ۲۷ کشور بدون اخذ ویزه سفر کرد که کمترین مقدار در بین تمامی کشورهای دنیاست و بحث امنیت و آزادی در کشور ما نیازی به توضیح اینجانب ندارد و با این تفاسیر افغانستان مستحق رتبه اول بی‌ارزشترین پاسپورت جهان است اما چه شده که این پاسپورت به کالایی لوکس و دست نیافتی برای مردم افغانستان تبدیل شده است؟
توقف توزیع پاسپورت افغانستان و دلایل طالبان
در ماه میزان سال جاری اداره پاسپورت امارت اسلامی در اطلاعیه‌ای از توقف صدور پاسپورت خبر داد و رفع مشکلات تخنیکی را عامل و دلیلی برای توقف توزیع آن عنوان کرد. تا امروز که حدود ۵ ماه از این تصمیم حکومت طالبان می‌گذرد، این اداره اعلام کرده که تنها مریضان، دانشجویان بورسیه شده و تاجران می‌توانند پاسپورت افغانستان را اخذ کنند. این در حالیست که در برخی مواقع افراد نامبرده هم موفق نشدند پاسپورت خود را دریافت کنند!
گفتنی است که ۴ ماه پیش از توقف صدور پاسپورت، سه میلیون پاسپورت جدید از کشور لیتوانیا به افغانستان رسید و با توجه به سرعت توزیع پاسپورت بنظر نمی رسد مشکل جدی برای ارائه آن وجود داشته باشد.
میلیون‌ها افغان در انتظار پاسپورت افغانستان بلاتکلیف هستند
در ماه‌های اخیر مقامات طالبان بارها مردم را به صبر دعوت کرده و وعده دادند که توزیع پاسپورت از سرگرفته خواهد شد اما زمان دقیقی را برای آن اعلام نکردند. این سردرگمی مشکلات زیادی را برای مردم عادی ایجاد کرده است که برخی از این مشکلات عبارتند از افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی، رشد کمیشن‌کاران، تضعیف صادرکنندگان خرد، بلاتکلیفی مهاجران و دانشجویان خارج از کشور و …
توقف صدور پاسپورت افغانستان نه تنها باعث توقف مهاجرت به خارج از کشور نشد بلکه زمینه ساز قاچاق انسان به کشورهای همسایه شده است. مهاجرت غیرقانونی یکی از خطرناکترین اقداماتی است که مردم به سبب مختل شدن صدور پاسپورت انجام می‌دهند و در این مسیر ممکن است جان خود را از دست بدهند.
شاید تنها کسانی که از تصمیم جنجالی طالبان مسرورند، دلالان پاسپورت هستند. کمیشن کارانی که در ازای تهیه‌ی هر پاسپورت مبلغی بین ۵۰۰ تا ۴هزار دالر دریافت می‌کنند. در این روزها بازار دلالان پاسپورت بسیار داغ است و افراد زیادی به آنها مراجعه می‌کنند که در برخی موارد افراد سودجو با دریافت پول هیچ اقدامی را برای متقاضیان انجام نداده و متواری میشوند!
حاکمان شهر بدون شهروند
در خصوص اینکه چرا طالبان صدور پاسپورت را متوقف کرده دلایل زیادی وجود دارد و همانطور که پیشتر هم گفته شد مقامات طالبان می‌گویند تنها مشکلات تخنیکی است که روند صدور پاسپورت را کند کرده و موارد دیگری را مطرح نمی‌کنند.
حقیقت امر این است که مهمترین دلیل امارت اسلامی برای اقدام عجولانه‌اش می‌تواند درخواست‌های میلیونی مردم جهت اخذ پاسپورت باشد که به تبع آن شاهد خروج سرمایه‌های مالی و انسانی خواهیم بود.
در مقابله با این حجم از درخواست ها، این گروه با توقف کلی توزیع پاسپورت افغانستان، حربه‌ای نه چندان مطلوب را برای کاهش خروج شهروندان اتخاذ کرد تا بتواند با گذشت زمان فضایی را ایجاد کند که مردم برای زندگی در افغانستان امیدوار شوند.
البته بعید است که با توجه به رفتار فعلی طالبان در خصوص مواردی چون عدم تمایل به حکومت فراگیر، ممنوعیت تحصیل دختران و … فضای مورد نظر ایجاد شود.
طالبان به تمام جوانب فکر کنند
شاید دلایل مقامات طالبان برای آنها مورد قبول باشد و خودشان را قانع کند اما میلیون‌ها شهروند افغانستان از این تصمیم متضرر شده و خواهان عادی شدن روند توزیع پاسپورت‌ها هستند.
امارت اسلامی باید هرچه سریعتر برای فراهم شدن خواسته‌ها و نیازهای اولیه مردم از جمله کار،آموزش، رفاه عمومی، خدمات صحی و… تلاش کنند. مردم افغانستان مردمی عزتمند هستند که اگر امنیت و زمینه‌های رشد و زندگی بدون دغدغه آنها برطرف شود، هیچگاه به مهاجرت و فرار از کشور فکر نمی‌کنند.
لذا بهتر است که امارت اسلامی تغییر رویه داده و بیشتر به فکر مردم باشد. افغانستان در ۴ دهه اخیر به دلیل به وجود نیامدن یک حکومت فراگیر و همه شمول همواره میدان آشوب بوده است و جنگها همه چیز را تغییر داده و باعث ویرانی کشور و آوارگی مردم شده است.
سران حکومت طالبان باید از تاریخ درس عبرت بگیرند و با تشکیل حکومتی که همه جریانات سیاسی در آن نقش داشته باشند، به مردم افغانستان آرامش را هدیه دهند.
آغاز دوباره روند توزیع پاسپورت افغانستان می تواند قدم موثری در این مسیر باشد و مردم را نسبت به آینده امیدوارتر سازد.
سید مهدی حسینی، آگاه مسائل افغانستان
