پاسخ طالبان به پاکستان
در شامگاه ۱۹ میزان برای اولین بار در تاریخ، حملات منظم و موفقی از سوی افغانستان، از نیمروز گرفته تا چترال، بر تأسیسات نظامی پاکستان به رهبری وزارت دفاع طالبان انجام شد. این عملیات پاسخی به حملات پی در پی و نقض حریم هوایی افغانستان توسط پاکستان به خصوص در چند روز گذشته در کابل بود. ذبیح‌الله مجاهد آمار تلفات نظامیان پاکستانی در امتداد خط دیورند را ۵۸ نفر و ۱۶ نفر از سربازان افغانستان اعلام کرد.
وی همچنان در کنفرانس خبری که پس از عملیات زمینی طالبان برعلیه مواضع پاکستان انجام شد گفت: “پس از نقض حریم‌کشور و شکستن دیوارصوتی برای ایجاد رعب توسط جت های پاکستان، آنان قصد اعزام یک هیئت برای مذاکره داشتند که درخواست ورود هیئت آنان رد شد و در نهایت هم جانب افغانستانی با انجام عملیات نظامی شبانه پاسخ این تجاوز پاکستان را داد.”
چه شد که کار افغانستان و پاکستان به اینجا کشید و این روزها در ملتهب ترین حالت ممکن است؟
پاکستان همواره ادعا دارد که مخالفان نظامی این کشور تحت نام «تی تی پی» از خاک افغانستان حمایت و پشتیبانی میشوند و با اتکا به همین موضوع، بارها اقدامات متعددی بر علیه افغانستان به خصوص در دوسال اخیر انجام داده است: بستن مرزها، صحبت های تنش آلود مقامات پاکستانی، حملات زمینی و حملات هوایی در کنر و پکتیکا از جمله این اقدامات است.
تجربه در طول تاریخ روابط بین الملل نشان داده که هر گاه دیپلماسی میان دولت ها به بن بست میخورد کار به جنگ کشیده می شود. در مورد تنش های اخیر میان پاکستان و افغانستان، آغازگر جنگ، پاکستان بود.
از آنجایی که طالبان به دنبال تثبیت جایگاه خودشان در منطقه، راهبرد گسترش روابط با کشورهای منطقه از جمله هند (دشمن دیرینه و رقیب سرسخت پاکستان) را در پیش گرفتند، حساسیت پاکستان برانگیخته شد و در سفر امیر خان متقی وزیر امور خارجه طالبان به هند که هنوز به افغانستان برنگشته دست به تجاوز به خاک افغانستان به عنوان یک هشدار جدی زد. به بیان دیگر، علت این سراسیمگی و کنش های نظامی پاکستان این است که حالا به این نتیجه رسیده که ایجاد عمق استراتژیک در افغانستان و امتیاز گیری از طالبان برای بازیگری بیشتر در منطقه را نمی تواند با زبان دیپلماسی به دست بیاورد.
پاکستان نه تنها در زمان طالبان بلکه در طول تاریخ از زمان پادشاهان در افغانستان تا حکومت خلقی ها، مجاهدین و جمهوری همواره به دنبال حفظ افغانستان به عنوان حیاط خلوت خودش جهت امتیاز گیری از جهان بوده است. پاکستان می خواهد اگر آمریکا، چین، روسیه و ایران تصمیمی در قبال افغانستان میگیرند، از آدرس او اقدام نمایند و به پاکستان به چشم عامل تعیین کننده بنگرند و اهرم فشار و قدرت در افغانستان در دستان او باشد.
اما وقتی مقامات افغانستان با مقامات هند، رقیب دیرینه پاکستان، دیدار میکنند و وقتی افغانستان به طور مستقل در جهان به ایفای نقش می‌پردازد و در نشست فرمت مسکو و بریکس حضور میابد، این رویای شیرین پاکستان به کابوس مبدل می‌شود و مسیر دیپلماسی را برای او کمرنگ و بی نتیجه مینمایاند و سراسیمه دست به اقدام نظامی میزند.
چرا افغانستان پاسخ پاکستان را داد؟
طالبان با کمترین امکانات نظامی پاسخ تجاوز کشوری را داد که یگانه کشور اسلامی دارای بمب هسته ای است، جنگنده های اف 16 آمریکایی را در اختیار دارد، و ارتش منظم و امکانات پیشرفته نظامی را داراست. محیط روابط بین الملل، فضای کنش ها و واکنش هاست. بروز اختلافات سیاسی، نظامی، اقتصادی و سایر تنش ها امر بدیهی است و همین کنش و واکنش ها تعیین کننده میزان قدرت هر کشور است. اگر پاکستان پاسخ تجاوز خود را از طریق افغانستان نمی‌گرفت، برای اقدامات بعدی جسورانه تر عمل می‌کرد و پا را از گلیمش فراتر می‌نهاد و حتی میدان جنگ را گسترده تر می کرد.
