سال‌های 2017 الی 2021 دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا بود. این چهار سال به عنوان یک دوره جنجالی در سیاست خارجی آمریکا شناخته می‌شود که سیاست خارجی ترامپ بر اصولی چون اول آمریکا استوار بود. ترامپ با این شعار به دنبال کاهش مداخله های بین‌المللی و تمرکز بر منافع داخلی ایالات متحده بود. در این دوره ترامپ به تغییرات عمده‌ای در سیاست خارجی آمریکا دست زد، که تاثیرات گسترده‌ای بر روابط بین‌المللی داشت.
- سیاست ترامپ در قبال افغانستان
جنگ افغانستان از نظر ترامپ یک جنگ پر هزینه و بی نتیجه بود. ترامپ در دوره اول حکومتداری خود بارها وعده داده بود که جنگ 20 ساله آمریکا در افغانستان را پایان دهد و نیروهای آمریکایی را به کشورشان بازگرداند. برای همین در سال های اول ریاست جمهوری، وی با فشار فرماندهان نظامی تصمیم گرفت برای یک مدت کوتاه نیروهای بیشتری به افغانستان بفرستد تا بتواند از پیشروی طالبان جلوگیری کند. ترامپ در سال 2018 مذاکرات با طالبان را آغاز کرد که هدف اصلی آن توافق برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان بود.
اقدامات ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری برای خروج از افغانستان
توافق دوحه: ترامپ در فوریه 2020 توافق نامه‌ای را با طالبان به امضاء رساند که شامل موارد ذیل می‌شد: تضمین طالبان برای عدم استفاده از خاک افغانستان به عنوان پایگاهی برای گروه های تروریستی، کاهش نیروهای آمریکایی از افغانستان، آغاز مذاکرات میان دولت افغانستان و طالبان برای دستیابی به صلح داخلی.
این توافق نامه در دوره ریاست جمهوری جوبایدن زمینه ساز خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان شد. در اگست سال 2021 در دوره حکومت جوبایدن نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شدند. اما ترامپ بارها از دولت بایدن برای خروج شتاب‌زده نیروهای آمریکایی از افغانستان انتقاد کرده است و این خروج را فاجعه بار و مایه شرمساری برای آمریکا توصیف میکند. ترامپ همواره ادعا میکند که اگر وی در قدرت می‌بود، خروج نیروها را به صورت مشروط و با کنترول بیشتری انجام میداد و اجازه نمیداد طالبان بدون پایبندی به تعهدات خود کنترول افغانستان را در دست گیرند.
ترامپ بعد از اینکه حکومت اشرف غنی در افغانستان سقوط کرد از دولت افغانستان به دلیل فساد و ضعف در مقابله با طالبان انتقاد نمود. وی خروج نیروهای آمریکایی را مشروط به رفتار طالبان و صلح داخلی می‌دانست اما بایدن خروج نیروها را بدون توجه به تحولات میدانی انجام داد، که منجر به سقوط دولت و تسلط کامل طالبان به افغانستان شد. حالا چطور می‌شود چنین تفاوتی بین دیدگاه ترامپ و بایدن در مورد افغانستان وجود داشته باشد و چرا افغانستان با خروج فقط 2500 تن از نیروهای آمریکایی طی چند روز محدود در 15 اگست به دست طالبان سقوط کرد؟ سوالی است که مردم افغانستان هنوز به دنبال پاسخ آن هستند.
ورود دوباره ترامپ به کاخ سفید
از دوره دوم ورود ترامپ به کاخ سفید چند ساعت نگذشته بود که تاثیرات آن بر روی برخی از کشورها خیلی سنگین و حتی درصحنه بین الملل جنجال برانگیز شد. ترامپ درست در ساعات اولیه ورود به کاخ سفید، چندین توافق نامه، فرمان و قانون را هم در سیاست خارجی و هم در سیاست داخلی اجراء کرد که به مزاق طرفداران آن فرمان ها خوش نیامد. خصوصاً قانون تعرفه های 20 درصدی روی کالاهای وارد شده از چین، کانادا و مکزیک که به سبب آن روابط آمریکا با آن کشورها به تاریکی سوق داد شد.
