دیپلماسی فریبکارانه‌ی امریکا
بعد از به قدرت رسیدن رئیس جمهور جدید امریکا بحث‌های بسیاری درباره آغاز مذاکرات مجدد میان ایران و ایالات متحده شکل گرفت. دونالد ترامپ در اولین موضع‌گیری رسمی خود در مواجهه با ایران، اعلام کرد که آماده گفت‌وگو با ایران است، اما رهبر جمهوری اسلامی ایران طی یک سخنرانی در روز جمعه، آب پاکی را روی دست مذاکره‌خواهان ریخت. او در سخنان خود بیان کرد:«مذاکره با امریکا غیرعاقلانه، غیرهوشمندانه و غیرشرافتمندانه است و نباید با آن مذاکره کرد.»
با وجود فشارهای اقتصادی شدیدی که به دلیل تحریم‌های وضع شده توسط امریکا به ایران وارد می‌شود، اما رهبر ایران مذاکره با ایالات متحده را رد می‌کند. در این مقاله سعی داریم دلایل عدم تمایل ایران به مذاکره با امریکا را از نگاه رهبر این کشور بررسی کنیم.
1) چرا مذاکره با امریکا «غیرعاقلانه» است؟
عقلانیت در سیاست به معنای درک درست از واقعیات، تحلیل منطقی شرایط، پیش‌بینی نتایج و تصمیم‌گیری براساس منافع بلند مدت است. یکی از اصول عقلانیت عبرت گرفتن از تجربیات تاریخی است و عاقلانه‌ترین تصمیم در سیاست نیز، پرهیز از تکرار اشتباهات است. ایران پیش از این، در قالب توافقاتی مانند برجام، تلاش کرد از طریق مذاکره با امریکا به نتایج مثبت برسد، اما امریکا نه تنها تعهدات خود را نقض کرد بلکه با خروج از توافق، تحریم‌های شدیدتری علیه ایران وضع کرد.چنین سیاستی نشان می‌دهد که امریکا شریکی غیرقابل اعتماد است و اتکا به آن برخلاف عقلانیت سیاسی است.
- 2) چرا مذاکره با امریکا غیر هوشمندانه است؟
هوشمندی در سیاست یعنی تصمیم‌گیری بر اساس واقعیت‌ها، شناخت عمیق از نیت طرف مقابل، پیش‌بینی پیامدها و اجتناب از افتادن در دام‌های دیپلماتیک. یک سیاستمدار هوشمند، نه تنها ظاهر پیشنهادهای دیپلماتیک را بررسی می‌کند، بلکه اهداف پنهان پشت آن را نیز می‌فهمد و اجازه نمی‌دهد کشورش بازیچه سیاست‌های فریبکارانه شود. مذاکره زمانی هوشمندانه است که دو طرف، شرایط برابری در مذاکرات داشته باشند و امکان رسیدن به یک توافق پایدار وجود داشته باشد. اما تجربه تاریخی نشان داده که امریکا، هرگاه وارد مذاکره با کشورهای مستقل شده، یا از قدرت نظامی و تحریم برای تحمیل خواسته‌هایش استفاده کرده، یا پس از مدتی، به‌راحتی توافقات را زیر پا گذاشته است.
یک سیاستمدار هوشمند، تفاوت بین مذاکره واقعی و مذاکره فریبکارانه را درک می‌کند. امریکا ثابت کرده که از مذاکره، نه برای رسیدن به یک توافق برد-برد، بلکه به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار و مدیریت بحران‌های خودش استفاده می‌کند. رهبر جمهوری اسلامی ایران، مذاکره با آمریکا را غیرهوشمندانه می‌داند، زیرا واشنگتن سابقه‌ای طولانی در بدعهدی، سوءاستفاده از مذاکرات و تغییر مداوم سیاست‌هایش دارد.
3) چرا مذاکره با امریکا «غیرشرافتمندانه» است؟
شرافت در سیاست یعنی پایبندی به اصول، حفظ عزت ملی، پرهیز از خیانت به ملت و تسلیم نشدن در برابر دشمنی که قصد تحقیر، فریب و سوءاستفاده دارد. یک سیاست شرافتمندانه بر پایه صداقت، استقلال، ایستادگی و حفظ کرامت کشور و مردم بنا شده است.
معنای دیگر شرافت در سیاست یعنی احترام متقابل و پایبندی به تعهدات. اما آمریکا بارها ثابت کرده که در سیاست‌هایش، نه‌تنها به عهد خود وفادار نیست، بلکه در هر فرصتی، به دنبال فریب، تحقیر و خیانت است. نمونه واضح این اقدام امریکا، کشور لیبی است. ایالات متحده ابتدا به این کشور وعده همکاری داد، اما بعد از خلع سلاح، آن را بمباران و به ویرانه‌ای تبدیل کرد. مذاکره با کشوری که فاقد شرافت سیاسی است، خود یک اقدام غیرشرافتمندانه محسوب می‌شود.
