سفر هیئت روسی به کابل
در یکی از مهم‌ترین تحولات در عرصه روابط بین‌المللی افغانستان، سرگئی شویگو، وزیر دفاع پیشین و مشاور کنونی امنیت ملی روسیه، به همراه هیئتی بلندپایه در روز دو شنبه (پنجم قوس سال جاری) به کابل سفر کرده و با رهبران ارشد طالبان از جمله ملا غنی برادر، ملا کبیر، سراج‌الدین حقانی و ملا یعقوب مجاهد دیدار نموده است.
این سفر در شرایطی صورت گرفته است که کابل به دنبال تقویت روابط خارجی خود در فضای پیچیده ژئوپلیتیک می باشد و روسیه نیز اهداف استراتژیک مهمی را در منطقه دنبال می‌کند. به همین دلیل لازم است تا ابعاد این سفر مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده شود و اهداف و پیامدهای سفر شویگو به کابل تبیین گردد.
جزئیات سفر هیئت روسی به کابل
سفر سرگئی شویگو، وزیر دفاع پیشین و مشاور کنونی امنیت ملی روسیه به کابل در رأس یک هیئت بلندپایه، یکی از تحولات کم‌سابقه در روابط روسیه و طالبان به شمار می‌رود. این سفر که در فضایی از ابهام و با پوشش محدود رسانه‌ای صورت گرفت، شامل دیدارهای متعددی با رهبران ارشد طالبان بود. از جمله این افراد، ملا غنی برادر معاون اقتصادی رئیس‌الوزرا، ملا محمد یعقوب مجاهد وزیر دفاع، سراج‌الدین حقانی وزیر داخله و ملا عبدالکبیر معاون سیاسی بودند.
در جریان دیدار هیئت بلندپایه روسی با مقامات ارشد طالبان، طیفی گسترده از موضوعات سیاسی، امنیتی و اقتصادی مورد بحث قرار گرفته است. یکی از محورهای اصلی این گفتگوها، تلاش برای حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی دولت روسیه بوده است. شویگو در این باره تأکید کرد که روسیه آماده است برای مشروعیت‌بخشی به حکومت طالبان و تسهیل تعاملات بین‌المللی، این اقدام را انجام دهد. این موضوع با استقبال مقامات طالبان همراه شده؛ چرا که می‌تواند فشارهای بین‌المللی بر حاکمان کنونی افغانستان را کاهش دهد و راه را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و گسترش روابط دیپلماتیک باز کند.
در حوزه اقتصادی، روس‌ها پیشنهادهایی برای توسعه تجارت دوجانبه و همکاری‌های ترانزیتی ارائه کردند. به گفته رسانه‌های روسی، شویگو در دیدار با ملا غنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرا، بر اهمیت سرمایه‌گذاری در بخش استخراج منابع طبیعی افغانستان و توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی تأکید کرد. وی همچنین از آمادگی روسیه برای تشویق سرمایه‌گذاران این کشور جهت فعالیت در افغانستان خبر داد. ملا برادر نیز ضمن استقبال از این پیشنهادها، تصریح نموده که طالبان از همکاری‌های اقتصادی با روسیه حمایت می‌کند و آماده است شرایط لازم را برای حضور شرکت‌های روسی فراهم نماید.
در زمینه امنیت و صلح منطقه‌ای، سرگئی شویگو تأکید کرده که روسیه آماده است در تأمین ثبات افغانستان و جلوگیری از گسترش ناامنی در منطقه نقش‌آفرینی کند. وی مسئولیت بازسازی افغانستان را برعهده ایالات متحده دانسته و گفته که روسیه می‌تواند در روند تأمین صلح پایدار همکاری کند. در مقابل، مقامات طالبان، از جمله ملا یعقوب مجاهد، از روسیه خواستند تا در کاهش فشارهای ناشی از تحریم‌های آمریکا بر طالبان همکاری بیشتری داشته باشد.
همچنین برخی منابع اشاره کرده‌اند که طالبان از روسیه خواسته ۵۰ هزار نیروی کار افغان را برای اشتغال در این کشور بپذیرد. در مقابل، گزارش‌هایی غیررسمی حاکی از آن است که روسیه پیشنهاد اعزام ۴۳ هزار نیروی جوان افغان برای آموزش نظامی و مشارکت در جنگ اوکراین را مطرح کرده است. هرچند این موضوع هنوز توسط طرفین تأیید نشده است، اما اگر صحت داشته باشد، می‌تواند ابعاد جدیدی به روابط دو طرف بیفزاید.
اهداف و اهمیت سفر هیئت روسی به کابل
سفر هیئت بلندپایه روسی به کابل نشان‌دهنده گسترش روابط دیپلماتیک و استراتژیک میان روسیه و طالبان است. این سفر که در یکی از حساس‌ترین برهه‌های زمانی منطقه انجام شد، اهداف متنوعی را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی دنبال می‌کند و اهمیت ویژه‌ای در معادلات منطقه‌ای و جهانی دارد.
یکی از اهداف کلیدی این سفر، ایجاد روابط سازنده سیاسی و تقویت مشروعیت طالبان در عرصه بین‌المللی است. چنانچه شویگو گفته بود که روسیه، روند حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی را تقریبا نهایی نموده است، ولی سخنگوی کرملین پس از آن گفته است که مسکو تاکنون در رابطه به حذف نام طالبان از فهرست گروه های تروریستی به نتیجه نرسیده است. اما با این حال اظهارات شویگو نشان می دهد که روسیه، درصدد بازتعریف روابط خود با افغانستان است.
