گسترش روابط اقتصادی روسیه با افغانستان
با استقرار طالبان در افغانستان بعد از خروج نیروهای آمریکایی در افغانستان، روسیه ارتباط خود با افغانستان را افزایش داد. بر همین اساس روابط اقتصادی بین دو کشور گسترش یافت و در سال 2022 حجم تجارت میان افغانستان و روسیه از 170 میلیون دالر، در سال 2024 به 1 میلیارد دالر رسید. همچنین دیدار سرمایه‌گذاران روس با والی بلخ برای استخراج معادن این ولایت نشان می‌دهد روس‌ها علاقه‌مند حضور در بازار منابع معدنی افغانستان هستند.
- روابط اقتصادی روسیه با افغانستان
انرژی و ترانزیت انرژی
امروز نقش انرژی در توسعة کشورها انکارناپذیر است. افغانستان از جمله کشورهایی است که به رغم دارا بودن میزان قابل توجهی از ذخایر انرژی، به دلیل عدم توان در استخراج آنها، با کمبود انرژی مواجه است. روسیه که منابع سرشار انرژی دارد، بر آن است تا افغانستان را به یکی از بازارهای صادراتی انرژی خود تبدیل کند. افغانستان سالانه به ۷۰۰ هزار تُن گاز مایع نیاز دارد، بنابراین بازار خوبی برای صادرات روسیه فراهم است. با توجه به ممنوعیت واردات گاز مایع روسیه توسط اتحادیه اروپا، افغانستان می‌تواند در راهبرد متنوع‌سازی صادرات مسکو نقش مهمی ایفا کند.
در سال گذشته میلادی، بیش از ۲۷۵ هزار تُن گاز مایع (LPG) به ارزش ۱۳۲ میلیون به افغانستان صادر شد و قرار است در نشست کازان که همین ماه میلادی برگزار می‌شود، قراردادی برای انتقال ۵۰ میلیون مترمکعب بین هیئت افغانستان به رهبری ملا برادر و مقامات روسیه امضا شود.
نقش افغانستان در منطقه به عنوان پل ارتباطی بین آسیای مرکزی و جنوب آسیا، فرصتی برای ترانزیت انرژی در اختیار کشورهای آسیای مرکزی و روسیه قرار می‌دهد. چندین پروژه بدین منظور تعریف شده است که روسیه یک به یک در حال پیوستن به آنها است. تاپی یکی از پروژه‌های انتقال انرژی است که مسکو آمادگی خود را برای پیوستن به آن اعلام کرده است.
در ماه ثور سال گذشته نمایندگان افغانستان، قزاقستان و ترکمنستان درباره تاسیس یک هاب انرژی و لجستیک در ولایت هرات گفتگو کردند. این سه کشور قصد دارند در این هاب سرمایه‌گذاری کنند که انتظار می‌رود هاب فروش نفت به کشورهای جنوب آسیا باشد. این هاب انرژی برای روسیه جذاب خواهد بود و انتظار می‌رود به زودی به جمع سه کشور بپیوندد.
استخراج معادن
سازمان زمین‌شناسی روسیه در دهة 1970 میلادی با همکاری کارشناسان روسی و افغانستانی نقشة زمین‌شناسی افغانستان را تهیه کردند و در دهة 1980 برای اولین بار روس‌ها منابع لیتیوم در افغانستان را کشف کردند. روس‌ها از دهه‌های گذشته به دلیل منابع ارزشمند و بکر افغانستان هنوز به دنبال استخراج معادن این کشور برای مصارف صنعتی و غیرصنعتی هستند.
برخلاف دوران جمهوریت که فرصت‌های اقتصادی افغانستان در انحصار کشورهای غربی بود، اکنون فرصت برای کشورهای منطقه به ویژه روسیه و چین مهیا است. مسکو مشتاق است تا از این فرصت استفاده کند. هیئتی از سرمایه‌گذاران روس به افغانستان سفر کرده و آمادگی خود را برای استخراج معادن و پالایشگاه نفت اعلام کرده‌اند.
افغانستان بازار اقتصادی جدید
افغانستان به دلیل زیرساخت‌های ضعیف در تولید موادغذایی و به دلیل نیاز به واردات مواد غذایی، ظرفیت تبدیل شدن به بازار اقتصادی جدید برای محصولات غذایی روسیه را دارد. در سال 2022 حکومت طالبان قراردادی با روسیه برای واردات سالانه ۲ میلیون تن گندم امضا کرد و در سال 2024، ۸۰ میلیون دالر آرد گندم از روسیه وارد کرد که یکی از بزرگ‌ترین خریداران آرد گندم روسیه در آن سال شد. مسیر ریلی به هم پیوسته از روسیه تا حیرتان افغانستان، یکی از امتیازات روسیه برای رسیدن به بازار اقتصادی افغانستان است.
اتصال روسیه به جنوب آسیا و راه‌آهن ترانس – افغان
افغانستان در قلب آسیا قرار گرفته است و نقش پل ارتباطی را دارد. دستیابی روسیه به آب‌های گرم از طریق افغانستان یکی از رویاهای روس‌ها در طول قرون گذشته بوده است. برخی معتقدند که آمریکا با خروج از افغانستان، این کشور را به روسیه و چین هدیه داد. افغانستان جدید این فرصت را برای روسیه مساعد ساخته است که در صورت تعامل با حکومت طالبان، بتواند رویای دیرینه را محقق سازد.
یکی از پروژه‌هایی که می‌تواند روسیه را به جنوب آسیا وصل کند راه‌آهن ترانس – افغان است. به همین دلیل است که مسکو با ازبکستان و ترکمنستان وارد مذاکره شد و اعلام کرد که در ساخت راه آهن ترانس – افغان مشارکت می‌کند.
نتیجه‌گیری
حکومت طالبان با کشورهای آسیای مرکزی به‌ویژه ازبکستان، ترکمنستان و قزاقستان ارتباط نزدیکی دارد و این ارتباط نزدیک می‌تواند ساخت و بهره‌برداری پروژه‌های اقتصادی منطقه‌ای در افغانستان را سرعت بخشد. اعلام حمایت روسیه از پروژة تاپی و ترانس – افغان هم تعاملات اقتصادی و غیراقتصادی حکومت طالبان با منطقه و فرامنطقه را ارتقا می‌دهد و هم این که بقیة کشورهای منطقه مانند چین بیشتر تلاش می‌کنند تا در رقابت ایجاد شده در بازار افغانستان، از بقیة رقبا عقب نیفتند.
زمینة همکاری‌های اقتصادی حکومت طالبان با روسیه در افغانستان نسبت به دیگر کشورهای منطقه هموارتر و مساعدتر است. چون پروژة تاپی در افغانستان توسط ترکمنستان مراحل لوله‌گذاری خود را شروع کرده است، همچنین علاوه بر این که روس‌ها و قزاق‌ها ارتباطات اقتصادی خود با افغانستان را در غالب برپایی نمایشگاه‌های اقتصادی افزایش داده‌اند، ازبک‌ها نیز خیلی حساب‌شده و همسایه‌وار از اقدام طالبان در احداث کانال قوش‌تپه حمایت کرده‌اند. از این رو حکومت طالبان در ارتباطات اقتصادی خود با همسایگان شمالی خیلی موفق‌تر از دیگر نقاط خواهد بود.
حسین آقایی
