وضعیت شغلی مهاجران افغان
جنگ‌های طولانی، شرایط نامناسب اقتصادی، فقر گسترده و افزایش بیکاری، میلیون‌ها افغان را وادار به مهاجرت برای کار و تأمین معاش کرده است. در این میان، ایران و پاکستان به دلیل همسایگی و ویژگی‌های فرهنگی و زبانی مشترک، از مهم‌ترین مقاصد مهاجران افغان طی چهار دهه گذشته بوده‌اند. این مقاله به بررسی وضعیت شغلی افغان‌ها در این دو کشور می‌پردازد.
- وضعیت شغلی مهاجران افغان در ایران
ایران یکی از مقاصد اصلی مهاجران افغان است که در بخش‌های مختلفی نظیر ساخت‌وساز، کشاورزی، مالداری، دست‌فروشی و مشاغل آزاد فعالیت می‌کنند. هرچند این حضور باعث ایجاد فرصت‌هایی برای مهاجران و همچنین کمک به بخش‌های اقتصادی ایران شده، اما چالش‌های جدی نیز به دنبال داشته است.
- مشکلات ناشی از مهاجرت غیرقانونی
بخش بزرگی از مهاجران افغان به صورت غیرقانونی در ایران اقامت دارند. این وضعیت باعث شده کارفرمایان از نیروی کار ارزان مهاجران غیرقانونی استفاده کرده و از قوانین کاری سر باز زنند . این مهاجران معمولاً از بیمه، دستمزد عادلانه و حقوق کار برخوردار نیستند. علاوه بر این، اشتغال مهاجران غیرقانونی تنش‌هایی را بین کارگران ایرانی و افغان ایجاد کرده و نگرش‌های منفی اجتماعی را به دنبال داشته است.
این در حالی است که بسیاری از افغان‌هایی که در ایران به دنیا آمده یا تحصیل کرده‌اند، به دلیل محدودیت‌های قانونی نمی‌توانند در مشاغل دولتی و حرفه‌ای فعالیت کنند.
- راه‌حل‌های پیشنهادی
دولت ایران می‌تواند با شفاف‌سازی و به‌روزرسانی قوانین کاری مهاجران، وضعیت شغلی آنان را قانونمند کند. این اقدام نه تنها تعادل اجتماعی بیشتری به وجود می‌آورد، بلکه با استفاده از نیروی کار متخصص افغان، بهره‌وری اقتصادی نیز افزایش می‌یابد.
وضعیت شغلی مهاجران افغان در پاکستان
برخلاف ایران، شرایط شغلی مهاجران افغان در پاکستان به مراتب دشوارتر است. هرچند مهاجرت افغان‌ها به پاکستان در چندین موج صورت گرفته، اما این کشور فضای مناسبی برای اشتغال مهاجران فراهم نکرده است.
- محدودیت‌های قانونی و فشارهای اجتماعی
در پاکستان، مهاجران افغان – چه قانونی و چه غیرقانونی – از اشتغال در مشاغل دولتی و حتی بسیاری از مشاغل خصوصی محروم هستند. همچنین، فساد گسترده در نیروهای امنیتی باعث شده مهاجران هدف آزار، اخاذی و سوءاستفاده قرار گیرند.
حتی در مواردی که مهاجران در شرکت‌های خصوصی مشغول به کار بوده‌اند، حقوق آنان پرداخت نشده و حمایت قانونی نیز از آن‌ها صورت نگرفته است.
- نقش سیاسی مهاجرت در پاکستان
پاکستان از حضور مهاجران افغان به عنوان ابزاری سیاسی برای اعمال فشار بر دولت افغانستان، به‌ویژه در دوره طالبان، استفاده می‌کند. اخراج، آزار و اذیت و زندانی کردن مهاجران افغان بخشی از سیاست‌های اسلام‌آباد برای پیشبرد اهداف خود بوده است.
- راه‌حل‌های پیشنهادی
برای بهبود شرایط شغلی مهاجران افغان در پاکستان، سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین‌المللی باید نظارت بیشتری بر وضعیت آنان اعمال کنند. همچنین، دولت طالبان می‌تواند از طریق دیپلماسی، فشارها را کاهش داده و حقوق مهاجران افغان را تأمین کند.
- نتیجه گیری
در ایران، با وجود چالش‌ها، مهاجران افغان توانسته‌اند در بخش‌های مختلف اقتصاد نقشی مؤثر ایفا کنند. اما عدم قانونمندی حضور آنان، مشکلات اجتماعی و نابرابری‌هایی را ایجاد کرده است.
در پاکستان، وضعیت مهاجران افغان بحرانی‌تر است. فقدان امنیت شغلی، فشارهای سیاسی و رفتارهای تبعیض‌آمیز باعث شده زندگی مهاجران با چالش‌های جدی همراه باشد. اقدامات بین‌المللی و دیپلماسی سازنده از سوی افغانستان می‌تواند شرایط بهتری برای این قشر فراهم کند.
سهیل کریمی
