امروز اول ماه می، روز جهانی کارگر است، روزی که به‌پاس خدمات طبقه‌ای به‌شدت موثر در جوامع، اختصاص یافته و محافل مختلفی در سراسر جهان برگزار می‌شود.
اما کارگرها در افغانستان در چه وضعیتی قرار دارند؟
در دوران جمهوریت وضعیت اشتغال چگونه بود؟
از زمان حاکم شدن طالبان تاکنون، کارگری چه تغییری یافته است؟
وضعیت کارگرها در افغانستان
این جفای بس بزرگی است که همیشه در محافل سیاسی، گفتمان‌های رسانه‌ای از طبقه کارگر یاد نمی‌شود و فقط در روز جهانی کارگر است که عده‌ای می‌شوند مدافع حقوق کارگرها یا کارگران و ادعای دفاع از حقوق این قشر را سر می‌دهند. حداقل در سه دهه اخیر، بنابر دلایل مختلف، کارگر حق و حقوقی در افغانستان نداشته و مدام مظلومیت نصیب شان شده است.
روز جهانی کارگر و واقعیت‌های زمان جمهوریت
در زمان جمهوریت با آنکه عده‌ای سعی داشتند و دارند به آن رنگ و لعاب بدهند و حتا بحث کار و کارگر را نیز خوب توصیف کنند، ولی فقط با دو کلمه می‌توان اصل پیام را رساند که: «فاجعه بود.»
رسانه افغانستان اینترنشنل در گزارشی که سال گذشته پیرامون وضعیت کارگران و به‌مناسبت روز جهانی کارگر در افغانستان منتشر کرده بود، جمله جالبی در وبسایت خود منتشر کرد: «بیست سال حاکمیت دموکراسی و حضور جامعه جهانی زمینه این را فراهم آورده بود تا کارگران در افغانستان برای اعاده حقوق خود صدای خود را بلند کنند.»
اما واقعیت‌های دوران جمهوریت:
ناامنی:
ناامنی در افغانستان خصوصا در یک دهه اخیر جمهوریت، اقتصاد این کشور را به بدترین اقتصاد دنیا تبدیل کرد و بیکاری و فقر سر به‌فلک کشیده بود. نبود امنیت، مانع سرمایه‌گذاری تاجران داخلی و خارجی می‌شد و دولت کوچکترین اقدامی برای بهبود امنیت و یا حداقل تامین امنیت سرمایه‌گذاران انجام نمی‌داد.
فساد:
وجود فساد اداری در ادارات دولتی، مانع اصلی بر سر راه رشد اقتصادی کشور بود. از چهره‌های کلیدی دولت گرفته تا وکلای پارلمان روابط را بر ضوابط حاکم کرده بودند، تمامی پروژه‌های اقتصادی ظاهراً داوطلبانه، اما در اصل انتخابی به شرکت‌های مربوط به خودشان اختصاص می‌یافت. میلیون‌ها دالری که باید صرف ساخت‌وساز، سدهای آب، کارخانه‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و غیره موارد می‌شد، بدون کوچکترین حرکتی، به خارج کشور سرازیر و به اکونت‌های بانکی مقامات واریز می‌گردید.
مشت نمونه خروار
یک نمونه: سال 1396 بود که اداره انکشاف زون پایتخت اعلام کرد که دریای کابل را پاکسازی کرده و روی آن یک بازار بزرگ می‌سازد. هزینه این پروژه 197 میلیون افغانی بود و زمینه اشتغال برای تعداد زیادی از کارگران را فراهم می‌کرد. الهام عمر هوتکی، از نزدیکان محمد اشرف غنی، رئیس جمهور آنوقت، در راس این اداره قرار داشت. فقط چند روز چند کارگر محدود در دریای کابل دیده می‌شد، اما در نهایت هزینه حیف‌ومیل شد و دریای کابل به همان حالت اول خود باقی ماند.
و ده‌ها مورد دیگر که مانعی بر سر راه رشد اقتصادی کشور، اشتغال‌زایی و کارگران بود.
در روز جهانی کارگر، وضعیت شغلی در حاکمیت طالبان
با حاکم شدن طالبان از سال 1400 تاکنون، با آنکه بیکاری در اوایل افزایش یافت، اما رفته رفته، رشد اقتصادی اتفاق افتاده و پروژه‌های مختلف افتتاح و هزاران کارگر در آنها مشغول کار هستند. سرمایه‌گذاران از کشورهای منطقه و جهان با سفر به‌کابل و توافق با حکومت سرپرست، روی معادن، نفت و پروژه‌های توسعه‌ای سرمایه‌گذاری کرده‌اند و همین‌طور گام‌های مهمی در عرصه اقتصادی برداشته شده که در کوتاه‌مدت و درازمدت، صدها هزار شغل ایجاد کرده و می‌کند.
اما نکته قابل تامل اینجاست که در زمان جمهوریت، روز جهانی کارگر و حمایت از کارگران نمایشی و به‌دلایلی چون نبود امنیت و وجود فساد، بیکاری در کشور به‌اوج خود رسیده بود و طبقه کارگر، دشوارترین زندگی را در کشور می‌گذراند. ولی اکنون که امنیت نسبتا بهبود پیدا کرده، باید گام‌های عملی و اساسی برای رشد اقتصادی و تولید کار برداشته شود.
مهم‌تر از آن از نسل جوان و باسواد در ادارات دولتی و خصوصی استفاده و زمینه جذب آنها از طریق رقابت آزاد مهیا گردد. دیروز شایسته‌سالاری مفقود شده بود، ولی امروز باید این اصل مدنظر قرار بگیرد و از ظرفیت نسل باسواد و تحصیل یافته در بخش‌های مختلف استفاده شود.
نتیجه‌گیری
بیکاری در افغانستان هنوز هم یک معضل جدی برای جامعه است و با توجه به اینکه صدها هزار مهاجر افغان از کشورهای منطقه و جهان اخراج شده و یا به‌طور داوطلبانه بازگشته‌اند، اپیدمی بیکاری جدی‌تر می‌شود. حکومت طالبان باید این توانایی را داشته باشد که با حمایت از تشبثات کوچک و بزرگ، جلب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی و تکیه به تولید داخلی، چرخه رشد اقتصادی کشور را سریع‌تر بچرخاند.
بیکاری، بیماری است و این بیماری می‌تواند تهدیدات امنیتی و پیوستن به گروه‌های تروریستی باشد یا مهاجرت و یا هم اعتیاد. با تدبیر و شایسته‌سالاری، دولت می‌تواند جلو این فجایع را بگیرد و از فرصت موجود به‌نحو احسن برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور و اشتغال‌زایی استفاده کند.
الیاس احمدی
