نشست سوم دوحه و سردرگمی سازمان ملل متحد در امور افغانستان
نشست های اول و دوم سازمان ملل متحد در رابطه به افغانستان در ثور 1402 و دلو 1403 در دوحه برگزار گردید و متاسفانه به رغم انتظارات و امیدهای زیاد، این نشست ها بی نتیجه پایان یافت و هیچ تحول و تغییر مثبت در امور افغانستان به وجود نیامد. با این وجود سازمان ملل متحد قصد دارد که دور سوم نشست های دوحه را طی ماه های پیش رو نیز برگزار نماید.
سازمان ملل متحد در حال حاضر تحت عنوان «هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)» در این کشور حضور دارد و ریچارت بنت نیز به عنوان گزارشگر ویژه ی این سازمان در امور افغانستان فعال است. با این حال آمریکا و غرب در کنار سازمان ملل متحد تاکید و اصرار بر تعیین نماینده ی ویژه در امور افغانستان را نیز دارد. چنانچه همین موضوع، یکی از مواردی بن وبست نشست دوم دوحه بود که طالبان با جدیت مخالف آن است و روسیه، چین و ایران نیز در این رابطه از طالبان حمایت کرده اند.
با همه حال اکنون که در آستانه ای برگزاری نشست سوم دوحه هستیم، پرسش های زیادی وجود دارد که از جمله اینکه آیا تعیین نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان همچنان محل بحث است و آیا حامیان طالبان مانند روسیه، چین و ایران مثل گذشته از طالبان حمایت خواهد کرد؟ در این نوشته تلاش می گردد تا به این پرسش ها، پاسخ های منطقی و مقنع ارایه گردد.
سر درگمی سازمان ملل در امور افغانستان
سازمان ملل متحد که از سال 2002 فعالیت هایش را در افغانستان آغاز کرده و به مدت دو دهه با حضور آمریکا و غرب و پس از آن به مدت سه سال اخیر در کنار طالبان، در امور این کشور فعال بوده است، همیشه مورد آزار و اذیت و دخالت ماموران آمریکایی و غربی قرار داشته است.
طی دو دهه ی گذشته به دلیل اینکه آمریکا و غرب تسلط کامل در امور افغانستان داشتند و از فعالیت های سازمان ملل متحد گرفته تا فعالیت های تمام رسانه ها و دیگر سازمانها را کنترول می نمودند، سر درگمی سازمان ملل متحد چندان قابل مشاهده نبود. اما فرار آمریکا-غرب و تسلط طالبان بر این کشور به خوبی نشان داده که سازمان ملل در امور افغانستان کاملا گیج و سر درگم است.
نشست سوم دوحه در باره افغانستان
برپایه ی اخبار و گزارش ها؛ دبیرکل سازمان ملل متحد تصمیم دارد که سومین دور از نشست های دوحه را در ماه سرطان سال جاری (30 جون برابر 10 سرطان) در دوحه برگزار نماید. به همین دلیل، دید و بازدیدها و نیز سفرهای نماینده گان ویژه کشورها برای افغانستان افزایش یافته‌اند. چنانچه نماینده ویژه چین برای افغانستان با همتای ازبیکستانی‌اش دیدار کرده است، ضمیر کابلوف نماینده ویژه روسیه برای افغانستان نیز با دبیر منطقه‌ای وزارت خارجه هند در باره افغانستان دیدار کرده است.
رزا اوتونبایوا، رئیس یوناما، به تهران سفر کرده و با وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفتگو نموده است. همه ی این دیدارها و گفتگوها نشان می دهد که همه تلاش دارند که پیش از نشست سوم دوحه یک اجماع منطقه‌یی درباره این نشست و نیز بسیج دیدگاه‌ها در باره اوضاع افغانستان به وجود آید.
آیا تعیین نماینده ویژه در نشست سوم دوحه همچنان مطرح است؟
رزا اوتونبایوا، رئیس یوناما گفته است که «در نشست سوم دوحه ویژگی ها و وظائیف نماینده ویژه در امور افغانستان، بررسی می شود». این گفته ها نشان می دهد که مسئله ای تعیین نماینده ویژه، همچنان محل بحث و گفتگو است و ظاهرا پافشاری های آمریکا و کشورهای غربی در رابطه به تعیین نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان همچنان ادامه دارد.
