ایران و افغانستان، مرزها اساس دوری نیستند!

ایران و افغانستان به دلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم، پیوندگاه تمدن های بزرگ جهان و کانون مسلط فرهنگی و سیاسی در آسیا بوده اند. این دو ملت زبان و فرهنگ مشترک دارند که تاریخ ثابت کرده است که با وجود فراز و نشیب های فراوان در طول قرون، از یکدیگر جدا نبوده و نخواهند بود.

فرق شعر بیدل و اقبال و غالب در کجاست

رودکی و حضرت جامی و خاقانی یکی‌ است

مرزها دیگر اساس دوریِ ما نیستند

ای برادر! اصل ما را نیک می‌دانی یکی‌ است

• اشتراکات ایران و افغانستان

اشتراکات ایران و افغانستان را می توان به چند مورد خلاصه کرد: اول اشتراک محیط جغرافیایی، دوم اشتراک نژاد، سوم زبان و فرهنگ مشترک. چهارم تاریخ مشترک و در آخر محتملا سرنوشت مشترک.

در حال حاضر جبرزمانه ایجاب کرده است که افغانستان و ایران از یکدیگر جدا باشند، اما مرز فرهنگی و ادبی یکی است یعنی هر دو در قلمرو زبان رایج و ادبی دری قرار دارند. همانطور که شاعر نجیب بارور در مورد وحدت و یکپارچگی دو ملت شعر زیبایی را سروده است:

هر کجـــا مـــرز کشیدند،  شمـــا پُل بزنید

حرف “تهران” و “سمرقند” و “سرپُل” بزنید

این گونه اشعار همانطور که مشخص است از دل برخواسته و بر دل و جان می نشیند و از یگانگی روحی و معنوی میان دو ملت و دو کشور ایران و افغانستان حکایت می کند.

اگر تاریخ را نگاهی بی اندازیم و مطالعه ای داشته باشیم دو ملت ایران و افغانستان، حاکمان و حکومت های بیشماری را تجربه کرده اند که اکثریت سعی بر آن داشتند (که البته نقش قدرت های بیگانه را نباید نادیده بگیریم) تا میان دو کشور اختلافات اساسی اندازند و این ملت از یکدیگر دور شوند اما خوشبختانه مسائل سیاسی مانع تدوام این دوستی ها و برادری ها میان مردم دو کشور نشد.

در اینجا باید به این واقعیت اعتراف کرد که ملت رنجدیده افغانستان در طی چهار دهه گذشته همواره به کشوری ناامن برای منطقه تبدیل شده است. در طول این چهل سال مردم برای فرار از جنگ و دستیابی به یک زندگی آرام همواره سعی کردند تا به کشورهای همسایه بویژه ایران به عنوان اولین منزل، از کشور و منطقه و سرزمین خود کوچ کنند. باید اعتراف کرد که ایران از ابتدای پیروزی انقلاب زمانی که مردم افغانستان مورد حمله و وحشیگری نیروهای شوروی سابق قرار گرفتند تا به امروز به عنوان کشوری مهاجرپذیر، همه نوع برادری و انسانیت را نسبت به مردم مظلوم افغانستان داشته و کوتاهی نکرده است.

• روابط ایران و افغانستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، روابط دو کشور وارد فاز جدیدی از روابط شد، از این رو جمهوری اسلامی ایران با وجود تمام مسائل و مشکلاتش، مردم افغانستان را به عنوان برادر و دوست در خاک خود جای داده تا از این محیط امنی که برای خود تشکیل داده، مردم افغانستان هم بتوانند از آن در جهت کسب علم و دانش و ترقی، استفاده بهینه کنند.

البته این مسئله را از یاد نبریم که در دوران حاکمیت طالبان در دهه 90، ایران تعدادی از دیپلماتهایش را از دست داد اما این مسئله باعث نشد که مردم افغانستان را فراموش کند بویژه بعد از سال 2001 و حمله کشورهای غربی به سرکردگی امریکا به افغانستان که همیشه سعی می کردند تا میان دو ملت اختلافاتی ایجاد کنند ولی اشتراکات فرهنگی – تاریخی، دوستی، وحدت و یکپارچگی میان آنها عمیق است که نه تنها تخم نفرت میان مردم ایران و افغانستان کاشته نشد بلکه روابط نیک و حسنه عمیقی بین مردم شکل گرفت.

