با آغاز مرحله دوم اخراج اجباری مهاجران افغان، در یک هفته گذشته، حدود چهار هزار خانواده به‌طور اجباری از پاکستان و از طریق گذرگاه تورخم به افغانستان اخراج شده‌اند.
بخت جمال گوهر آمر انتقال مهاجران در شهرک تورخم گفت: «در یک هفته گذشته، چهار هزار خانواده که تعدادشان به حدود سی هزار نفر می‌رسد، از طریق تورخم بازگردانده شده‌اند. آمار روزانه متغیر است، چون گاهی سکنر خراب می‌شود، یا راه بسته است و یا مشکل دیگری پیش می‌آید.»
در همین حال سازمان‌های حقوق بشری مکررا خواستار توقف اخراج اجباری مهاجران افغان از پاکستان شدند که مورد توجه مقامات این کشور قرار نگرفت و این روند با جدیت و خشونت تمام ادامه دارد.
پاکستان از ماه نومبر سال 2023 به اینسو، اخراج اجباری افغان‌های فاقد مدرک را آغاز کرد و طبق آمار های رسمی تاکنون تقریباً 900 هزار نفر از این کشور اخراج شده اند. مقامات پاکستانی اکنون برنامه دارند که در مراحل دوم و سوم اخراج‌ها، حدود یک میلیون مهاجر افغان که از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان ثبت شده اند را نیز اخراج کند.
دلیل اخراج مهاجرین افغان چیست؟
مقامات پاکستانی بارها طرح اخراج اجباری مهاجران افغان را با این موضوع توجیه کرده‌اند که افغان‌ها در حملات تروریستی در این کشور دست دارند، در حالیکه این تصمیم پاکستان ریشه در اختلاف شدید با طالبان دارد. در اوایل به‌قدرت رسیدن طالبان در سال 2021، رئیس استخبارات پاکستان به‌کابل سفر کرد و دیدارهایی را با مقامات حکومت طالبان داشت. آنچه از سیاست‌های اسلام‌آباد پیدا بود، رئیس آی‌اس‌آی از طالبان خواسته بود که هیچ‌گونه رابطه‌ای با هند نداشته باشند و خط و مشی که پاکستان برای حکومت کابل ترسیم کرده است را دنبال نمایند.
از سوی دیگر از آنجایی که پاکستان در تبانی با امریکا، پروژه داعش خراسان را تقویت و تمویل می‌کرد، به‌احتمال زیاد، یکی دیگر از خواسته‌های رئیس استخبارات این کشور، فعالیت آزادانه این گروه تروریستی در بخش‌های از خاک افغانستان بود. این دقیقا همان سیاست چهاردهه‌ای اسلام‌آباد در قبال کابل بود که می‌خواست افغانستان به‌عنوان مرکز ناامنی منطقه، هیچ‌گاهی نتواند روی پای خود بایستد. به این معنا که دولت پاکستان طالبِ شکل‌گیری یک دولت مقتدر و قوی در افغانستان نبوده و نیست.
ستیز با افغانستان از سوی پاکستان
وقتی طالبان تسلیم خواسته‌های اسلام‌آباد نشد، مقامات این کشور به‌پرخاشگری آغاز کردند و در کنار تقویت داعش خراسان برای حملات انتحاری و انفجاری در جای جای افغانستان، با تمام قدرت با بستن مرز تورخم، برای فروپاشی اقتصاد کابل کمر بستند. یعنی اینکه پاکستانی‌ها به‌ویژه استخبارات و ارتش این کشور از هیچ اقدام خصمانه‌ای در مقابل افغانستان دریغ نکردند و حتا در تضاد با تمامی قوانین بین‌الدول و با نقض جغرافیای افغانستان، چندین بار بخش‌های از خاک افغانستان را به‌بهانه هدف قراردادن پایگاه‌های تی‌تی‌پی، بمباران کردند.
چرا پاکستان باخت و طالبان بُرد؟
در مقابل اقدامات خصمانه پاکستان، طالبان در بخش اقتصادی توانست با کشورهای مختلف وارد گفت‌وگو شود و توجه آنان را برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های استخراج منابع نفتی، معادن و پروژه‌های مختلف جلب کند. بندر چابهار به‌عنوان بهترین بدیل برای ارتباط تجاری با جهان، جایگزین بنادر پاکستانی شد و از همسایه‌ها گرفته تا کشورهای منطقه و جهان با کابل تعاملات مثبت اقتصادی و سیاسی را آغاز کردند.
هندی‌ها که در ابتدا نگاه نسبتاً خنثایی در برابر حکومت طالبان داشتند، با استفاده از فرصت وارد عمل شدند و با رد و بدل شدن هیئت‌های مختلف، نزدیک‌تر از همیشه با کابل وارد تعامل گردیدند. به این معنا که در بازار گرم رقابت بین هند و پاکستان، اسلام‌آباد به‌دلیل سیاست‌های ناپخته، از دهلی نو پس ماند.
اخراج اجباری مهاجران افغان نتیجه‌ای خواهد داشت؟
بناءً اخراج اجباری مهاجرین افغان از پاکستان، اهرم فشار اسلام‌آباد برای مقابله با کابل است و از آنجایی که نتوانست طالبان را وادار به تسلیم شدن کند، عقده و قهر خود را بالای صدها هزار مهاجری که حتا دارای مدارک معتبر هستند، خالی می‌کند. بازگشت مهاجرین به‌کشور، قطعاً چالش‌هایی را برای کابل به‌همراه خواهد داشت، ولی نتیجه‌ای مثبتی را برای پاکستان نخواهد داشت.
گپی با پاکستان و نهادهای جهانی
در نخست دولت پاکستان باید از سیاست‌های ستیزه‌جویانه و دشمنی خود با کابل دست بردارد و بهترین راه که تعامل مثبت با کابل است را در پیش بگیرد. در قدم دوم، نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری باید به دولت پاکستان فشار وارد کنند و جلو اخراج‌های اجباری افغان‌ها را بگیرند، زیرا در تناقض با قوانین پناهجویی و کنوانسیون مربوط به مهاجرین است.
ادامه سیاست فعلی اسلام‌آباد در مقابل کابل، تبعات منفی برای دو طرف خواهد داشت، ولی بیشتر از همه، خود پاکستان متضرر خواهد شد و با توجه به وضعیت امنیتی و اقتصادی که در حال حاضر در این کشور حاکم است، حمایت‌های جهانی را از دست داده و بحران‌های داخلی، کمر امنیت و اقتصاد این کشور را خواهد شکست.
احمدی