این اقدام می‌تواند گامی مؤثر در کاهش انزوای بین‌المللی طالبان و تسهیل همکاری‌های اقتصادی و سیاسی این گروه با دیگر کشورها باشد. برای طالبان، چنین اقدامی فرصتی برای بهبود وجهه بین‌المللی و کاهش فشارهای ناشی از تحریم‌ها محسوب می‌شود.
از منظر اقتصادی، توسعه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری در افغانستان از دیگر اهداف مهم هیئت روسی بود. روسیه به منابع طبیعی افغانستان، از جمله معادن غنی این کشور، علاقه‌مند است و پیشنهادهایی برای استخراج این منابع و توسعه زیرساخت‌های مرتبط ارائه داده است. پروژه‌های ترانزیتی مانند افغان-ترانس نیز برای روسیه اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا افغانستان به‌عنوان پلی ارتباطی میان آسیای مرکزی و جنوب آسیا می‌تواند نقش مهمی در کریدورهای تجاری ایفا کند. این همکاری‌ها می‌تواند اقتصاد بحران‌زده افغانستان را نیز تقویت کند.
در بعد امنیتی، تثبیت صلح و مقابله با تهدیدات گروه‌های افراطی از جمله محورهای این سفر بود. روسیه به‌دنبال جلوگیری از گسترش ناامنی در افغانستان است، زیرا بی‌ثباتی در این کشور می‌تواند به آسیای مرکزی و مناطق تحت نفوذ روسیه سرایت کند. همکاری‌های امنیتی میان طالبان و روسیه می‌تواند در کاهش تهدید گروه‌هایی مانند داعش مؤثر باشد و به تأمین ثبات منطقه کمک کند.
اهمیت این سفر نه‌تنها در گسترش روابط دوطرفه بلکه در ابعاد ژئوپلیتیکی آن نهفته است. روسیه، در بحبوحه جنگ اوکراین و رقابت با غرب، به‌دنبال تقویت جایگاه خود در منطقه و ایجاد ائتلاف‌هایی جدید است. افغانستان تحت حاکمیت طالبان، با توجه به موقعیت استراتژیک خود، می‌تواند برای روسیه یک شریک استراتژیک مهم باشد. از سوی دیگر، طالبان نیز از این فرصت برای کاهش انزوای بین‌المللی و جذب حمایت اقتصادی استفاده می‌کنند.
پیامدهای سفر هیئت بلندپایه روسی به کابل
همانطور که تاکید گردید، سفر هیئت بلندپایه روسی به ریاست سرگئی شویگو به کابل، نقطه عطفی در روابط میان روسیه و طالبان محسوب می‌شود و پیامدهای گسترده‌ای در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی به همراه خواهد داشت. این سفر، که در بحبوحه تحولات منطقه‌ای و جهانی صورت گرفت، می‌تواند مسیر جدیدی را برای تعاملات بین‌المللی طالبان و بازتعریف نقش افغانستان در معادلات ژئوپلیتیکی باز کند.
یکی از پیامدهای این سفر، تقویت جایگاه سیاسی طالبان در صحنه بین‌المللی است. اعلام آمادگی روسیه برای حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی، می‌تواند فشارهای سیاسی و دیپلماتیک بر طالبان را کاهش دهد و زمینه را برای گسترش روابط این گروه با سایر کشورها فراهم کند. این اقدام همچنین می‌تواند به افزایش مشروعیت طالبان در میان برخی از کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی منجر شود و امکان جذب سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی را تسهیل کند.
در بعد اقتصادی، این سفر می‌تواند به افزایش تعاملات تجاری و سرمایه‌گذاری روسیه در افغانستان منجر شود. با توجه به پیشنهادهایی که برای توسعه پروژه‌های ترانزیتی و استخراج منابع طبیعی مطرح شده است، همکاری‌های اقتصادی میان دو طرف می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان کمک کند. از سوی دیگر، روسیه با حضور در بازار افغانستان، جایگاه خود را در برابر رقبا مانند چین و کشورهای آسیای مرکزی تقویت می‌کند و نفوذ اقتصادی خود را گسترش می‌دهد.
از منظر امنیتی، این سفر می‌تواند تأثیرات مثبتی بر ثبات افغانستان و کاهش تهدیدات ناشی از گروه‌های افراطی داشته باشد. روسیه که از گسترش فعالیت‌های گروه‌هایی مانند داعش در منطقه نگران است، ممکن است همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی با طالبان را افزایش دهد. این همکاری‌ها می‌تواند به محدود کردن نفوذ گروه‌های مسلح در افغانستان و جلوگیری از سرایت بی‌ثباتی به کشورهای هم‌پیمان روسیه در آسیای مرکزی کمک کند.
اما در عین حال، این سفر چالش‌هایی نیز به همراه دارد. نزدیکی طالبان و روسیه ممکن است واکنش‌های منفی برخی از قدرت‌های غربی را در پی داشته باشد، به‌ویژه که روسیه هم‌اکنون درگیر جنگ اوکراین است و هرگونه حمایت از طالبان می‌تواند تنش‌ها با غرب را افزایش دهد. همچنین، احتمالاً دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند چین و ایران با دقت تعاملات میان طالبان و روسیه را رصد خواهند کرد و به دنبال تنظیم روابط خود با توجه به این تحولات خواهند بود.
در مجموع، سفر هیئت روسی به کابل، تحولی مهم در روابط روسیه و طالبان محسوب می‌شود که می‌تواند هم به تقویت نقش منطقه‌ای افغانستان و هم به گسترش نفوذ روسیه در آسیای جنوبی منجر شود. این تعاملات اگرچه فرصت‌هایی برای دو طرف ایجاد می‌کند، اما پیامدهای پیچیده‌ای نیز در سطح منطقه‌ای و جهانی به همراه خواهد داشت.
عایشه ببرک خیل