دیپلماسی فریبکارانه‌ی امریکا؛ تجربه تلخ افغانستان از پیمان امنیتی با آمریکا
افغانستان، به‌عنوان یکی از کشورهای دوست و همسایه ایران، آینه تمام نمای اعتماد و مذاکره با امریکاست. این کشور خود قربانی سیاست‌های آمریکا بوده و از نزدیک تجربه کرده که چگونه واشنگتن تعهدات خود را زیر پا می‌گذارد.
در سال 2014، دولت وقت افغانستان پیمان امنیتی را با آمریکا امضا کرد که تا سال 2024 اعتبار داشت. که قرار بود تضمین‌کننده ثبات و امنیت کشور باشد. بر اساس این توافق، ایالات متحده متعهد شده بود که از نیروهای امنیتی افغانستان حمایت کرده، به توسعه پایدار کشور کمک کند و مانع از گسترش تروریسم شود. اما در عمل، هیچ‌یک از این وعده‌ها محقق نشد.
واشنگتن نه‌تنها به تعهدات خود پایبند نماند، بلکه با خروج غیرمسئولانه خود، افغانستان را در شرایطی بحرانی رها کرد. سقوط دولت و افزایش ناامنی، نتیجه مستقیم سیاست‌های متناقض آمریکا بود. این تجربه نشان داد که اتکا به آمریکا، نه‌تنها امنیت نمی‌آورد، بلکه خود عامل اصلی بحران است.
ترامپ؛ نماد بی‌اعتمادی در دیپلماسی بین‌المللی
یکی از دلایل کلیدی که رهبر ایران مذاکره با آمریکا را رد می‌کند، شخصیت سیاستمداران آمریکایی است. ترامپ، در دوران ریاست جمهوری خود، از توافق‌نامه اقلیمی پاریس، برجام (برنامه جامع اقدام مشترک با ایران)، پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد و حتی سازمان جهانی بهداشت (WHO) در بحبوحه کرونا خارج شد. این اقدامات نشان داد که آمریکا، حتی در توافقاتی که خود امضا کرده، پایبند نمی‌ماند و به محض تغییر شرایط، از تعهداتش عقب‌نشینی می‌کند.
جهان چندقطبی و ضرورت ایجاد تعادل در روابط بین‌الملل
یکی از اشتباهات راهبردی برخی کشورها، وابستگی مطلق به یک قدرت جهانی است. اما واقعیت امروز این است که آمریکا دیگر تنها ابرقدرت جهان نیست. ظهور چین، روسیه، اتحادیه اروپا، هند و سایر قدرت‌های اقتصادی و نظامی، نشان داده که جهان به سمت چندقطبی شدن در حال حرکت است.
در چنین شرایطی، ایران و افغانستان باید سیاستی هوشمندانه در پیش بگیرند و به‌جای وابستگی به غرب، روابط خود را با کشورهای گوناگون توسعه دهند. سیاست “تعادل قدرت” (Balance of Power) در روابط بین‌الملل، بر این اصل استوار است که کشورها باید روابط خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که به یک بازیگر خاص وابسته نشوند.
دلایل ضرورت حفظ تعادل در روابط بین‌الملل:
1. جلوگیری از سلطه‌پذیری: وابستگی به یک کشور خاص، کشورها را در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی آسیب‌پذیر می‌کند.
2. افزایش فرصت‌های اقتصادی و دیپلماتیک: داشتن روابط متنوع، امکان بهره‌گیری از فرصت‌های گسترده‌تر را فراهم می‌کند.
3. حفظ استقلال سیاسی: تکیه بر چندین قدرت جهانی، از تحمیل سیاست‌های یک‌جانبه از سوی یک کشور جلوگیری می‌کند.
نتیجه‌گیری: حمایت از سیاست عدم مذاکره با امریکا
سیاستی که رهبر جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده، یک تصمیم احساسی یا مقطعی نیست، بلکه بر تحلیل‌های تاریخی، سیاسی و دینی استوار است. تجربه افغانستان، سیاست‌های بی‌ثبات ترامپ و تغییر موازنه قدرت در جهان، همگی نشان می‌دهند که مذاکره با آمریکا نه‌تنها منفعتی ندارد، بلکه ممکن است زمینه‌ساز تهدیدات بیشتری شود.
افغانستان، به‌عنوان کشوری که تجربه تلخ وابستگی به امریکا و چشیدن طعم دیپلماسی فریبکارانه‌ی امریکا را دارد، از این سیاست حمایت می‌کند. کشورهای منطقه باید به‌جای وابستگی به غرب، به‌دنبال ایجاد روابط متوازن با قدرت‌های مختلف باشند و استقلال خود را حفظ کنند.
در نهایت، آنچه ایران و افغانستان را قوی و مقاوم نگه می‌دارد، حفظ استقلال، تکیه بر توان داخلی و عدم اعتماد به دشمنان تاریخی جهان اسلام است.
حبیبه قاسمی
