وضعیت شکننده حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان

پس از به قدرت رسیدن طالبان در 15 آگست سال 2021 و تسلط دوباره طالبان بر کشور، زنان افغانستان از کلیه ای حقوق انسانی شان محروم شده اند. امروز زنان و دختران در افغانستان در وضعیت بس شکننده ای زندگی می کنند؛ گذشته از حقوق همچون تعیین سرنوشت، مشارکت در امور اجتماعی، از ابتدایی ترین حقوق انسانی که تحصیل و کار باشد محروم هستند که بدون شک پیامدهای ناگواری برای جامعه افغانستان خواهد داشت؛ اما اینکه دلیل و انگیزه گروه حاکم بر محرومیت زنان از حقوق انسانی واجتماعی شان چیست؟ و پیامدهای این سیاست برای مردم افغانستان چه می تواند باشد در این نوشته به آن پاسخ داده خواهد شد.

حقوق زنان در اسلام

در نظام حقوقی اسلام علیرغم تأکید بر رعایت ضوابط اسلامی و تفکیک محرم و نامحرم در روابط اجتماعی، زنان در اسلام از تمام حقوق انسانی برخوردارند که منابع فقهی و تاریخی گواه این حقیقت است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «إن اکرمکم عندالله اتقیکم؛ حجرات، آیه 3» بنابراین آنچه از دیدگاه اسلام ملاک و معیار است تقوا و پرهیزگاری است نه جنیست. همچنین در آیه 195 سوره آل عمران می فرماید: «إنی لا أضیع عمل عامل من ذکر و انثی» در آیه 190 همین سوره نیز آمده است: «نت عمل صالحا من ذکر واانثی و هو مؤمن فالنحییه حیاة طبیة و لنجزینهم اجرهم با حسن ماکانوا یعلمون» و در آیه 37 سوره نساء نیز آمده است: «من یعمل من الصالحات من ذکر او انثی و هو مؤمن فاولئک یدخلون الجنة ولایظلمون نقیرا». در آیه 71 سوره توبه خداوند متعال میفرماید: «والمؤمنون والمؤمنات بعضهم اولیاء بعض»این آیات همه بیانگر تساوی حقوق مردان و زنان است؛ لذا از منظر اسلام هیچ شخص یا گروهی حق ندارند زنان را از حقوق انسانی شان از جمله تحصیل، کار و حق تعیین سرنوشت، مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی کشور و حضور در اجتماع محروم کنند.

حقوق زنان در اسناد بین المللی حقوق بشر

برخورداری مساویانه از حقوق بشری همچون بهره مندی از نیازهای اولیه زندگی، تحصیل، کار، حق تعیین سرنوشت، مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی، داشتن فعالیت های اقتصادی، مصونیت از بازداشت های خودسرانه، دسترسی به محاکمه عادلانه و… بدون هیچ تمایزی بین زنان و مردان، مورد تأکید تمام اسناد بین المللی حقوق بشر است. برخورداری ازاین حقوق هم در اسناد حقوق بشری عام همچون اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی ملل متحد مورد تأکید قرار گرفته است و همچنین اسناد حقوق بشری خاص مربوط به حقوق زنان به رعایت حقوق انسانی زنان تأکید و تصریح کرده است که از آن جمله می توان به کنوانسیون بین المللی رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد.

حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان: دلیل طالبان مبنی بر محرومیت زنان از حقوق انسانی شان

طالبان اصرار بر محرومیت زنان از ابتدایی ترین حقوق انسانیشان دارند که البته این محرومیت فراگیر است و محدود به زنان نیست؛ ولی زنان از کلیه حقوق انسانی و اسلامی شان به طور ظالمانه محروم گشته اند؛ اما اینکه دلیل اتخاذ چنین سیاست از سوی طالبان چیست به نظر می رسد دو عامل زیر در حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان دارای نقشه برجسته باشند:

1. حاکمیت فرهنگ قبیله: بدون شک اکثریت سیاستگران طالبان از جمله رهبر این گروه دهات زادگانی هستند که هیچ شناختی از حقوق انسانی، ضرورتهای زندگی امروزی و سبک زندگی جوامع شهری و مدرن ندارند. از دید رهبران و تصمیم گیران این گروه وظیفه زن پختن نان،‌ دوشیدن حیوانات شیرده، شستن لباسهای شوهر، به دنیا آوردن فرزند و شیردادن اولاد و امور از این قبیل است. در نگاه دهاتی و قبیله ای طالبان برای زنان در بیرون از خانه هیچ نقش و جایگاهی وجود ندارد تا نیاز به تحصیل آنان باشد و یا بتواند در مورد حضور زنان در جامعه و سهم گیری در امورات اجتماعی فکری بکنند.

2. شناخت سطحی از دین: منشورات، سخنرانی ها، مصاحبه ها و فرامین حکومتی طالبان حکایت از شناخت بسیار سطحی این گروه از دین و آموزه های دین مبین اسلام دارند. طالبان نگاهی موردی به آموزه های دینی دارند و هر آیه و یا روایت را به تنهای بدون در نظر گرفتن کلیه آموزه های اسلامی، اصول و اهداف دینی، دین می دانند درحالیکه این نوع نگاهی به آموزه های دینی و تفسیر دین کاملا خطا و ناصواب است؛ زیرا دین یک منظومه است و باید در تفسیر آموزه های دینی کل این منظومه در نظر گرفته شود.

*حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان: نگاه قبیله ای به نقش زن در جامعه*

پیامدهای محرومیت زنان از حقوق انسانی شان

محرومیت زنان و دختران از حقوق انسانی شان پیامدهای ناگواری برای کلیت جامعه افغانستان دارد. واقعیت امر این است که زنان بخشی از کلیه ای نهادهای اجتماعیی در هر جغرافیای انسانی هستند که نقش قابل توجهی در ساماندهی و رفع نیازهای آن جامعه دارند. بدون برخورداری زنان از حقوق همچون تحصیل، کار، حق تعیین سرنوشت، مشارکت در امورات اداری و دولتداری و دیگر امورات سیاسی، فرهنگی واجتماعی، جامعه دچار بحران می شود و نمی تواند نیازهای خود را آنگونه که شایسته است تأمین کند.

محرومیت دختران از تحصیل به معنی محرومیت نسل آینده از مادر باسواد است، محرومیت زنان از کار به معنی محرومیت بسیار از خانواده ها از نان و نفقه است؛ محرومیت زنان از حضور در مراکز نظامی و استخباراتی به معنی محرومیت محیط های عمومی از امنیت است و…؛ از این جهت است که محرومیت زنان به معنی محرومیت کل جامعه است.

لذا بر طالبان است که با نگاه دقیق و عمیق به نیازهای زندگی امروزی، در سیاست کنونیشان تجدید نظر کنند و بگذارند که مردم افغانستان همچون دیگر جوامع اسلامی به آن زندگی شایسته خودشان دست یابند، در غیر این صورت انسان عصر حاضر هرگز سیاست طالبان را نمی تواند تحمل کند و با تداوم وضعیت فعلی حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان، دیری نخواهد گذشت که شورشها و قیام عمومی علیه حاکمیت طالبان رقم خواهد خورد. تردید نداریم که در صورت ادامه وضعیت موجود، اتفاق میافتد آنچه که باید بیفتد و طالبان هم زبان حسرت خواهد گزید.