در حال حاضر هیچ راه ارتباطی مستقیمی بین افغانستان و چین وجود ندارد و تبادل کالا بین دو کشور از طریق مسیرهای غیر مستقیم صورت می‌گیرد. یکی از این مسیرها، راه‌آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان – افغانستان است. به رغم تمایل شدید افغانستان برای ارتباط مستقیم با چین از طریق کریدور واخان اما چینی‌ها به دلیل ملاحظات امنیتی به ویژه گروه‌های افراطی مستقر تاکنون با افتتاح کریدور واخان و برقراری ارتباط مستقیم موافقت نکرده‌اند. اما با این وجود، حکومت طالبان در ولایت بدخشان که هم مرز با چین است، مشغول احداث جاده به سمت مرز چین است و علاوه بر آن در مذاکرات با مقامات چینی به طور مرتب درخواست برای ارتباط مستقیم زمینی را مطرح می‌کنند.
مزایای ارتباط زمینی مستقیم افغانستان و چین، برای افغانستان
به توجه به این که در حال حاضر مهمترین چالش فراروی حکومت طالبان، اقتصاد این کشور است، مقامات حکومت طالبان در تلاش هستند تا پیوندهای اقتصادی محکمی با کشور چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی برقرار کنند. ارتباط زمینی مستقیم چه از طریق جاده و یا احداث راه آهن مزایای متعددی برای چین، افغانستان، همسایگان شمالی و جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت. در زیر به برخی از این مزایا اشاره می‌شود.
کاهش نرخ حمل بار و حذف کشورهای واسطه
در حال حاضر تبادل کالا بین افغانستان و چین از مسیر آسیای مرکزی یا پاکستان صورت می‌گیرد. باز شدن کریدور واخان، کاهش قابل ملاحظه‌ای در مسیر حمل کالا و بالتبع، نرخ حمل بار خواهد داشت. این موضوع می‌تواند در کاهش قیمت‌ها و رقابتی شدن کالاهای وارداتی و در نتیجه کاهش نرخ تورم اثرگذار باشد. از سوی دیگر، افغانستان نگران است که گروگان‌گیری ترانزیت کالا توسط دولت پاکستان تدوام یابد و برای رهایی از این مسئله مایل است که مسیرهای تجاری خود را تنوع بخشد. به همین منظور مایل است که با باز شدن کریدور واخان، به سوی رهایی از وابستگی به مسیرهای معدود گام بردارد.
مشارکت افغانستان در ابتکار کمربند – راه (OBOR)
افغانستان امیدوار است که با باز شدن کریدور واخان و ارتباط مستقیم این کشور با چین، پکن کشور افغانستان را در پروژه OBOR دخیل کند و بدین طریق سرمایه‌گذاری خود را در افغانستان افزایش دهد. اگر چین با ساخت راه‌آهن از کریدور واخان موافقت کند، با اتصال آن به راه‌آهن خواف – هرات، افغانستان می‌تواند تبدیل به یک مسیر ترانزیتی گردد؛ چرا که از طریق این راه کالاهای چینی به ایران، عراق، کشورهای خلیج‌فارس و اروپا در زمان کمتری خواهد رسید. همچنین این مسیر جدید می‌تواند دسترسی کوتاه و سریع کشورهای ازبکستان و ترکمنستان را به برخی از استان‌های شرقی چین برقرار سازد.
انتقال مواد معدنی افغانستان به چین
منابع معدنی سرشارِ افغانستان به ویژه معادنی مانند لیتیوم، آهن و مس باعث شده‌اند تا بسیاری کشورها از جمله چین سرمایه‌گذاری در استخراج آنها را بررسی کنند. با توجه به این که چین نزدیک‌ترین و به لحاظ اقتصادی توانمندترین کشور در این زمینه است، افغانستان در پی جلب نظر چینی‌ها به منظور سرمایه‌گذاری در این زمینه است. یکی از مزیت‌های جانبی مشارکت چین در استخراج معدن، احداث جاده و راه آهن برای انتقال مواد استخراج شده به چین است. در قرارداد استخراج معدن مس عینک بین افغانستان و چین که در زمان جمهوریت امضا شد، احداث جاده نیز یکی از ضمائم قرارداد بود.
به همین علت مقامات طالبان امیدوار هستند که با جذب چینی‌ها در استخراج معادن، احتمالا راه‌آهن یا جاده‌ای از مسیر کریدور واخان به سمت چین احداث خواهد شد و به همین دلیل توجه خاصی به مشارکت چین در استخراج معادن افغانستان دارند.
ارسال سریع کالا از چین به غرب آسیا
اتصال چین به افغانستان از طریق کریدور واخان باعث می‌شود کالا و خدمات چین در زمانی کوتاه با هزینه کم به غرب آسیا منتقل شود. این نه تنها یک معادله برد – برد برای افغانستان و چین است بلکه ایران هم از باز شدن کریدور واخان نفع خواهد برد.
نتیجه‌گیری
باز شدن کریدور واخان و احداث جاده یا راه‌آهن برای پیوند دو کشور افغانستان و چین از طریق زمینی مزایای متعددی برای دو کشور و کشورهای منطقه دارد. در سایه این اتصال زمینی، تعاملات امنیتی پکن و کابل نسبت به قبل عمیق‌تر خواهد شد چرا که کابل برای رفع نگرانی‌های امنیتی پکن از ناحیه جدایی طلبان ایغور باید تلاش بیشتری به خرج دهد. حجم تجارت بین دو کشور افزایش چشمگیری خواهد داشت و به دلیل کوتاه شدن مسافت، نرخ حمل بار نیز کاهش خواهد یافت.
این احتمال وجود دارد که با باز شدن کریدور واخان و برقراری ارتباط جاده‌ای یا ریلی بین افغانستان و چین، پکن برای سرمایه‌گذاری در استخراج معادن رغبت بیشتری یابد. درآمد حاصل از ترانزیت کالا بین چین و کشورهای غرب آسیا یکی دیگر از مزایای این طرح برای افغانستان است. مجموعه این عوامل باعث شده‌اند تا حکومت طالبان، با جدیت زیادی این طرح را پیگیری کنند و حتی به طور پیشدستانه، احداث جاده به سوی مرز چین را آغاز کرده‌اند.
حسین آقایی
