افغانستان یکی از کشورهایی است که در حوزه معادن ذخایر سرشاری دارد که بر اساس اعلام منابع، ارزش ذخایر معدنی این کشور 3 تریلیون است. پس از استقرار حکومت طالبان در افغانستان، سرمایه‌گذاری در بخش معادن، نفت و گاز افغانستان رشد چشمگیری داشته است. حکومت طالبان توانست با سروسامان دادن به پروسه سرمایه‌گذاری، تامین امنیت نسبی و مبارزه با فساد، تعداد قابل توجهی از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جذب کند. تاکنون قراردادهای زیادی بین حکومت طالبان با شرکت‌های داخلی و خارجی در زمینه استخراج معادن و میادین نفت و گاز منعقد شده است.
معادن و انرژی افغانستان؛ میزان حجم سرمایه‌گذاری در بخش معادن افغانستان
در 2 سال گذشته، حکومت طالبان توانست با 5 شرکت از کشورهای چین، قطر، ترکیه، ایران و بریتانیا قراردادهایی در زمینه استخراج معادن به ارزش 6.5 میلیارد دالر امضاء کند. این حجم از قراردادها در صورتی است که حکومت طالبان تاکنون مشروعیت بین‌المللی ندارد. به همین دلیل، این رویداد دستاوردی برای حکومت طالبان محسوب می‌شود چرا که در زمان جمهوریت با وجود مشروعیت و حمایت تمام و کمال غرب از آن این میزان سرمایه‌گذاری در بخش استخراج معادن صورت نگرفت.
عمده سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش معادن در زمینه استخراج سنگ آهن، سرب، روی و طلا در چهار ولایت هرات، تخار، غور و لوگر بوده است. در زمینه معادن کوچک که شامل 150 معدن می‌شود، طبق اعلام مقامات رسمی افغانستان، 138 میلیون دالر سرمایه‌گذاری شده است.
افغانستان در حال حاضر درگیر بحران اقتصادی است. نرخ تورم و بیکاری در این کشور بالا است و انتظار می‌رود که پس از عملیاتی شدن قراردادهای امضاء شده در زمینه معادن، تغییر در اقتصاد افغانستان رخ دهد. طبق اعلام حکومت طالبان، درآمدهای حاصل از استخراج معادن در تامین بودجه ملی و پروژه‌های زیرساختی افغانستان مصرف می‌شود.
به نظر می‌رسد که 5 سال نخست حکومتداری طالبان، زمانی برای سنجش توانمندی حکومتداری طالبان حساب می‌شود. چنانچه حکومت طالبان بتواند طی 5 سال، زمینه را برای اجرایی شدن قراردادهای امضاء شده مساعد سازد، در آن صورت امکان رجوع سرمایه‌گذاران بیشتر خارجی در زمینه استخراج معادن وجود دارد. با توجه به این که افغانستان یکی از بزرگترین کشورهای دارنده مس و لیتیوم می‌باشد، احتمال دارد پس از دوران آزمون 5 ساله، چین از نخستین کشورهایی باشد که برای استخراج مس و لیتیوم در افغانستان سرمایه‌گذاری کند و حجم این سرمایه‌گذاری کلان خواهد بود.
اما چنانچه حکومت طالبان نتواند در این 5 ساله، موفقیتی در زمینه قراردادهای امضاء شده به دست آورد، امید چندانی به سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه معادن در کوتاه مدت وجود ندارد.
میزان حجم سرمایه‌گذاری در میادین نفت و گاز افغانستان
ذخایر نفتی افغانستان بیشتر در شمال این کشور قرار دارد. طبق برآورده‌های صورت گرفته توسط وزارت معادن و پترولیم افغانستان، این کشور حدودا دارای 1.6 میلیارد بشکه نفت خام، ۱۶ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و ۵۰۰ میلیون بشکه مایعات گازی طبیعی است. میادین نفتی ولایات سرپل و فاریاب در شمال افغانستان به صورت تخمینی دارای ۸۷ میلیون بشکه نفت خام است که جزء مناطق نفت‌خیز افغانستان به شمار می‌رود. حوزه نفتی ولایت هرات نیز غنی از نفت است و بنا به گفته مسئولان حکومت طالبان با بهره‌برداری از این حوزه نفتی، افغانستان می‌تواند جز کشورهای صادر کننده نفت باشد.
چین پیشگام در استخراج نفت و گاز افغانستان
با استقرار حکومت طالبان در افغانستان، چینی‌ها با عقد قراردادهایی، استخراج نفت و گاز در این کشور را شروع کردند. چینی‌ها با حفر 10 چاه جدید نفت در ولایت سرپل میزان تولید نفت افغانستان را چهار برابر افزایش دادند که در حال حاضر به 5 هزار بشکه در روز می‌رسد. شرکت چینی 150 میلیون دالر در سال اول در این ولایت سرمایه‌گذاری کرده است و قرار است در عرض 3 سال به ۵۴۰ میلیون دالر افزایش یابد. طبق گفته سخنگوی وزارت معادن و پترولیم حکومت طالبان، توسعه این پروژه‌ها سالانه ۵۰۰ میلیون دالر درآمد دارد.
علاوه بر چینی‌ها، تاجران افغانستان نیز در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در شمال افغانستان ۹ پالایشگاه خصوصی تصفیه نفت با سرمایه‌گذاری تاجران افغان مشغول به فعالیت است. بر اساس اعلام رئیس اتحادیه مواد نفتی، روزانه 5000 تن نفت توسط پالایشگاه‌های متعلق به تاجران افغان تصفیه می‌شود.ولایت جوزجان، بلخ و سرپل در شمال افغانستان از منابع گازی این کشور هستند. در سکتور گاز، علاوه بر چین، ترکیه نیز وارد شده است.
جمع‌بندی
حکومت طالبان سیاست خارجی خود را اقتصاد محور عنوان کرده است. به تبع اعلام این سیاست، ساختار هم به گونه‌ای طراحی شده است که این سیاست در زمینه داخلی و خارجی محور قرار گیرد. عدم به رسمیت شناخته شدن حکومت طالبان مانع جدی در راه جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، اما با این وجود این حکومت توانست در مدت کوتاهی حجم زیادی از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را جذب کند. جذب نزدیک به 7 میلیارد دالر سرمایه رقم قابل توجهی محسوب می‌شود که سرمایه‌گذاران چینی از سردمداران این سرمایه‌گذاری هستند. پس از چینی‌ها، ایرانی‌ها و ترک‌ها در رده‌های بعدی قرار دارند.
نکته حائز اهمیت در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش معادن و انرژی افغانستان، ترافیک سرمایه‌گذاران برای بررسی وضعیت است. کمتر هفته‌ای است که سرمایه‌گذاران خارجی به این کشور سفر نکنند و درباره موضوع مورد علاقه خود با مقامات حکومت طالبان دیدار و گفتگو نکنند. پیش‌بینی می‌شود حکومت طالبان بتواند ظرف 5 سال اول حکومتداری، نزدیک به 16 میلیارد دالر در بخش‌های مختلف سرمایه جذب کند. باید دید حکومت طالبان قادر به اجرای قراردادهای امضاء شده با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی هست یا خیر.
حسین آقایی
