تشکیل حکومت فراگیر
سه سال قبل، امریکایی‌ها و نیروهای خارجی مجبور شدند از افغانستان عقب‌نشینی کرده و تمامی نیروهای خود را از این کشور خارج نمایند. اقدامی که در بدترین شرایط انجام شد و بزرگترین شکست سیاسی و امنیتی ایالات متحده به‌شمار می‌رود که انتقادهای تند مقامات و نظریه‌پردازان امریکایی را به‌همراه داشت. با خروج نیروهای خارجی، نظام جمهوریت تحت رهبری محمد اشرف غنی نیز سقوط کرد و طالبان یکبار دیگر توانستند قدرت را در اختیار بگیرند.
از همان ابتدا تاکنون افغان‌ها که به‌شدت از جنگ و خونریزی و تعصب و انحصارطلبی‌های حکومت خسته شده بودند و یکی از دلایل مهم سقوط جمهوریت نیز وجود فاصله عمیق میان دولت و ملت بود، از طالبان خواستند که برای عبور از بحران‌ها و مشکلات، یک حکومت ملی و فراگیر تشکیل دهند تا انحصار از بین رفته و پس از سال‌ها بدبختی، افغان‌ها با همدلی و همدستی، کشور را اداره کرده و جلو دخالت خارجی‌ها را بگیرند.
معنی «حکومت فراگیر» از دیدگاه مردم
طالبان در ابتدا بر این خواسته مردم که خواستار حکومت فراگیر بودند، جواب مثبت دادند، ولی عمل مثبتی در کار نبود. به مروز زمان، گروه حاکم با حاشیه‌رویی و نادیده گرفتن این خواسته مهم، اظهار داشتند که حکومت شان فراگیر است و همه اقوام در آن نقش و حضور دارند. امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان در این مورد گفت: اگر همه‌شمول به این معناست که یک وزیر به فرمایش فرانسه باشد و دیگری به فرمایش امریکا و دیگری به فرمایش حکومت دیگر، این گونه همه‌شمول را به واقعیت ما انجام داده نمی‌توانیم و اگر همه‌شمول به این معنا باشد که افغان‌ها از تمام نقاط نمایندگی کنند، آن است.
این حرف آقای متقی دقیق و متین بود، ولی آب نادیده، موزه از پای کشیدن بود. مردم افغانستان خواهان حکومت همه‌شمول بودند و هستند، ولی هیچگاهی نگفته‌اند که شخص انتخابی از فلان قوم که فرانسه یا امریکا آنرا تایید کنند، باید در حکومت جای داشته باشد، بلکه حرف مردم این بوده که نمایندگانی از درون مردم و از دل و هسته ملت انتخاب و در بدنه حکومت سهیم شود تا بتواند نماینده واقعی مردم باشند.
رهبران فراری و حکومت فراگیر
همانطور که در دو دهه جمهوریت، رهبرانی به نام قوم و حزب و جریان‌های مختلف، خود را به قدرت و شهرت و دارایی رساندند و در بدترین شرایط به همین مردم پشت کردند و فرار نمودند، آنان هیچگاه بین مردم جایی نخواهند داشت و این که بخواهند بار دیگر موج‌سواری کنند، خیالیست باطل. آنها هر کدام فرمایشات خارجی‌ها بودند و مردم هم آنها را هیچگاهی نمی‌خواهند. پس حکومت فراگیر، فراریون دیروز نه، بلکه نمایندگان واقعی مردم از بین مردم در بدنه حکومت است که خود مردم آنها را انتخاب کنند.
بحث حکومت فراگیر در بین مقامات طالبان
هرچند افرادی مثل امیرخان متقی می‌گویند که حکومت شان فراگیر است و همه اقوام در آن نقش دارند، ولی در واقعیت این طالبان هستند که حکومت را اداره می‌کنند و مربوط به یک قوم هستند. این گروه بخشی از جامعه افغانستان هستند، ولی نمایندگان تمام مردم نیستند و این یک حقیقت غیر قابل انکار است. از همین رو، بحث حکومت فراگیر در بین مقامات طالبان نیز داغ بوده و برخی از چهره‌های این گروه با انحصار قدرت، مخالفت کرده و آنرا به ضرر کشور می‌دانند. به‌طور مثال سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان در پیوند به این موضوع گفت: نظام نباید به اندازه‌ای بسته و کوچک ساخته شود که تنها اعضای یک مدرسه دینی خود را در آن ببینند.
اهمیت و چرایی تشکیل حکومت فراگیر
سه سال از قدرت گرفتن طالبان می‌گذرد و واضح دیده شد که با وجود تلاش‌های زیادی که این گروه انجام دادند، ولی هیچ کشوری حاضر نشد حکومت آنها را به‌رسمیت بشناسد. دلیل آن واضح بود و هرچند در بخش‌های مختلف اقتصادی و امنیتی و سیاسی طالبان درخشش خوبی داشتند، ولی بی‌توجهی آنها به خواسته‌های مردم، مانع اصلی رسمیت و مشروعیت شان از سوی جهان گردید.
کشورهای منطقه‌ای مثل چین، روسیه، پاکستان و دیگران و همین‌طور ممالک دیگر با تایید خواسته مردم مبنی بر تشکیل حکومت فراگیر از سوی طالبان، آنرا شرطی برای به‌رسمیت شناختن حکومت افغانستان عنوان کردند.
تشکیل حکومت فراگیر مزایای فراوانی دارد و مهم‌ترین آن تحکیم پایه‌های نظام به‌دلیل حمایت مردمی، بهبود امنیت، به‌دلیل همکاری مردم با نظام و نرفتن ناراضی‌ها به صفوف گروه‌های تروریستی و هراس‌افگن، کسب مشروعیت جهانی به‌دلیل مردمی بودن حکومت در افغانستان، جلوگیری از دخالت‌های کشورهای خارجی به‌دلیل یکدست بودن تمامی طرف‌ها و همین طور رشد زودهنگام اقتصادی به‌دلیل رونق سرمایه‌گذاری خارجی در کشور می‌باشد.
نتیجه
سه سال فرصت زیادی بود که طالبان می‌توانستند با کسب مشروعیت جهانی، مشکلات مختلف را در افغانستان حل کنند، ولی چون مسیر درست را نرفتند، مشروعیتی کسب نشد. اکنون که فرصت هنوز باقیست، طالبان باید به‌سوی تشکیل یک حکومت فراگیر بروند که نمایندگان خود مردم در آن نقش داده شوند و از سوی خود مردم انتخاب شده باشند. موضع قاطع در برابر دخالت خارجی‌ها قابل استقبال است، ولی حکومت فراگیر، خواسته ملت افغانستان است که باید عملی شود تا شیشه انحصار بشکند. حکومت فراگیر، پادزهریست که می‌تواند درد و مشکلات کشور را التیام ببخشد و سمّ جنگ و خشونت را از بین ببرد.
الیاس احمدی
