سفر هیأت ایرانی به افغانستان و توافقات حاصل‌شده در رابطه با تبادل اطلاعات و تشکیل کمیته‌های مشترک برای مبارزه مشترک علیه مواد مخدر، نقطه عطفی در همکاری‌های امنیتی و مبارزه با جرایم فراملی بین دو کشور محسوب می‌شود. این توافقات که در جریان دیدارهای رسمی و مذاکرات دوجانبه به دست آمده، دارای اهمیت استراتژیک و عملیاتی برای هر دو کشور است. از همین رو لازم است تا نگاهی به امتیازات و مزایای توافق افغانستان و ایران در زمینه مبارزه مشترک علیه مواد مخدر انداخته شود و چشم اندازِ روشنی را که برای آینده ای دو کشور و به ویژه افغانستان ترسیم می نماید، توضیح و تبیین گردد.
افغانستان و معضل مواد مخدر
افغانستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط داخلی خود، طی سال‌ها به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مواد مخدر در جهان تبدیل شده است. تریاک و مشتقات آن مانند هروئین از مهم‌ترین محصولاتی استند که در افغانستان تولید می‌شوند و بخش قابل توجهی از این محصولات از طریق ایران و پاکستان به بازارهای جهانی قاچاق می‌شوند. این امر نه تنها تهدیدی جدی برای امنیت و ثبات داخلی کشورهای منطقه محسوب می‌شود، بلکه به دلیل تاثیرات مخرب اقتصادی و اجتماعی، از جمله اعتیاد گسترده، تخریب ساختارهای خانوادگی و افزایش جرایم، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
با روی کار آمدن امارت اسلامی افغانستان، رویکرد این دولت در قبال مبارزه با مواد مخدر و تعهدات بین‌المللی این کشور مورد توجه ویژه قرار گرفته است. ایران، به عنوان همسایه‌ای که به طور مستقیم تحت تأثیر قاچاق مواد مخدر قرار دارد، تلاش کرده است تا از طریق مذاکرات و توافقات دوجانبه، همکاری‌های موثری را با دولت جدید افغانستان آغاز کند.
در همین راستا، توافق اخیر بین مقامات ایرانی و امارت اسلامی را می‌توان به عنوان گامی مهم در راستای تقویت این همکاری‌ها و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مبارزه مشترک با مواد مخدر دانست. توافق بین ایران و افغانستان در زمینه مبارزه مشترک علیه مواد مخدر یکی از موارد کلیدی در روابط دو کشور است که به دلایل مختلفی دارای اهمیت ویژه‌ای است.
مزایای همکاری مشترک ایران و افغانستان جهت مبارزه با مواد مخدر
نخستین امتیازی که همکاری ایران و افغانستان در زمینه ای مبارزه مشترک علیه مواد مخدر می‌تواند داشته باشد، تقویت امنیت مرزهای مشترک بین دو کشور است. باید توجه داشت که این امر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا بخش عمده‌ای از قاچاق مواد مخدر از طریق مرزهای ایران و افغانستان صورت می‌گیرد. با ایجاد همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی، امکان نظارت بهتر بر مرزها فراهم می‌شود.
مطابق آنچه که رسانه های ایرانی از زبان محمد زارعی، معاون مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران منتشر نموده اند، هیئت ایرانی با مقامات امارت اسلامی (طالبان) توافق کرده است که کمیته‌های مشترک برای تبادل اطلاعات در زمینه مبارزه با مواد مخدر تشکیل گردد. از این رو دومین امتیازی که این توافق در پی دارد اینست که دو کشور می‌توانند از طریق تبادل اطلاعات و تجربیات خود در زمینه مبارزه با مواد مخدر، کارایی عملیات‌های خود را افزایش دهند. این همکاری ها می‌تواند شامل تبادل اطلاعات درباره مسیرهای قاچاق، شناسایی شبکه‌های قاچاقچیان و تجربیات موفق در دستگیری و محاکمه مجرمان باشد.
طالبان طی سه سال گذشته با مقابله و مبارزه ای جدی توانسته تا حدودی کشت و تولید مواد مخدر را محدود و یا دست کم کاهش دهد. با این حال اما؛ به دلیل وجود انبارها و ذخیره گاه های تریاک در سرتاسر افغانستان، قاچاق و صادرات مواد مخدر همچنان جریان دارد. از این رو طالبان به شدت نیازمند آموزش ها و همکاری‌های سازمانی و فنی جهت کنترول و تضعیف شبکه ها و باندهای قاچاق است. باتوجه به این موضوع اینک همکاری ایران به ویژه در قسمت آموزش نیروهای نظامی، استفاده از تکنالوژی‌های پیشرفته در شناسایی و مقابله با قاچاقچیان، و تبادل تجربیات موفق در این زمینه، از دیگر مزایا و امتیازاتی است که می تواند برای افغانستان مفید واقع شود.
از دیگر مزایا و امتیازاتی همکاری مشترک بین ایران وافغانستان می تواند افزایش اعتبار بین المللی باشد. زیرا همکاری ایران و افغانستان در مبارزه مشترک علیه مواد مخدر نشان می‌دهد که این دو کشور در تلاش استند تا به مسئولیت‌های بین‌المللی خود عمل کرده و به ثبات و امنیت منطقه‌ای کمک کنند. افزون بر اینها، همکاری مشترک در زمینه ای مبارزه با مواد مخدر به بهبود روابط دو جانبه بین افغانستان و ایران نیز کمک می نماید. زیرا همکاری در مبارزه با مواد مخدر می‌تواند، نشان‌دهنده تمایل دو کشور برای همکاری در زمینه‌های دیگر نیز خواهد بود و می‌تواند به حل مشکلات دیگر در روابط دوجانبه کمک کند.
در نتیجه می توان گفت که توافق ایران و افغانستان برای مبارزه مشترک با مواد مخدر نه تنها برای دو کشور مزایای فراوانی دارد، بلکه تاثیرات مثبتی نیز بر امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت. این همکاری می‌تواند به کاهش تولید و عرضه مواد مخدر، تقویت امنیت مرزی، تضعیف شبکه‌های قاچاقچیان و بهبود روابط دوجانبه بین دو کشور منجر شود. از این رو، این توافق باید به عنوان یک الگوی موفق در مبارزه با مواد مخدر در نظر گرفته شود و دیگر کشورها نیز می‌توانند از تجربیات و دستاوردهای این همکاری بهره‌مند شوند.
بسم الله ختک