بنابراین، تاریخ نشان دهنده روابط دیرینه این دو سرزمین است، که گهگاهی هم یک سرزمین واحد و یا یک ملت واحد بودند که خود نمایانگر دوستی، همدلی و همگرایی بوده است. در نتیجه، پیشرفت و آرامش در هر دو کشور بر دیگری تاثیرگذار خواهد بود، در آینده هم روابط ملتها و دولت های ایران و افغانستان الزام و ملزوم همدیگر خواهند بود.

البته لازم به ذکر است همانطور نخبگان فرهنگی – سیاسی و اقتصادی همیشه اظهار داشته اند اشتراکات فرهنگی میان دو ملت و دو کشور همیشه باعث ارتقای سطح همکاری ها در دیگر بخش ها مخصوصا اقتصادی می شود.برای نمونه می توان به امار ویب سایت ویتس یا راه حل تجارت جهانی یکپارچه اشاره کرد که گزارشی از روابط اقتصادی میان دو کشور ارائه کرده است.

• آمار بین المللی روابط ایران و افغانستان

براساس آمار ویب سایت راه حل تجارت جهانی یکپارچه (WITS) در سال ۲۰۱9 افغانستان بیشترین واردات کالا را از ایران داشته که نشان از روابط عمیق این کشور علاوه بر موضوعات فرهنگی و اجتماعی، در عرصه اقتصادی می باشد. (این در حالیست که در آمار سال 2020 نشان می دهد که پاکستان جای نخست را از ایران گرفته است). به صورت کلی گزارشات مشخص می کند که در این سال و سالهای گذشته و یا اکنون، کشور ایران (یک میلیارد و 247 میلیون دالر 2019) به افغانستان صادرات داشته که نسبت به دیگر کشورهای منطقه بیشتر می باشد. اما در بخش صادرات کالا از افغانستان به ایران ناچیز بوده و در پنج کشور اول صادر کننده برای افغانستان نیست که باید در این قسمت تامل فراوانی کرد و راه کارهایی برای سنجید.

• بعد سیاسی روابط ایران و افغانستان

همچنین می توان از بعد سیاست به آن نگاه کرد. در بخش سیاسی روابط  دو کشور دوره های فراز و نشیب داری را سپری کرده اند، اما در کل روابط دو کشور (باوجود حکومت های غرب گرا در افغانستان) از ثبات خوبی برخوردار بوده است. بر همین اساس همانطور که گفته شد دشمنان وحدت و یکپارچگی دو ملت که چشم دیدن اتحاد دو کشور را نداشته و نخواهند داشت، همواره در پی برهم زدن روابط میان دو کشور هستند.

• مسئله مهاجرین افغانستان

موضوع مهاجرین  هموراه یکی از مسائل مهم و بااهمیت، چالش برانگیز و همیشه در راس برنامه ها و طرح های امریکا و کشورهای اروپایی بوده است. ایران سالهاست که میزبان مردم افغانستان در این موضوع بوده است و هرانچه در توان داشته است برای مردم مهاجر افغان انجام داده است. با این وجود دول و گروه هایی که خواهان برهم زدن روابط نیک دو کشور هستند همیشه از مسئله مهاجرین افغان در ایران سواستفاده می کنند، انچه را که ما هر ساله شاهد هستیم، رسانه های امریکایی، اروپایی، اسرائیلی و عربستانی مسئله مهاجرین در ایران را برجسته کرده و سعی در تحریک منفی احساسات مردم داخل افغانستان نسبت به ایران می کنند.

به هر حالت هر چه از اشتراکات، وحدت و یگانگی دو کشور بگوییم، باز هم کم گفته ایم اما لازم است این موضوع را مجددا تکرار کنیم که در کنار این همه اشتراکات، خیلی ها چشم دیدن نزدیکی دو ملت ایران و افغانستان را ندارند.

چه‌کسی می‌خواهد / من و تو ما نشویم/ خانه‌اش ویران باد  …