سیستم صحی افغانستان و فجایعی که در انتظار است
از تابستان سال 2021 که افغانستان به دست طالبان افتاد، این کشور در فقر، گرسنگی، بدبختی، درگیری و عدم اطمینان فرو رفته است. صد‌ها هزار نفر از این کشور فرار کرده اند و بسیاری دیگر در تلاش برای فرار هستند. تمام بخش های که روابط تنگاتنگ با سیاست داشتند، در افغانستان کاملا فروپاشیدند. بخش های مانند نظام سیاسی، نظام اقتصادی، نظام تحصیلی، سیستم های امنیتی و سیستم های خدماتی در اینجا بالکل متلاشی شده اند. فروپاشی و سقوط بخش های متذکره هر کدام فجایعی متعددی بر مردم تحمیل کردند.
بخش های که کمتر وابسته به سیاست بودند، هرچند درگیر بحران شدند، اما کماکان به فعالیت ادامه دادند. یکی از بخش های که از فروپاشی نظام سیاسی در افغانستان، تا حد مصئون مانده بود و به فعالیت ادامه داد، سیستم صحی و درمانی در این کشور بود.
متاسفانه سیستم صحی در افغانستان، وابستگی شدید به کمک ها و حمایت های کشورهای خارجی دارد. بنابراین قطع تدریجی حمایت صلیب سرخ از سیستم صحی در کنار توقف کمک های بشر دوستانه ی دیگر نهادهای بین المللی، مسلما یکی از فجایع اساسی و ویران کننده را در جامعه افغانستان خلق خواهد کرد که می تواند عقب خطر ناکی برای این کشور و حتی کشورهای منطقه داشته باشد.
از این رو در اینجا تلاش می گردد تا به عواقب و پیامدهای فاجعه بار توقف حمایت صلیب سرخ از سیستم صحی افغانستان، توجه گردد و تبعات بی توجهی به سیستم صحی و درمانی کشور تبیین شود.
چالش های کنونی سیستم صحی افغانستان
سیستم صحی افغانستان به دو بخش تقسیم میگردد. بخش عمومی و بخش خصوصی. بخش عمومی معمولا توسط دولت و سازمان های بشری حمایت می گردد. ولی بخش خصوصی طی سالیان اخیر به صورت افسار گسیخته و سمارقوار رشد نموده است و اهداف آن نیز جز تامین منابع مالی و در آوردن پول چیزی دیگری نیست. در همین راستا بخش عمومی نیز متاسفانه هم در دوران جمهویت و هم در حال حاضر به شدت به فساد آغشته اند.
اساسا یک نظام بهداشتی از شش پایه ی بنیادی تشکیل می گردد که در فرایند عرضه ی خدمات عمل می کند. شش پایه اساسی نظام بهداشتی عبارت اند از عرضه ی خدمات، رهبری و حکومت داری، منابع بشری، مدیریت مالی، دارو و تجهیزات پزشکی و مدیریت سیستم معلوماتی و تحقیق. هر یک پایه های فوق زمانی دقیق عمل می کند که از فساد و سوء استفاده جویی مصئون باشد که متاسفانه در افغانستان تمام پایه های بنیادی نظام صحی در فساد غرق بود و هست.
قبل از فروپاشی نظام جمهوریت، سیستم صحی در افغانستان کم و بیش خودش را در خط اصول یک نظام بهداشتی و صحی عیار کرده بود. اما به دلیل فسادهای گسترده و حضور افراد سوء استفاده جو، فرایند عرضه خدمات کاملا فلج بود و در همان زمان نیز اکثریت مردم از دسترسی به خدمات صحی محروم بودند.
باسقوط جمهوریت و ورود افراد نه چندان مسلکی در حوزه ی بهداشت و صحت، چالش های فراوانی را در فرا راه سیستم صحی قرار داده اند که مشکلات مضاعفی بر جامعه تحمیل نموده اند.
عدم ظرفیت های منابع مالی، عدم کادرهای متخصص طبی، حضور افراد غیر مسلکی در مناصب وزارت صحت عامه، همچنان عدم داکتران و متخصصین طبی در شفاخان ههای ولایتی و مرکزی و ده ها مسائلی دیگری است که همین اکنون سیستم صحی افغانستان را دچار چالش ها و مشکلات زیادی نموده اند و باعث شده اند که روند خدمات رسانی سیستم صحی به شدت کند و منعفل عمل کنند.
فجایع احتمالی قطع حمایت صلیب سرخ از سیستم صحی افغانستان
باتوجه به چالش های که در فوق مورد اشاره قرار گرفت، اکنون صلیب سرخ نیز بخش عمده ی از کمک ها و حمایت های خویش را از 33 شفاخانه ی اصلی در افغانستان متوقف نموده است. قطع حمایت های بین المللی و به ویژه صلیب سرخ از نظام صحی افغانستان، فجایع بزرگ و ویران کننده را برای مردم این کشور به بار خواهد آورد که به صورت خلاصه می توان به موارد ذیل اشاره نمود.
یکم: یکی از چالش های عمیق و عمده ی سیستم صحی افغانستان در حال حاضر کمبود منابع مالی است. زیرا نظام صحی این کشور نیز مانند بخش های دیگر با اتکا به کمک های خارجی تا اکنون فعالیت داشته است. اینک با قطع حمایت های صلیب سرخ از نظام صحی کشور، مسلما بخش عمده ی از خدمات بهداشتی و درمانی متوقف گردیده و در این صورت افرادی بی شماری در معرض بیماری های متعدد قرار خواهد گرفت.
دوم: جامعه افغانستان با مشکلات و چالش های متعدد از جمله بیماری های گوناگون مواجه اند. عدم دسترسی مردم به خدمات صحی تسری و توسعه ی این بیماری ها را به شدت افزایش خواهد داد و در این قسمت فجایعی متعددی را خلق خواهد کرد.
سوم: بخش عمده ی از کودکان افغانستان از سوء تغذیه رنج می برند، به همین دلیل این کودکان و همچنان مادران آنها نیازمند شدید کمک های بشری و خدمات صحی اند. قطع کمک ها و حمایت های صلیب سرخ از اکثریت شفاخانه ها مسلما خدمات صحی را برای آنان محدود می نمایند که پیامد فاجعه باری برای آنان خواهد داشت.
چهارم: همین اکنون جامعه افغانستان با امراض و بیماری های گوناگون مانند وبا، فلج اطفال، تب یونجه و دهها نوع بیماری دیگر دست و پنجه نرم می کنند، قطع خدمات صحی به طور وحشتناک این بیماری ها را افزایش داده و افراد زیادی را به کام مرگ فرو می برند.
پنجم: بیماری ها و امراضی ساری که اکنون در جامعه افغانستان وجود دارند، در صورت عدم نظارت و کنترول از سوی کادرهای طبی، ممکن است سریع به کشورهای منطقه و جوامع همسایه سرایت نمایند که در این حالت نیز پیامدهای فاجعه باری فراتر از افغانستان به بار خواهد آورد.
افزون بر موارد بالا عواقب قطع حمایت صلیب سرخ از سیستم صحی افغانستان، ده ها فجایعی را به بار خواهد آورد که اکنون ممکن است حتی در اذهان خطور نکنند.
از این رو لازم است که جامعه جهانی، نهادهای بین المللی، کشورهای همسایه و به ویژه طالبان که اکنون مسئولیت کشور را به عهده دارند، در این رابطه محتاطانه عمل کنند و تمام توان شان را برای سر پا نگهداشتن سیستم صحی افغانستان به کار گیرند.
عایشه ببرک خیل
