در تاریخ هفتم و هشتم میزان، در اسلام آباد پاکستان شاهد گردهمایی مخالفین طالبان که خود را “معترضین در تبعید” نیز می نامند بودیم. بر اساس اطلاعیه ی رسمی، این نشست به ابتکار نهاد زنان برای افغانستان (دبلیو اف ای) و انستیتوی ثبات راهبردی آسیای جنوبی (اس ای اس آی) برگزار شده است. با این حال برخی از منابع نیز از دست داشتن سازمان اطلاعات ارتش پاکستان در برگزاری این نشست گفته اند.
شرکت کنندگان این گردهمایی تلاش داشتند تا طی دو روز چشم انداز آینده و راه های برون رفت از بحران در افغانستان از قبیل وضعیت حقوق زنان، حقوق بشر و … را پیدا نموده و برای دستیابی به آن به اجماع نظر برسند. روز اول این نشست به گفتگوی چهره های افغانستانی با یکدیگر سپری شد و در روز دوم، نمایندگانی از پاکستان به عنوان میزبان حضور داشتند.
با گذشت چند روز از برگزاری نشست مخالفین طالبان در پاکستان اما حواشی متعددی در مورد آن مطرح شده است:
اول مخالفت تند و داغ زلمی خلیل زاد با برگزاری این نشست. هر چند قرار بود که نشست متذکره در ماه سنبله برگزار گردد اما ممانعت های متعدد سبب تاخیر در برگزاری آن شد. زلمی خلیل زاد نماینده پیشین آمریکا در امور افغانستان از جمله افرادی بود که به شدت در برابر برپایی اجلاس مخالفین طالبان در پاکستان موضع گرفت. وی عقیده داشت که پای اطلاعات و استخبارات پاکستان در این موضوع درکار است.
دوم عدم حضور چهره های مطرح افغانستان در این نشست. در اجلاس برگزار شده هیچ کدام از اعضای اپوزیسیون فعلی افغانستان دیده نشدند. عبدالرشید دوستم، عطا محمد نور، صلاح الدین ربانی و احمد مسعود از افرادی هستند که اگر چه جزء مخالفین طالبان محسوب می شوند اما به دلیل بی اعتمادی به پاکستان، در این اجلاس شرکت نکردند.
از سیاسیون مطرح افغانستان تنها فوزیه کوفی نماینده پیشین پارلمان افغانستان در زمان جمهوریت و طاهر زهیر والی پیشین بامیان که تا یکی دو سال قبل نیز در افغانستان به سر می برد و با طالبان هم توافقاتی انجام داده بود اما بعد از خروج از افغانستان با برخی از مخالفین طالبان هم مسیر شد از اشتراک کنندگان نشست مخالفین طالبان بودند.
سوم برگزاری اجلاس توسط یک نهاد تحقیقاتی در پاکستان. علی رغم تصور اکثر کارشناسان و آگاهان امور که میزبانی کشور پاکستان از این نشست را به مثابه ی بیان موضع پاکستان در قبال طالبان می دانند، اما شفقت علی خان سخنگوی وزارت خارجه پاکستان با تأکید بر شفافیت این رویداد گفت: “این نشست یک فعالیت علنی است و نباید با موضع رسمی دولت پاکستان خلط شود. از آنجا که این برنامه پنهانی نیست، هیچ گونه نگرانی امنیتی نیز به همراه ندارد.” لازم به ذکر است که تجربه نشان میدهد که معمولا میزبانی از گروه های سیاسی مخالف حکومتی در یک کشور، سیاست های کشور میزبان را در قبال حکومت کشور مورد نظر تبیین می کند.
اهداف احتمالی پاکستان از برگزاری این نشست چیست ؟
1-مدیریت اپوزیسیون در تبعید: مخالفین طالبان با آرا، افکار و نظرات مختلف در سراسر دنیا و به خصوص در اروپا پراکنده اند. پاکستان با گرد هم آوردن این افراد قصد دارد که ادعا نماید توانایی رساندن مخالفین طالبان به یک اجماع نظر واحد را دارد.
2- ایجاد مشروعیت نقش پاکستان در مدیریت افغانستان: تا کنون در هیچ نقطه ای از جهان نه در روسیه، نه ایران و نه حتی در اروپا و آمریکا، تلاشی برای برگزاری یک مجمع عمومی از مخالفین طالبان صورت نگرفته است. پاکستان با این اقدام سعی دارد بر نقش خود در مدیریت حکومت در افغانستان و استفاده از بازیگران اپوزیسیون افغانستانی برای تبیین سیاست هایش تاکید نماید.
