در حال حاضر مردم افغانستان در بدترین شرایط زندگی قرار دارند، به گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)، 97 درصد مردم افغانستان در معرض سقوط زیر خط فقر قرار دارند. بر مبنای این گزارش 24.4 میلیون تن از شهروندان افغانستان به شمول 13 میلیون طفل نیازمند کمکهای بشری استند و 18.9 میلیون تَن در فاصله ماههای جون و نوامبر 2022 با بحران عدم مصونیت غذایی مواجه خواهند شد. تمامی این موارد نیاز به حمایت از افغانستان را می طلبد.

در این گزارش آمده است که 1.1 میلیون طفل زیر پنج سال، مبتلا به سوء تغذیه حاد هستند. این وضعیت مضاف بر اینکه از منظر حقوق بشر قابل توجه است و می طلبد که کشورهای ثروتمند با همکاری سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای کمک رسان، برای اعتلای حقوق بشر و صیانت از حیات و کرامت انسانی به حمایت از افغانستان بشتابند، منافع کشورهای منطقه و جهان نیز مقتضی توجه جدی به وضعیت افغانستان است. در نوشته پیشرو، ضروت توجه جهانی و منطقه ای به افغانستان، بر مبنای منافع آنها که از آن تعبیر به رویکرد دفاع محورانه شده است، مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد.

نیاز منطقه به حمایت از افغانستان و مردم این کشور

بیش از چهار دهه جنگ در افغانستان این کشور را به یکی از بحرانی ترین کشورهای جهان تبدیل کرده است. فقر، بیکاری، ناامنی و امور از این قبیل جزء جدایی ناپذیر زندگی شهروندان این کشور گردیده است. بر اساس مطالعات انجام شده، فقر و بیکاری پیوند مستقیم با تولید و قاچاق مواد مخدر، مهاجرتهای ناخواسته، قاچاق انسان، پیوستن به گروههای تروریستی و … دارد که آثار و پیامدهای آن بیش از همه، کشورهای منطقه به ویژه همسایه های افغانستان را متأثر خواهد ساخت.

جمعیت مهاجرین افغانستانی در ایران و پاکستان و میزان قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان از مقصد افغانستان به کشورهای همسایه و گسترش ناامنی در مناطق مرزی و … مؤید این مدعا است. بر اساس آمارهای رسمی میزان مهاجرین افغانستان مقیم در ایران به 4.5 میلیون تَن میرسد، رقمی که بیشترین جمعیت مهاجر افغانستان را در کل جهان تشکیل میدهد.

حمایت از افغانستان — *افغانستان و آمار بالای مهاجرت*

پس از ایران، پاکستان شاهد حضور سنگین مهاجرین افغانستانی می باشد. دیگر کشورهای همسایه افغانستان نیز به سهم خود شاهد حضور مهاجرانی از افغانستان بوده و هستند. حضور سنگین مهاجرین افغانستانی در کشورهای همسایه به ویژه ایران و پاکستان باعث شده است که کشورهای میزبان از جهات مختلف، از جمله اشتغال، مسکن، بهداشت و آموزش با مشکلاتی جدی مواجه گردند. مواد مخدر افغانستان نیز به کشورهای منطقه به ویژه همسایگان در ابعاد اقتصادی، امنیتی، بهداشت و سلامت به شدت آسیب زده است. به همان میزان جرایم سازمان یافته، گروههای تروریستی فعال در افغانستان به ویژه پس از حاکمیت دوباره طالبان تهدید جدی علیه کشورهای منطقه علی الخصوص همسایه های این کشور هستند. ازاینرو کشورهای آسیب پذیر از وضعیت موجود در افغانستان، به منظور حراست و حفاظت از منافع امنیتی، اقتصادی، و … خود نیازمند تلاش جمعی برای مهار تهدیدات برخاسته از فقر و بیکاری در افغانستان هستند.

نیاز جهان به حمایت از افغانستان

جهانی شدن، سهولت حمل و نقل و ارتباطات بیش از پیش بر گسترهای جغرافیایی آثار فقر و بیکاری افزوده است. چنانکه پیش از این گفته شد فقر و محرومیت افراد از حداقل های معیشتی پیامدهای زیادی دارد؛ از جمله مهاجرت، قاچاق انسان، تروریسم، تولید و قاچاق مواد مخدر، و … که اصولا دارای ماهیت و یا آثار فرامرزی هستند. هرکدام از موارد مذکور خود، منشأ جرایم و انحرافات اجتماعی دیگری است که پرداختن به تمام آنها در این مجال نمیگنجد؛ اما در جهت روشن شدن عمق فاجعه به پیامدهای برخی از موارد یادشده اشاره میگردد:

مهاجرتهای غیرقانونی: مهمترین پیامدهای این نوع مهاجرت که شکل غالب مهاجرتهای فرامرزی را تشکیل میدهند عبارتند از: افزایش ترددهای غیرمجاز مرزی و نا امنی مرزی، تشدید فعالیتهای گروهها و باندهای مافیایی، گسترش تروریسم، جاسوسی و فعالیتهای ضد امنیتی، شیوع بیماریهای واگیردار و مسری، برهم خوردن ترکیب قومی – مذهبی کشور میزبان و … . بر اساس آمار سازمان ملل متحد مقصد مهاجرت بین المللی، بیشتر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است؛ اگرچه سهم کشورهای توسعه یافته به مراتب بیشتر از کشورهای درحال توسعه است.
مواد مخدر: تولید و قاچاق مواد مخدر، پیامدهای قابل توجهی بر سیاست، امنیت، اقتصاد، بهداشت و سلامت، فرهنگ و … جوامع انسانی دارد که از آن جمله است افزایش اعتیاد و ناکارآمد شدن نیروی انسانی، افزایش جرم و ناامنی اجتماعی، تقویت و گسترش تروریسم، شکل گیری گروههای تبهکار، قاچاق سلاح، قاچاق انسان، نا امن شدن مرزها، مافیایی شدن اقتصاد، به وجود آمدن اقتصاد سایه، افزایش فساد و رانت طلبی، جلوگیری از توسعه سرمایه گذاری مشروع، پولشویی، ناپایداری سرمایه بین المللی و بازارهای سرمایه، تخریب محیط زیست، و … که مستقیم یا غیر مستقیم تهدید علیه کل جامعه بشری محسوب می شوند. باتوجه به اینکه افغانستان بزرگترین منبع تولید و قاچاق مواد مخدر در جهان بوده و پس از حاکمیت طالبان رشد چشمگیری داشته است، جامعه جهانی برای محافظت و صیانت از خویش در برابر این ماده افیونی، نیازمند حمایت از مردم افغانستان هستند.
کنترل مواد مخدر افغانستان نیاز به حمایت از افغانستان دارد
تروریسم: گستره جعفرافیایی حملات تروریستی بیانگر این است که تروریسم یک پدیده جهانی است و تهدید علیه تمام کشورها محسوب میشود. برای درک اهمیت تهدید تروریسم کافی است که تنها حملات تروریستی انجام شده در ماه جنوری سال 2016 میلادی را یادآوری کنیم. آمارها نشان می دهد که در این سال مجموعا 13488 حمله تروریستی صورت گرفته است که منجر به کشته شدن 34676 و مجروح شدن 39851 انسان گردیده است. حضور شهروندان افغانستان به دلیل فقر و بیکاری در گروههای تروریستی و فعالیت گروههای تروریستی در افغانستان به ویژه پس از تسلط طالبان بر این کشور، تهدید جدی علیه کشورهای منطقه و جهان محسوب میشود؛ لذا ضروری است جامعه جهانی به این مهم توجه نموده و به منظور مهار تروریسم در زمینه رفع فقر و بیکاری در این کشور سهم بگیرند.
تروریسم منطقه ای و نیاز به حمایت از افغانستان
ضرورت توجه به رویکرد دفاع محورانه نسبت به وضعیت افغانستان لازمۀ حمایت از افغانستان

با در نظرداشت آنچه ذکرش رفت باید گفت اگرچه تاکنون جامعه ای بین المللی با نگاه و شعار بشر دوستانه نسبت به وضعیت افغانستان ورود پیدا کرده اند؛ لکن تاریخ چند دهه اخیر افغانستان ثابت کرده است که تنها رویکرد بشر دوستانه قادر به حل بحران افغانستان نیست، بلکه مضاف بر نگاه بشری نیازمند خلق روایت دفاع محورانه جهانی در قبال قضایای افغانستان کنونی هستیم.

به نظر می رسد برخورد دفاعی با وضعیت افغانستان هم قدرت بسیج گری بیشتری داشته باشد و هم این قابلیت را دارد که به ریشه های بحران توجه صورت گیرد؛ زیرا روایت دفاعی باعث میشود که کشورها در حل بحران افغانستان خود را ذینفع بدانند و با در نظر گرفتن تمام ابعاد ناگواری های موجود، از جمله نوع نظام و شیوه ای حکومت داری در این کشور توجه نمایند. بدون شک فقر، بیکاری، تروریسم، تولید و قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و مهاجرت در افغانستان پیوند ناگسستنی با نوع نظام و حکومتداری در این کشور دارد.

بدون اصلاح نظام سیاسی و استقرار حکومت قانون و عادلانه، مبارزه با پدیده های یادشده ناممکن و یا مشکل خواهد بود. در شرایط کنونی تشکیل چنین نظامی که زمینه ساز حل دیگر بحرانهای با ماهیت و یا آثار جهانی این کشور گردد، بدون اقدام مسئولانه جامعه جهانی به ویژه کشورهای منطقه و همسایه های افغانستان دور از انتظار است.

باید توجه داشته باشیم که ادامۀ وضعیت موجود در افغانستان به نفع منطقه و جهان نیست و دیری نپاید که پیامدهای منفی آن دامنگیر کل جهان گردد، چنانکه اکنون نیز جهان بی تأثیر از آن نبوده است. بدین اساس علاوه بر نگاه بشر دوستانه به وضعیت افغانستان، ضروری است که کشورهای مستعد، چه در سطح جهانی و چه در سطح منطقه ای، با نگاه دفاع محورانه، جهت پیشگیری از گسترش پیامدهای منفی وضعیت موجود در افغانستان به امور این کشور بیاندیشند و خیرخواهانه ورود پیدا کنند.