یکی دیگر از اقدامات ترامپ قطع کمک های بشردوستانه به افغانستان بود که این نیز خود مشکلات زیادی را برای این کشور بوجود آورد. اقتصاد و ثبات پولی شکننده که از زمان سقوط جمهوریت و روی کارآمدن امارت مانده بود نیز دچار لغزش شد و بازارهای افغانستان رو به بی ثباتی سوق داده شد. و این حجم سنگینی بیشتر روی شانه های دردکشیده مردم افغانستان که در خرابه های جنگ زده شب را به صبح بدل می‌کنند احساس گردید. همچنان صحبت های ترامپ در مورد بازپس گیری تجهیزات نظامی بجامانده از آمریکا در افغانستان و گرفتن دوباره پایگاه های نظامی آمریکا چون بگرام بود، که این خود واکنش های سران امارت اسلامی افغانستان را در پی داشت.
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی امارت اسلامی در واکنش به این سخنان افزود که بدست آوردن پایگاه بگرام در افغانستان خواب و خیال است. آقای مجاهد همچنان بیان کرد امارت اسلامی مانند دولت اشرف غنی نیست که هرچه واشنگتن امر کند آنرا عملی سازد. حالا اگر سیاست خارجی ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری وی چنین باشد، اوضاع شکننده‌ای در انتظار جهان و کشورهای رقیب آمریکا خواهد بود.
سیاست خارجی ترامپ در دور اول در قبال کشورهای دیگر
سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران: ترامپ در سال 2018 آمریکا را از توافق هسته‌ای ایران {برجام} خارج ساخت و تحریم های شدید و سختی علیه ایران اعمال کرد. وی با سیاست سختگیرانه اش تحت عنوان فشار حداکثری برای محدود کردن نفوذ منطقه‌ای و برنامه هسته‌ای ایران این سیاست را پیاده کرد.
ترور قاسم سلیمانی: رویکرد دیگر ترامپ نسبت به ایران ترور قاسم سلیمانی بود، که در سال 2020 به دستور ترامپ ارتش آمریکا سردارقاسم سلیمانی فرمانده کل نیروی قدس سپاه پاسداران ایران ترور شد. این فرمان ترامپ تنش ها میان آمریکا و ایران را بیشتر ساخت.
سیاست خارجی ترامپ در قبال چین: ترامپ علیه شرکت های چینی مانند هواوی و تیک تاک اقدام کرد و تلاش نمود تا نفوذ چین در زیرساخت های فناوری آمریکا را محدود کند. همچنین تعرفه های سنگین بر کالاهای وارداتی از چین وضع کرد و چین را در رقابت ناعادلانه در تجارت متهم نمود.
سیاست خارجی ترامپ نسبت به روسیه: ترامپ به دلیل مواضع نرم خود نسبت به ولادیمیر پوتین و تردید در مورد دخالت روسیه در انتخابات 2016 مورد انتقاد قرار گرفت. همچنین دولت ترامپ تحریم های علیه روسیه وضع کرد.
سیاست ترامپ با خاورمیانه: ترامپ سیاست فشار حداکثری را علیه ایران با تحریم های گسترده ادامه داد. دولت ترامپ توافق های را میان اسرائیل و کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و بحرین به امضاء رساند. ترامپ از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی حمایت کرد و فروش تسلیحات به این کشور را ادامه داد.
سیاست خارجی ترامپ با کره شمالی: ترامپ چندین بار تلاش کرد از طریق مذاکرات مستقیم با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی برنامه هسته‌ای این کشور را محدود کند اما این مذاکرات به خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی منجر نشد.
سیاست خارجی ترامپ نسبت به اسرائیل: در دسامبر 2017 ترامپ اعلام کرد که آمریکا اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت می‌شناسد. هرچند این اقدام برخلاف سیاست چندین دهه‌ای آمریکا و قطعنامه های سازمان ملل بود، اما بازهم ترامپ سفارت آمریکا را به اورشلیم منتقل کرد و این شهر را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت.