پاسخ طالبان به پاکستان یک اقدام بالفعل در برابر توان بالقوه نظامی این کشور بود که عامل بازدارنده برای پاکستان محسوب می شد و نمایش قدرت طالبان در برابر سیاست های نظامی پاکستان بود و توانست زهر چشم بزرگی از پاکستان بگیرد.
همبستگی مردم افغانستان بعد از حملات پاکستان و پاسخ طالبان
مردم افغانستان به عنوان شاهدین اصلی غرض ورزی های پاکستان در کشورشان، هیچ گاه دل خوشی از این کشور نداشته اند و حسن همجواری و حسن نیتی از جانب این همسایه ی بی مهر ندیده اند. به خصوص با حملات اخیر که بنابه هر دلیلی بر علیه خاک افغانستان از جانب پاکستان صورت گرفت.
اکثریت مردم افغانستان اعم از موافقین و مخالفین طالبان از هر قشری حمله ی هوایی پاکستان بر کابل را نقض آشکار تمامیت ارضی کشورشان می دانند و بر لزوم این پاسخ کوبنده از جانب طالبان تاکید و اتفاق نظر دارند. به نظر می رسد این پاسخ طالبان به پاکستان بر کسب محبوبیت از جانب مردم بی تأثیر نخواهد بود و جایگاه طالبان را در افکار عمومی ارتقا خواهد داد.
اما در نهایت جنگ پایان یافت و ذبیح الله مجاهد اعلام کرد که به درخواست عربستان و قطر به حملاتشان پایان دادند. سه کشور ایران، عربستان و قطر بعد از ایجاد تنش ها میان پاکستان و افغانستان اولین کشورهایی بودند که سریعا واکنش نشان دادند و دو کشور را به خویشتن داری دعوت کردند و از هر دو طرف خواهان پایان جنگ شدند. در حالی که سایر کشورها مشغول مطالعه و تماشای جنگ بودند.
در این میان چه کسی سود بیشتری برد؟
تنش های اخیر میان افغانستان و پاکستان هر چند ظاهرا به پایان رسید، اما دیگر دو کشور به آسانی مورد اعتماد یکدیگر قرار نخواهند گرفت و تا مدتها کام دو کشور را تلخ نگه خواهد داشت. آب گل آلودی که حالا تنها ماهی گیرش هند است و با تضعیف موقعیت پاکستان در افغانستان، هند مجالی تازه یافته تا موقعیت خودش را در افغانستان تثبیت کند.
هند که در جستجوی مسیری است تا به راه های مواصلاتی و تجاری با آسیای میانه دست یابد، با افغانستان مرز مشترک ندارد و از شمال و غرب توسط مرزهای چین و پاکستان احاطه شده که روابط خوبی با او ندارند. بنابراین تنها گزینه ی باقی مانده دستیابی به بندر چابهار است تا از طریق ایران و افغانستان به آسیای مرکزی برسد.
آیا جنگ میان پاکستان و افغانستان ادامه پیدا خواهد کرد یا خیر؟
واضح است که این جنگ یک جنگ نابرابر است، توان نظامی دو کشور با یکدیگر قابل نیست و سلاح های طالبان از نوع ابتدایی و پیش پا افتاده هستند و در برابر نظامیان تا به دندان مسلح پاکستان بسیار ناچیز شمرده میشوند و توانایی مقابله با آنرا ندارند. به نظر می‌رسد هم افغانستان به دلیل امکانات ناچیز نظامی و عدم توازن قوا و هم پاکستان به دلیل درگیری فعلی با تی تی پی و عدم تمایل برای ایجاد یک کانال جنگی فرسایشی جدید با افغانستان، تمایلی برای ادامه جنگ نخواهند داشت.
جمع بندی
حمله ی طالبان به پایگاه نیروهای نظامی پاکستان در آنسوی خط دیورند پاسخ قاطع طالبان به پاکستان و عامل بازدارنده برای این کشور بود. آنچه بیشتر از میزان تلفات در این حملات قابل اهمیت است پیام و سیگنالی است که طالبان به پاکستان فرستادند. اگر قرار بود پاکستان بعد از حمله ی هوایی اخیر و نقض تمامیت ارضی افغانستان مجددا دست به چنین اقدام و یا اقدامات گسترده تر بزند، حالا با سد دفاعی طالبان و جدیت آنها در حفظ حریم افغانستان دست و پایش را جمع تر خواهد کرد.
همبستگی مردم افغانستان و حمایت ضمنی آنها از پاسخ کوبنده طالبان و اقدام فوری و سریع عربستان، ایران و قطر و پایان جنگ با پادرمیانی این کشورها، از جمله موارد قابل قدر در این اتفاق بود. پیش بینی می‌شود عدم توانایی نظامی افغانستان در برابر پاکستان و عدم تمایل پاکستان برای درگیر شدن در یک جبهه ی جدید در کنار مبارزه با تی تی پی، از دلایل عمده ی عدم استمرار جنگ باشد.
الهام قاسمی
