وضعیت زنان و دختران در افغانستان در شرایط کنونی، به‌ویژه پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال 2021، یکی از بحرانی‌ترین و حساس‌ترین موضوعات در سطح جهانی به شمار می‌رود. حقوق زنان و دختران افغانستان که در دو دهه گذشته، در پی تلاش‌های بین‌المللی و اصلاحات داخلی، بهبودهای نسبی یافته بود، در حال حاضر با چالش‌های جدی مواجه است. این نوشته در پی بررسی وضعیت فعلی زنان و دختران افغانستان است و تلاش میکند برخی پیشنهادهای سازنده و خیرخواهانه برای بهبود شرایط ارائه نماید.
از زمانی که طالبان دوباره به قدرت رسیدند، شاهد بازگشت محدودیت‌های شدیدی برای زنان و دختران در افغانستان هستیم. این محدودیت‌ها نه‌تنها حقوق بنیادین آنان را نقض کرده، بلکه بسیاری از آنها را از مشارکت در جامعه و استفاده از امکانات ابتدایی همچون تحصیل و اشتغال محروم کرده است.
آموزش: یکی از نخستین و شدیدترین اقدامات طالبان در راستای محدودیت حقوق زنان، بستن درهای مکاتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم و دانشگاهها است. این تصمیم نه‌تنها آینده میلیون‌ها دختر را به خطر انداخته، بلکه به طرز قابل‌توجهی حق دسترسی به آموزش را از آنان سلب کرده است و آموزش و تعلیم دختران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان پیشرفت جامعه، به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است.
اشتغال: زنان افغانستان در دوران پیش از بازگشت طالبان در بسیاری از زمینه‌های شغلی فعالیت می‌کردند، اما پس از بازگشت طالبان، بسیاری از زنان از ادامه شغل‌های خود در بخش‌های دولتی و خصوصی منع شدند. این امر به کاهش استقلال مالی زنان و وابستگی آنان به دیگران منجر شده است.
آزادی‌های فردی: محدودیت‌های شدید در زمینه پوشش، رفت‌وآمد و آزادی‌های فردی زنان، شرایطی را ایجاد کرده است که بسیاری از زنان احساس عدم امنیت و آزادی می‌کنند. علاوه بر این، محدودیت‌ها برای حضور زنان در فضای عمومی و بسته‌شدن برخی از مکان‌های اجتماعی و تفریحی نیز بر فشارهای روانی و اجتماعی آنان افزوده است.
آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی
این محدودیت‌ها علاوه بر تأثیرات منفی در زمینه حقوق، اثرات مخربی در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی نیز به همراه داشته است که به‌عنوان نموده به موارد ذیل اشاره میگردد:
افزایش فقر: محدودشدن فرصت‌های شغلی برای زنان موجب شده که تعداد بیشتری از خانواده‌ها در معرض فقر قرار گیرند. زنان که پیش‌تر نقش کلیدی در تأمین معاش خانواده ایفا می‌کردند، اکنون از این امکان محروم شده‌اند و این مسئله بر خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار تأثیرگذار است.
خشونت‌های خانگی: در شرایطی که زنان توانایی دسترسی به سیستم‌های حمایتی و حقوقی را ندارند، خشونت‌های خانگی به‌شدت افزایش‌یافته است. نبود دسترسی به خدمات قانونی و روان‌شناختی برای زنان باعث شده که آنها در برابر خشونت‌های جسمی و روانی آسیب‌پذیرتر شوند.
کاهش مشارکت در زندگی اجتماعی: زنان و دختران در بسیاری از موارد از فرصت‌های اجتماعی برای رشد و پیشرفت محروم شده‌اند. این محرومیت‌ها بر روحیه آنان تأثیر منفی گذاشته و در بلندمدت به انزوای اجتماعی و روانی آنان می‌انجامد.
نیاز به تغییر و اصلاحات
باتوجه‌به وضعیت کنونی، ضروری است که طالبان تغییراتی در سیاست‌های خود اعمال کنند تا زنان و دختران بتوانند حقوق اساسی خود را به دست آورند و فرصت‌های برابر برای پیشرفت و مشارکت در جامعه فراهم شود. در این راستا، چندین پیشنهاد سازنده وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت موجود کمک کند:
بازگشایی مکاتب و دانشگاهها برای دختران: اولین و مهم‌ترین قدم، بازگشایی مکاتب، دانشگاهها و دیگر مراکز آموزشی برای دختران از تمامی مقاطع تحصیلی است. آموزش دختران نه‌تنها به رشد فردی آنان کمک میکند، بلکه به پیشرفت کلی جامعه و کشور نیز کمک خواهد کرد. طالبان باید از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی برای ایجاد محیط‌های آموزشی امن و مناسب برای دختران استفاده کنند.
مشارکت در اشتغال و اقتصاد: زنان باید اجازه داشته باشند که در محیط‌های کاری به طور برابر با مردان شرکت کنند. این مشارکت می‌تواند در سطوح مختلف از آموزش و بهداشت تا مشاغل دولتی و خصوصی باشد. همچنین، حمایت از کارآفرینی زنان و ایجاد فرصت‌های شغلی می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها کمک کند.
حمایت از حقوق زنان و ایجاد مکانیزم‌های قانونی: لازم است که برای مبارزه با خشونت‌های خانگی و ارتقای حقوق زنان، سیستم‌های حقوقی و حمایتی فعال شود. طالبان باید به قوانین بین‌المللی در زمینه حقوق زنان احترام بگذارند و این حقوق را در چارچوب شریعت اسلام به طور عادلانه تضمین کنند.
تضمین آزادی‌های فردی و اجتماعی: باید آزادی‌های فردی و اجتماعی زنان در فضای عمومی تضمین شود. ایجاد محیط‌هایی امن و محترم برای زنان در جامعه به آنان این امکان را می‌دهد که در زندگی اجتماعی مشارکت کنند و از حق آزادی رفت‌وآمد و انتخاب خود بهره‌مند شوند.
و کلام آخر اینکه:
وضعیت زنان و دختران در افغانستان نشان‌دهنده چالش‌های بزرگ است، اما با اراده و تغییراتی جدی، می‌توان به شرایطی بهتر دست‌یافت. طالبان به‌عنوان یک مسئولیت ملی، انسانی و اسلامی باید به حقوق اساسی زنان احترام بگذارند و اقداماتی را در جهت بهبود وضعیت آنها انجام دهند. زنان و دختران افغانستان نه‌تنها حق دارند که از حقوق خود برخوردار شوند، بلکه می‌توانند نقش‌های مهمی در پیشرفت و توسعه کشور ایفا کنند. باتوجه به پتانسیل‌های بالقوه‌ای که در میان زنان و دختران این سرزمین وجود دارد، تغییراتی در سیاست‌ها و رویکردها می‌تواند افغانستان را به سوی آینده‌ای بهتر هدایت کند.
جاوید یوسفی
