از زمانی که طالبان در 15 اگست 2021 توانستند مجددا قدرت را درکشور بدست آورند، (آنها ابتدا در سال 1996 توانستند قدرت را بدست بگیرند) افغانستان تا به امروز تغییرات بسیار زیادی کرده است. یکی از این تغییرات و دگرگونی ها، بسته شدن ناگهانی تمام موسسات آموزشی در افغانستان بود. اما مسئله ای که باعث تعجب همگان چه در داخل و چه در خارج از کشور شد، بسته ماندن مکاتب و عدم دسترسی به آموزش دختران پس از صنف ششم می باشد. وزارت معارف کشور در ماه سپتمبر 2021 اعلان نمود که مکاتب متوسطه و عالی دخترانه به دلایل مذهبی، فرهنگی و تخنیکی تا ماه مارچ 2022 بسته خواهند بود و به محض رسیدگی به این موارد، مکاتب باز خواهند شد که متاسفانه تاکنون به وعده های خود در این امر عمل نکرده اند و مکاتب همچنان بسته هستند.
مقامات وزارت معارف اعلان کردند که این مسئله از سوی رهبری طالبان اتخاذ شده است و این وزارت هیچ نقشی در آن ندارد. رهبری امارت اسلامی و دیگر منابع رسمی هنوز دلایل این تصمیم را فاش نکرده اند. در حال حاضر دانشگاه های دولتی و خصوصی در افغانستان برای پسران و دختران در تمام ولایات باز است و فقط مکاتب مقطع متوسطه و عالی دخترانه بسته است.
واقعیت این که امارت اسلامی دلایل این تصمیم را فاش نکرد نشان می دهد که این تصمیم به دلایل مذهبی، فرهنگی، مالی یا تخنیکی نبوده است. اگر یکی از دلایل اینها می بود، رسماً اعلام نمی کردند که به زودی مکاتب در تاریخ مشخصی، باز می شود. علاوه بر این، اگر امارت اسلامی سیاست هایی علیه تحصیل دختران داشت، محصلین دختر را نیز از رفتن به دانشگاه ها منع می کرد. باز هم این تصمیم به نظر یک تصمیم سیاسی از پیش برنامه ریزی شده بوده است.
با بسته شدن مکاتب دخترانه، طالبان ممکن است قصد داشته باشد به کشورهای غربی این موضوع را نشان دهد که در آینده پذیرای تغییرات بنیادی و چندگانه نیست و نباید چنین انتظاراتی از آن داشت. طالبان امیدوار بود که مقامات غربی تنها به افتتاح مکاتب دخترانه در مقاطع پایین تر بسنده کنند و بدین ترتیب روابط دیپلماتیک کامل را آغاز کنند. به عبارت دیگر، کابل ممکن است قصد داشته باشد از گشایش مکاتب دخترانه به عنوان برگ برنده در میز مذاکره سیاسی با کشورهای غربی استفاده کند.
یکی دیگر از دلایل احتمالی می‌تواند محاسبه طالبان برای انحراف توجه بین‌المللی از اوکراین به افغانستان و بحران اقتصادی مداوم آن باشد، به طوری که مکاتب دخترانه در روزی که وعده بازگشایی داده بودند، بسته شدند. همانطور که مشخص است، با حمله روسیه به اوکراین در 24 فبروری 2022، دولت های غربی، سازمان های بشردوستانه بین المللی و رسانه ها تمرکز خود را مستقیماً بر منطقه اروپای شرقی معطوف کرده اند که در نتیجه بحران های مالی، اقتصادی، سیاسی و بشردوستانه افغانستان به این ترتیب نادیده گرفته شد. بنابراین، طالبان ممکن است با بستن مکاتب دخترانه در روزی که وعده افتتاح آن را داده بودند، توجه را به بحران های مالی و اقتصادی که دولت های غربی در افغانستان به جا گذاشتند، جلب کند.
دلیل تصمیم اخیر طالبان هر چه که باشد، از نظر سیاسی تصمیم اشتباهی است. متاسفانه تجزیه و تحلیل سود و زیان آن، به خوبی محاسبه نشده است. طالبان می تواند بهای سنگینی برای این تصمیم چه در داخل و چه در خارج بپردازد.
پیامدهای داخلی
بسته ماندن مکاتب دخترانه دو بخش مهم در کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد: اول ثبات اجتماعی و امنیت. آسیب این تصمیم، که بیشتر آن ناشی از احساسات می باشد، به شدت توسط دختران و خانواده‌هایشان احساس خواهد شد، بسیاری از آنها ماه‌ها منتظر بازگشایی مکاتب بوده‌اند. به بیان ساده، این تصمیم به راحتی فراموش نخواهد شد، به ویژه که به ظاهر ثابت می کند اتهامات علیه طالبان درست بوده است. بسیاری از دختران که اکنون مسئله آموزش عالی را به عنوان یک واقعیت اجتماعی می دانند، بعید است که این واقعیت را فراموش کنند که این طالبان بود که آنها را از رفتن به مکتب محروم کرد. افغان های خارج از کشور نیز این تصمیم را فراموش نخواهند کرد.