دولت ترامپ موضعی نرم تر نسبت به شهرک سازی های اسرائیل در کرانه باختری اتخاذ کرد. در نوامبر 2019 وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که آمریکا دیگر این شهرک سازی ها را ناقض قوانین بین‌المللی تلقی نمی‌کند. در جنوری 2020 نیز ترامپ طرحی را بنام معامله قرن ارایه کرد که هدف آن حل و فصل درگیری میان اسرائیل و فلسطین بود، اما مردم فلسطین این طرح را به شدت رد نمودند چون جانبدارانه و به نفع اسرائیل تمام می‌شد. بسیاری از اقدامات ترامپ مانند به رسمیت شناختن اورشلیم و جولان، با انتقاد گسترده جامعه بین‌المللی مواجه شد. اما ترامپ هنوزهم به اقداماتش در قبال اسرائیل افتخار میکند و آنها را به عنوان دستاوردهای بزرگ دوره حکومت خود میداند.
ترامپ که در میان یهودیان آمریکا و اسرائیل از نهایت محبوبیت برخورداراست، اکنون بعد از چهار سال دوباره وارد کاخ سفید شده است و با روند سابق سیاست او در قبال اسرائیل انتظار می‌رود روابط میان این دو کشور محکم تر از قبل شود. وی همچنان سیاست {اول آمریکا} را دوباره در پیش خواهد گرفت، و بر روی منافع اقتصادی و امنیتی آمریکا تمرکز خواهد کرد.
برخی از اقدامات کلیدی ترامپ در دوم ریاست جمهوری
ایجاد قوانین سختگیرانه مهاجرت: ترامپ در اولین روز ریاست جمهوری خود همچنین فرمان های اجرایی برای اخراج گسترده مهاجران بدون مدرک را آغاز نمود. فقط در طی چند روز از ریاست جمهوری ترامپ بیش از هزارتن مهاجر از این کشور اخراج شدند. با فرمان ترامپ برای توقف رسیدگی به پرونده پناهجویان دیگر مهاجرین نمی‌توانند به مرز آمریکا بروند و تقاضای پناهندگی کنند.
خروج از سازمان بهداشت جهانی: ترامپ در اولین روز از دومین دور ریاست جمهوری خود فرمان خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی را صادر کرد، که با واکنش های تند در سطح داخلی و بین‌المللی روبرو شد. سازمان بهداشت جهانی دارای 194 کشور عضو می‌باشد. این سازمان در پروژه های متفاوت مانند کارزارهای واکسیناسیون، کمک بهداشتی به مردم در هنگام ضرورت، حمایت از کشورها در ارائه خدمات بهداشتی و همچنین در تدوین دستورالعمل های جهانی نیز مشارکت دارد و در زمینه نظارت، پیشگیری، درمان و مراقبت از بیماری ها فعالیت میکند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با امضای یک فرمان اجرایی فرآیند خروج این کشور را از سازمان بهداشت جهانی آغاز کرد. این رئیس جمهورآمریکا در دور نخست ریاست جمهوری خود نیز این سازمان را به سوء مدیریت در مقابله با کووید 19 متهم کرد و فرمان خروج از آن را داد، اما در دوره جوبایدن این فرمان لغو شد. ترامپ اما اکنون این سازمان را به ناتوانی در انجام اصلاحات ضروری وعدم استقلال در برابر نفوذ سیاسی نامناسب برخی کشورهای عضو را از جمله یکی از دلایل خروج از این سازمان بیان کرده است.
خروج فلسطینیان از غزه و پذیرش آنها توسط مصر و اردن: بدست گرفتن غزه و خروج فلسطنیان به کشورهای دیگر طرح ترامپ است که با محکومیت گسترده بین‌المللی روبرو شد. این فرمان ترامپ همچنین با واکنش های تند از سوی کشورهای عربستان، مصر،قطر و اردن روبرو شد این کشورها مخالفت خود را با اشغال یا جابجای اجباری مردم فلسطین اعلام کرده‌اند.
حالا سوال اینجاست که چرا ترامپ با این عجله دست به چنین اقدامات و فرمان های میزند؟ هیچ کشوری نباید بخاطر منافع داخلی خود و بخاطر مواضعی نرم تر با بعضی از کشورهای دیگر تصمیماتی بگیرد که منجر به فروپاشی یک کشور شود.
شفیقه امیری
