داعش خراسان و پاکستان
در شرایطی که منطقه با تنش‌های رو به‌افزایش امنیتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، ظهور مجدد داعش شاخه خراسان در خاک پاکستان، زنگ‌های هشدار را برای بسیاری از پایتخت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به صدا درآورده است. هرچند داعش خراسان، در افغانستان زیر ضربات سنگین طالبان دچار فرسایش و عقب‌نشینی شد، اما نشانه‌هایی از تجدید سازمان و قدرت‌گیری مجدد آن اکنون در بلوچستان پاکستان مشاهده می‌شود؛ سرزمینی که بافت ناهموار جغرافیایی، تنش‌های قومی، و ضعف حاکمیت، آن را به پناهگاهی مناسب برای بازیگران خشونت‌طلب بدل کرده است.
گزارش‌های منتشرشده از منابع رسمی و غیررسمی، از حضور رهبران داعش در خاک پاکستان، دستگیری اعضای کلیدی این گروه توسط مقامات امنیتی آن کشور، و حتی پیوستن اتباع خارجی به این جریان حکایت دارند. این نشانه‌ها حاکی از آن‌اند که داعش خراسان نه‌تنها در پی بازیابی قدرت، بلکه درصدد گسترش دامنه نفوذ و شبکه‌های تروریستی خویش است؛ امری که می‌تواند چشم‌انداز امنیتی جنوب آسیا را با چالش‌های تازه و عمیقی مواجه سازد
بلوچستان _ پاکستان؛ جغرافیای جدید خشونت
شاخه خراسان داعش که تا پیش از فروپاشی آخرین سنگرهایش در افغانستان، بیشتر در مناطق شرقی و شمالی این کشور فعال بود، پس از تسلط طالبان و آغاز عملیات‌های اطلاعاتی و نظامی گسترده علیه این گروه، به‌تدریج پایگاه‌های خود را از دست داد. اما به نظر می رسد که شکست در افغانستان، پایان کار نبوده؛ بلکه سرآغاز مهاجرتی خزنده به سوی پاکستان شده است.
بلوچستان، ایالتی پرتنش و استراتژیک در جنوب‌غرب پاکستان، به‌دلیل هم‌مرزی با افغانستان و ایران و برخورداری از بسترهای اجتماعی ناپایدار، اکنون بدل به یکی از مهم‌ترین محل‌های تجمع و بازسازماندهی نیروهای داعش شده است. بنا به گزارش رسانه‌ها و نهادهای نزدیک به طالبان، نیروهای داعش از خلأهای امنیتی این منطقه برای جذب نیرو، آموزش‌های نظامی، و حتی ارتباط‌گیری‌های بین‌المللی بهره می‌برند.
دستگیری یکی از اعضای برجسته داعش خراسان، که گفته می‌شود در بمب‌گذاری میداهوایی کابل در سال ۲۰۲۱ نقش داشته، در خاک پاکستان و تحویل او به مقامات آمریکایی، تنها یکی از نشانه‌های این حضور گسترده است. همچنین، به تازگی بازداشت و دستگیری چهار شهروند آذربایجانی که به دنبال پیوستن به داعش در بلوچستان بودند، بُعد فراملی این تهدید را آشکار می‌سازد.
از سوی دیگر، گزارشی که توسط پایگاه خبری «المرصاد» منتشر شد ولی سپس حذف گردید، به دیدار نمایندگان داعش سومالی با رهبران داعش خراسان در بلوچستان اشاره داشت. این گزارش، گرچه رسمی نشد، اما نشانی روشن از گسترش روابط فرامرزی داعش و تلاش برای اتصال شعب مختلف این گروه در نقاط مختلف جهان است؛ تلاشی که هدف آن، تبادل تجربه، منابع مالی و تداوم ایدئولوژی ترور است.
