در تاریخ 15 فبروری 2025، نیکالی پلوتنیکف، رئیس مرکز مطالعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه، در نشستی در تهران به تحلیل وضعیت رسانه‌های افغانستان پرداخت. این نشست که به بررسی چالش‌ها و مسائل مختلف افغانستان پس از سلطه طالبان اختصاص داشت، فرصتی بود تا کارشناس روس، نگرانی‌های خود را در مورد فضای رسانه‌ای کشور ابراز کند. پلوتنیکف در سخنان خود از مشکلات اساسی در پوشش اخبار افغانستان و نقش مهم رسانه‌های اپوزیسیون و تحلیلگران خارجی در تحریف واقعیت‌ها صحبت کرد.
نشست تهران و چالش‌های رسانه‌ای افغانستان
نشست تهران در شرایطی برگزار شد که وضعیت سیاسی و رسانه‌ای افغانستان با چالش‌های بی‌شماری مواجه است. به‌ویژه پس از تسلط طالبان بر کشور، فضای رسانه‌ای به شدت تحت کنترل قرار گرفته و بسیاری از رسانه‌ها و خبرنگاران داخلی و خارجی از ترس سرکوب و مجازات از پوشش آزاد اخبار خودداری می‌کنند. در شرایطی که محدودیت هایی وجود دارد، رسانه‌های اپوزیسیون و تحلیلگران خارجی نقش پررنگی در ارائه تصاویری از افغانستان ایفا کرده‌اند، اما این تصاویر گاهی فاقد دقت و تطابق با واقعیت‌های موجود هستند. در این نشست، نیکالی پلوتنیکف به این نکته اشاره کرد که بسیاری از گزارش‌ها و تحلیل‌های ارائه‌شده، به‌ویژه از سوی منابع اپوزیسیون، تصویری تحریف‌شده از وضعیت افغانستان به نمایش می‌گذارند.
گزارش‌های اپوزیسیون و عدم تطابق با واقعیت
یکی از انتقادهای اصلی پلوتنیکف به رسانه‌های اپوزیسیون افغانستان این است که «روایت رسانه‌های اپوزیسیون افغانستان با واقعیت مطابقت ندارد». به گفته او، این رسانه‌ها که عمدتاً در خارج از افغانستان مستقر هستند، گزارش‌هایی منتشر می‌کنند که اغلب به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات موثق و صحیح، نادرست و غیرواقعی هستند.
چندین گزارش از این رسانه‌ها که در خارج از افغانستان فعالیت دارند، در گذشته به وضوح اشتباه بودنشان ثابت شده است. به‌عنوان مثال، برخی از گزارش‌های منتشرشده در شبکه‌های خبری بین‌المللی در مورد وضعیت حقوق بشر و آزادی‌های مدنی در افغانستان تحت سلطه طالبان، به شدت با واقعیت‌های موجود در کشور فاصله داشتند.
در یکی از گزارش‌های منتشرشده توسط یک رسانه اپوزیسیون در خارج از افغانستان، ادعا شده بود که طالبان از روش‌های فیزیکی و غیرانسانی برای سرکوب مخالفان خود استفاده می‌کنند، در حالی که گزارش‌های مستقلی که بعداً منتشر شدند، این ادعاها را رد کرده و نشان دادند که بیشتر اعتراضات علیه طالبان از سوی گروه‌های اپوزیسیون در خارج کشور سازماندهی شده‌اند و ادعاهای مطرح‌شده از سوی آنها عموماً بدون مستندات معتبر بوده است.
چرا گزارش‌ها و تحلیل‌ها از سوی اپوزیسیون و تحلیلگران خارجی نادرست است؟
پلوتنیکف در بخش دیگری از سخنان خود به دلایل نادرست بودن این گزارش‌ها در مورد وضعیت رسانه‌های افغانستان اشاره کرد. او تأکید کرد که رسانه‌های اپوزیسیون و تحلیلگران خارجی اغلب به دلیل نداشتن دسترسی مستقیم به اطلاعات معتبر از داخل افغانستان، برای جمع‌آوری اطلاعات خود به منابع پراکنده و غیررسمی وابسته‌اند. این منابع بیشتر شامل گروه‌های مخالف طالبان در خارج از کشور هستند که معمولاً دیدگاه‌های جانبدارانه و سیاسی دارند. این شرایط باعث می‌شود که گزارش‌های منتشرشده از سوی این منابع، تصویری ناقص و اغراق‌آمیز از وضعیت واقعی افغانستان به جهانیان ارائه دهند.
تحلیلگران خارجی نیز که معمولاً از افغانستان دور هستند، اغلب به این منابع اتکا می‌کنند و تحلیل‌های خود را بر اساس اطلاعاتی که به‌طور غیرمستقیم به دست می‌آورند، می‌نویسند. این تحلیل‌ها گاهی با واقعیت‌های موجود در افغانستان تطابق ندارند و باعث گمراهی افکار عمومی جهانی می‌شوند.
چگونه فضای رسانه‌های افغانستان غبارآلود شده است؟
یکی از دلایل اصلی این که چرا فضای رسانه‌ای افغانستان غبارآلود و پر از شایعه است، به عملکرد طالبان در کنترل رسانه‌ها و محدود کردن آزادی‌های رسانه‌ای در کشور باز می‌گردد. این وضعیت نه تنها آزادی بیان را در افغانستان محدود کرده، بلکه باعث شده که بسیاری از رسانه‌ها و خبرنگاران به دلیل ترس از مجازات و سرکوب از فعالیت آزادانه خود منصرف شوند. به‌عنوان مثال، خبرنگاران داخلی که در افغانستان مشغول به کار هستند، اغلب از ترس تهدیدات طالبان از پوشش اخبار سیاسی و اجتماعی خودداری می‌کنند. این عدم شفافیت، باعث شده که مردم افغانستان به جای دریافت اطلاعات دقیق و معتبر، بیشتر در معرض اخبار نادرست، شایعات و تحلیل‌های سطحی قرار گیرند.
پیشنهادات برای بهبود وضعیت رسانه‌ای
نیکالی پلوتنیکف در پایان سخنان خود از حکومت طالبان خواست که فضای رسانه‌ای را از قید و بندهای موجود رها کند و بستر مناسبی برای رشد رسانه‌های خصوصی و مستقل فراهم آورد. او پیشنهاد کرد که برای بهبود وضعیت رسانه‌های افغانستان و افزایش شفافیت، باید به رسانه‌ها اجازه داده شود که بدون ترس از سرکوب و تهدید، به پوشش اخبار و تحلیل‌های مستقل بپردازند. این اقدام می‌تواند به شفافیت بیشتر و کاهش تحریف واقعیت‌ها در رسانه‌ها کمک کند.
نتیجه‌گیری
اظهارات نیکالی پلوتنیکف، رئیس مرکز مطالعات آکادمی علوم روسیه، نشان‌دهنده نگرانی‌های جدی درباره فضای رسانه‌ای افغانستان است. به نظر می‌رسد که برای رسیدن به یک وضعیت رسانه‌ای آزاد، شفاف و بی‌طرف در افغانستان، لازم است که نه تنها طالبان فضای آزادتر را برای رسانه‌ها فراهم کنند، بلکه باید شرایطی مهیا شود که رسانه‌ها بتوانند به‌طور مستقل و بی‌طرفانه اخبار و اطلاعات را منتشر کنند. تنها در این صورت است که مردم افغانستان و جهان می‌توانند از وضعیت واقعی کشور آگاه شوند.
حکیم تاجیک