3- فشار غیر مستقیم بر طالبان: بدیهی است که فرصت دادن و در اختیار گذاشتن تریبون به مخالفین طالبان در همسایگی افغانستان پیام خوشایندی برای طالبان نیست و می توان برگزاری اجلاس مخالفین طالبان در پاکستان را قسمتی از بازی نرم پاکستان در برابر طالبان دانست.
4- کسب امتیاز در سطح بین المللی: این اقدام از سوی پاکستان برای این کشور به عنوان یک برگ برنده شمرده می شود که بعدها در تعامل با آمریکا، اروپا و چین در عرصه های سیاسی و امنیتی به پاکستان قدرت چانه زنی می دهد. پاکستان با ایجاد یک کانال لابی گری با اپوزیسیون افغانستان درتصمیم گیری های جهانی برای افغانستان، یک اهرم فشار و عامل موثر در دست دارد.
به عبارتی اگراز این به بعد چه آمریکا و اروپا و چه چین، روسیه و ایران به عنوان کشورهای منطقه خواسته باشند راهبردی را در زمینه ی طالبان انجام دهند، نیم نگاهی هم به پاکستان بیندازند. در واقع میزبانی از نشست مخالفین طالبان، بیشتر برای پاکستان به عنوان یک ابزار برای چانه زنی در سطح بین المللی عمل خواهد کرد.
5- ایجاد عمق استراتژیک در افغانستان توسط پاکستان: نقش اپوزیسیون در هرنوع تغییر و دگرگونی در نظام و حکومت افغانستان چه در کوتاه مدت وچه در دراز مدت، نقش غیر قابل انکاری است. ارتباط پاکستان با این افراد هم در زمان فعلی و هم برای آینده افغانستان دارای اهمیت است. به بیان دیگر اینجاست که به علت تقلای پاکستان برای ایجاد ارتیاط با مخالفین طالبان پی میبریم. پاکستان میخواهد در آینده از این مسیر، مدیریت تحولات احتمالی درافغانستان را به نفع خود در دست بگیرد. در زمان حال هم ازاین مسیریک فشار روانی نرم بر طالبان دارد.
میزبانی پاکستان از اجلاس مخالفین طالبان چه تاثیری بر حکومت فعلی افغانستان دارد؟
به نظر می رسد چون در حال حاضر طالبان تحت نام امارت اسلامی افغانستان حاکمیت افغانستان را در دست دارند، چنین اقداماتی موجب ایجاد تغییرات چشم گیر و بنیادی نخواهد شد، اما می تواند در کنار سایر فشارهای بین المللی به عنوان یک فشار روانی جدید به حساب آید. پاکستان در کنار تحریم های اقتصادی مانند بستن مرزهای ترانزیتی – تجارتی، ممنوعیت واردات به افغانستان، فشارهای سیاسی و رایزنی های بین المللی برای فشار بر افغانستان و حملات نظامی و تنش های مرزی و حتی حملات هوایی بر برخی از مناطق افغانستان، حالا گزینه ی جدید دیگری را برای تحت فشار قرار دادن طالبان رو نمایی کردهه و آن حمایت از مخالفین طالبان است.
آنچه نمی توان ساده از آن گذشت، سابقه ی تاریخی پاکستان در تجمیع، تجهیز و تسلیح مخالفین حکومتی افغانستان است. در زمان جهاد مردم افغانستان برعلیه حکومت کمونیستی دست نشانده ی شوروی نقش چاکستان در حمایت از مخالفین حکومتی وقت، نقش به سزایی بود. بنابراین نباید از این نکته غافل شد که پاکستان توسط حمایت از مخالفین طالبان در اولین نشست مطرح مخالفین نه چندان مطرح طالبان، قصد تداوم برگزاری این قبیل اجلاس ها را دارد و در تلاش است با افزایش سطح و گستردگی آن، امتیازات بیشتری کسب نماید.
جمع بندی:
پاکستان با برپایی چنین نشست هایی به دنبال مدیریت اپوزیسیون افغانستانی در تبعید است تا از یک طرف نقش اول مدیریت اوضاع افغانستان را کسب نماید و بر طالبان فشار بیشتری وارد کند تا در راستای منافع پاکستان گام بردارند، و از طرفی هم پاکستان می‌تواند بگوید میزبانی نشست، نشانه حمایت از مردم افغانستان، حقوق بشر و جامعه مدنی است. این اقدام آن را در چشم کشورهای خارجی مشروع‌تر جلوه می دهد و برای تصمیم گیری های جهانی به پاکستان به چشم یک عامل موثر ببینند.
الهام قاسمی