ثانیاً، بسته ماندن مکاتب دخترانه می تواند به ناآرامی ها و آشفتگی های داخلی منجر شود. بسته ماندن مکاتب دخترانه به طور ناخواسته، ادعاهای مخالفان طالبان را در داخل و خارج مبنی بر ظلم بی رویه این گروه بر مردم افغانستان، تقویت خواهد کرد.
پیامدهای خارجی
بسته ماندن مکاتب دخترانه جایگاه بین المللی طالبان را نیز تضعیف کرده است. همچنین روند شناسایی مشروعیت بین المللی را آهسته تر کرده است. همانطور که مشخص است، طالبان بیست سال است که از کمبود اعتماد با دیگر دولت ها، به ویژه کشورهای غربی رنج می برد. این اعتماد متقابل به آرامی با آغاز مذاکرات صلح در سال 2018 شکوفا شد که منجر به توافق فبروری 2021 دوحه شد که راه را برای خروج کامل قدرت های خارجی از کشور در 31 اگست 2021 هموار کرد.
این حق را باید بدهیم که کشورها به طالبان اعتماد کامل نداشته باشند. با این حال، آنها می توانند سوء ظن متقابل را کاهش دهند و به طور معکوس اعتماد متقابل را افزایش دهند. سوء ظن نسبت به طالبان در میان کشورهای غربی در واقع در درجه بالایی بوده است. البته این را عنوان کنیم که توافق دوحه و روند آن باعث شد تا این سوء ظن ها کاهش پیدا کند و در عوض فضایی از اعتماد متقابل رو به رشد ایجاد شد اما تعطیلی مکاتب دخترانه بار دیگر ترس دولت های غربی را نسبت به این گروه، افزایش داده است.
تعطیلی مکاتب دخترانه، تعامل با دولت فعلی را کاهش داد. این مسئله در نتیجه روند رسمیت شناختی بین المللی حکومت طالبان توسط کشورهای غربی و جامعه جهانی تاثیر منفی داشته یا حتی ممکن است آن را از مسیر خارج کند. احزاب حاکم و رهبران کشورهای دموکراتیک در هنگام تصمیم گیری های حیاتی کشوری در امر سیاست خارجی، توسط نهادهای داخلی و افکار عمومی خود محدود می شوند و به آنها باید پاسخگو باشند، آنها به احتیاط کامل این مسئله را بررسی می کنند. واقعیت این است که افکار عمومی در غرب به طور فزاینده ای اسلام را به طور کلی منفی و حکومت طالبان را به طور خاص منفی تر می بینند. ظهور اسلام هراسی در غرب بازتاب روشنی از این واقعیت است. بنابراین، تصمیم امارت اسلامی، مسئله اسلام هراسی را در جوامع غربی پررنگتر خواهد کرد.
این امر به نوبه خود بر روابط دوجانبه بین کشورهای غربی و دولت کنونی افغانستان تأثیر مخربی خواهد داشت. چنین سیاست هایی، طالبان را از جامعه بین المللی دور می سازد و روند عادی سازی و کسب مشروعیت بین المللی را کند و طولانی می کند. اثرات منفی تصمیم اخیر در مورد مکاتب بلافاصله دیده شد، کشورهای اسلامی و غربی این تصمیم را به سرعت محکوم کردند. این درحالیست که آمریکا متعاقبا مذاکرات برنامه ریزی شده خود با حاکمان جدید در زمینه مسائل اقتصادی و مالی را لغو کرد.
و در آخر
مهمترین وظیفه حکومت جدید استفاده از دوراندیشی و عاقبت اندیشی و تدبیر سیاسی برای حفظ کشور و در نتیجه مصون نگه داشتن شهروندانش از تهدیدات داخلی و خارجی است. در این زمینه، هم از میراث تمدنی خود و هم از رهبران دیگر ممالک می توان درس هایی گرفت. این رهبران در مواقع بحرانی تلاش می‌کردند با سیاست‌های تحریک‌آمیز داخلی به ناآرامی‌های اجتماعی دامن نزنند و با دشمنان خارجی خود روابط حسنه برقرار کنند و تلاش کردند اعتماد را افزایش دهند نه سوءظن را! طالبان بالاخره در مراحل اولیه سیاسی، اقتصادی و نظامی حکومت خود هستند در این دوره باید ایستادن، راه رفتن روی پای خود و مبارزه برای بقا در جنگلی به نام نظام بین المللی را بیاموزند.
رهبران طالبان نباید یک بار دیگر بقای کشور را که به طور جدایی ناپذیری به رفاه مردم گره خورده است، به خطر بیندازند. مطمئن ترین راه برای دستیابی به این هدف، دوری از سیاست های شخص محور، محاسبات اشتباه و پر خطر داخلی و خارجی است.