با آنکه موضوع تعیین نماینده ویژه در امور افغانستان، در دور دوم نشست دوحه یکی از بُن بست ها و یکی از عواملی بی نتیجه پایان یافتن نشست مذکور به شمار می رود، اصرار و تاکید روی این موضوع در نشست پیش رو پرسش اساسی ای مبنی بر اینکه چرا سازمان ملل متحد و کشورهای غربی تاکنون درباره نماینده ویژه اصرار داشته اند و فایده تعیین نماینده ویژه سازمان ملل برای این کشورها چیست، مطرح می شود.
چرا سازمان ملل متحد اصرار بر تعیین نماینده ویژه در امور افغانستان را دارد؟
بر پایه ی نظریات اندیشمندان و پژوهشگران ارشد حقوق بین الملل، سازمان ملل متحد در سه حالت، نماینده ویژه تعیین می نماید: نخست اینکه جنگ و منازعه از کنترول دولت حاکم در یک سرزمین خارج شود، ثانیا زمانی که بحران داخلی یک کشور از طریق ساختارها و نهادهای رسمی، حل و فصل نگردد و احتمال گسترش بحران به کشورهای منطقه و بین الملل به وجود آید و در نهایت، حالت سوم بیشتر مفهومی و تماتیک است یعنی زمانی که مسئله ای خاصی در یک سرزمین مورد تهاجم واقع شود، سازمان ملل متحد اقدام به تعیین نماینده ای ویژه در امور آن کشور می نماید.
باتوجه به اینکه هیچ یکی از موارد و شرایط فوق الذکر در افغانستان وجود ندارد و ضرورتی به تعیین نماینده ی ویژه در امور این کشور دیده نمی شود، احتمال این می رود که سازمان ملل متحد تحت تاثیر آمریکا و دولت های غربی در تلاش است تا جهت حفظ منافع و تعمیل سیاست ها و طرحهای آمریکایی ـ غربی، نماینده ی ویژه در امور افغانستان تعیین نماید.
زیرا چنانچه مورد اشاره قرار گرفت، سازمان ملل متحد طی دو دهه ی گذشته به شدت تحت تاثیر هِژمونی سیاست های آمریکا-غرب فعالیت داشته و استقلال عمل خویش را به ویژه در امور افغانستان کاملا از دست داده است. به همین خاطر سازمان ملل متحد در شرایط کنونی در وضعیت کاملا ضعیف قرار دارد و بیشتر در خدمت منافع آمریکا و غرب عمل می کنند.
ناگفته نماند ضعف سازمان ملل نه تنها در امور افغانستان، کاملا قابل مشاهده است، بلکه ناتوانی این سازمان در حفاظت و حراست از کودکان و زنان و غیر نظامیان غزه – فلسطین نیز کاملا مشخص است. به همین دلیل اصرار سازمان ملل متحد بر تعیین نماینده ویژه در امور افغانستان، به نحوی پیروی از سیاست ها و حتی می توان گفت دستورات رهبران کاخ سفید و اروپا – غرب است.
آیا چین، روسیه و ایران همچنان از مخالفت طالبان با تعیین نماینده ویژه حمایت خواهد کرد؟
طالبان نشان داده اند که دیپلمات های ماهری استند و در این چند سال، اهمیت برخورداری از متحدانی در گیر و دارهای بین المللی را دریافته و نیز آموخته که دشمن تراشی نکند. طی این سالها، طالبان روابط خوبی با چین و روسیه برقرار کرده و مسکو حتی به غرب هم هشدار داده بود که از دخالت در افغانستان خودداری کند. بنابراین اکنون روشن است که طالبان با موفقیت، شبکه ای از متحدان را بوجود آورده که آنها را از فشار محکومیت غرب، در امان می دارد.
افزون بر این، به دلیل اینکه سازمان ملل متحد تحت تاثیر سیاست های آمریکا و غرب قرار دارد و ممکن است که نماینده ویژه این سازمان در امور افغانستان، در حقیقت مجری طرح ها و برنامه های آمریکایی و غربی باشد، احتمال اینکه چین، روسیه و ایران از مخالفت طالبان با تعیین نماینده ویژه، همچنان حمایت کند، زیاد است.
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد، می توان نتیجه گرفت که نشست سوم دوحه همچنان با تاکید و اصرار آمریکا و غرب مبنی بر تعیین نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان برگزار می گردد و از مخالفت طالبان با تعیین نماینده ای ویژه، چین، ایران و روسیه نیز حمایت می نمایند. در چنین وضعیتی احتمال بی نتیجه پایان یافتن سومین دور از نشست های دوحه، وجود دارد و این سازمان همچنان در امور افغانستان سر درگم و منفعل خواهد بود.
مسلم اخلاقی