دوباره‌زایی یک تهدید
انتقال پنهانی داعش خراسان به خاک پاکستان، نه‌تنها بازتاب یک عقب‌نشینی تاکتیکی است، بلکه نمایانگر یک برنامه‌ریزی هوشمندانه برای بازیابی قدرت در محیطی مساعدتر به شمار می‌رود. بلوچستان، با کوه‌های صعب‌العبور و مرزهای فاقد محافظان کافی، بستر مناسبی برای فعالیت‌های مخفیانه گروه‌های تروریستی فراهم می‌کند؛ و پیوستن نیروهای خارجی به این جریان، نشان از موفقیت آن در جذب چهره‌های رادیکال از سراسر جهان دارد.
با تقویت این پایگاه جدید، احتمال گسترش عملیات‌های تروریستی در سطح منطقه از افغانستان تا کشورهای منطقه و جهان، افزایش می‌یابد. همچنین حضور چهره‌های بین‌المللی در این گروه، داعش خراسان را یک‌بار دیگر به کانون توجه نیروهای جهادی بین‌المللی بدل ساخته و فرصت بازتولید ائتلاف‌های خطرناک را فراهم خواهد کرد.
نقش مبهم سرویس امنیتی پاکستان
یکی از نکات نگران‌کننده در این میان، بحث نقش سرویس استخباراتی پاکستان (ISI) در معادله پیچیده داعش است. گرچه شواهد روشنی از همکاری مستقیم این نهاد با داعش وجود ندارد، اما پیشینه روابط پاکستان با گروه‌های مسلح، زمینه‌ساز سوءظن‌های جدی شده است. اگر دستگاه‌های امنیتی پاکستان در برابر گسترش داعش در بلوچستان سکوت یا مماشات پیشه کنند، این وضعیت می‌تواند به یک بحران امنیتی فراگیر بدل شود؛ بحرانی که نه‌تنها مرزهای افغانستان و ایران را تهدید می‌کند، بلکه امنیت داخلی پاکستان را نیز در معرض آسیب جدی قرار می‌دهد. آتش تروریسم، اگر خاموش نشود، دامان خود برافروزنده‌اش را نیز خواهد گرفت.
خطر در کمین منطقه و جهان
گسترش فعالیت داعش در بلوچستان، بیش از آن‌که مسأله‌ای داخلی برای پاکستان باشد، یک تهدید منطقه‌ای و حتی جهانی به شمار می‌رود. این منطقه می‌تواند به پایگاهی برای سازمان‌دهی عملیات‌هایی علیه کشورهای همسایه تبدیل شود و با ایجاد پیوندهایی میان شاخه‌های مختلف داعش در آفریقا و آسیای میانه، شبکه‌ای از خشونت را در نوار وسیعی از زمین شکل دهد. حذف گزارش پایگاه المرصاد درباره دیدار داعش سومالی، هرچند ممکن است به دلایل سیاسی و برای حفظ روابط دیپلماتیک با اسلام‌آباد انجام شده باشد، اما حقیقت را نمی‌توان در لفافه سانسور پنهان کرد. حقیقت آن است که داعش در حال پوست‌اندازی، پیوندخوردن با شعب دیگر، و گسترش دامنه‌ی تأثیر خود است.
به سوی یک راهبرد منطقه‌ای
آن‌چه امروز در بلوچستان پاکستان در حال وقوع است، نباید از سوی دولت‌های منطقه و جامعه بین‌المللی نادیده گرفته شود. حضور داعش خراسان در این منطقه، نه‌تنها تهدیدی برای افغانستانِ پساطالبان، بلکه خطری برای ایران، آسیای میانه، و حتی فراتر از آن است. اگر روند کنونی بی‌پاسخ بماند، بلوچستان می‌تواند به پناهگاهی امن برای تروریسم جهانی بدل شود. اکنون زمان آن رسیده است که کشورهای منطقه، فارغ از رقابت‌های سیاسی، در قالب یک ابتکار مشترک اطلاعاتی و امنیتی، علیه این تهدید نوظهور هم‌صدا شوند. مبارزه با داعش، دیگر صرفاً وظیفه یک کشور نیست، بلکه مسئولیتی است بر دوش تمامی آنانی که به آینده‌ای امن‌تر می‌اندیشند.
بسم الله ختک
