پیامدهای خروج
خروج امریکا از افغانستان در اوت ۲۰۲۱ نه‌تنها پایانی بر طولانی‌ترین جنگ تاریخ این کشور بود، بلکه آغازگر موجی از تحلیل‌ها، انتقادات و پیامدهای ژرف در عرصه‌های رسانه‌ای، نظامی و دیپلماتیک شد. تصاویری که از میدان هوایی کابل به‌صورت زنده مخابره می‌شدند، تنها نمایانگر یک عقب‌نشینی نبودند، بلکه در ذهن بسیاری از ناظران جهانی، نمادی از افول یک قدرت جهانی و ضعف در برنامه‌ریزی منظم تلقی شدند. این نوشته، به بررسی ابعاد مختلف این خروج و تأثیرات آن بر موقعیت جهانی امریکا می‌پردازد.
رقابت قدرت‌ها در خلأ امریکا: ظهور نظم جدید منطقه‌ای
پس از خروج ایالات متحده، فضای ژئوپلیتیکی منطقه وارد مرحله‌ای جدید شد. امریکا با خروج از پایگاه بگرام و کاهش حضور اطلاعاتی-نظامی خود، عملاً بخشی از کنترول خود بر این منطقه استراتژیک را واگذار کرد. در غیاب امریکا، رقبایی مانند چین و روسیه کوشیدند تا نفوذ خود را گسترش دهند.
چین با هدف گسترش پروژه «کمربند و جاده»، چشم‌انداز روشنی برای حضور اقتصادی در افغانستان ترسیم کرده است. پکن در تلاش است با بهره‌گیری از ظرفیت‌های معدنی افغانستان، زیرساخت‌های ارتباطی منطقه‌ای را تقویت کند. چین با حفظ روابط دیپلماتیک با طالبان و انعقاد توافقات اولیه، نشان داده که به‌صورت فعال در حال پیشروی است.
روسیه نیز با در نظر گرفتن منافع امنیتی خود در آسیای مرکزی، به‌دنبال مدیریت تحولات افغانستان از طریق گفت‌وگو با طالبان و همکاری‌های منطقه‌ای است. مسکو تاکنون چندین نشست چندجانبه درباره افغانستان میزبانی کرده و تلاش دارد با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و اطلاعاتی، نفوذ پایدار خود را در منطقه گسترش دهد.
تأثیر بر رهبری جهانی امریکا و متحدانش
یکی از مهم‌ترین تبعات خروج فاجعه آمیز، ضربه به جایگاهی بود که امریکایی‌ها سالیان سال مدعی آن بودند؛ رهبری جهانی! نحوه اجرای این خروج، به‌ویژه بدون هماهنگی کافی با متحدان، تردیدهای جدی در مورد پایبندی واشنگتن به تعهدات بین‌المللی‌اش ایجاد کرد.
برخی از متحدان امریکا از عدم اطلاع‌رسانی مناسب در مراحل پایانی عملیات خروج شکایت داشتند، تا جایی که وزیر دفاع بریتانیا، بن والاس، در مصاحبه‌ای گفت: «ما از تصمیمات امریکا غافلگیر شدیم.»
رسانه‌ها و افکار عمومی؛ بازنمایی یک شکست تاریخی
بازتاب جهانی خروج امریکا از افغانستان، بیش از هر چیز، از دریچه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت و به یکی از بحث‌برانگیزترین رویدادهای قرن اخیر تبدیل شد. این رویداد، که با سقوط سریع دولت افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت همراه بود، نه تنها پیامدهای سیاسی و نظامی داشت، بلکه تأثیر عمیقی بر تصویر جهانی امریکا گذاشت. رسانه‌ها و افکار عمومی در این میان نقشی کلیدی ایفا کردند و این خروج را به عنوان یک شکست تاریخی بازنمایی نمودند.
در اذهان جهانی، این تصاویر نشانه‌ای از فروریختن نظم امریکایی و آغاز دورانی از بی‌اعتمادی به رهبری واشنگتن ارزیابی شد. رسانه‌های بین‌المللی نیز با پوشش گسترده و بعضاً انتقادی، خروج امریکا را نشانه‌ای از افول هژمونی غرب دانسته و از آن به‌عنوان گواهی بر بحران اعتماد به قدرت‌های غربی یاد کردند.
رسانه‌ها با انتشار تصاویر دراماتیک و تأثیرگذار، مانند مردمی که در میدان هوایی کابل به بدنه طیاره آویزان شده بودند، این رویداد را به نمادی از آشوب و ناکامی تبدیل کردند. این تصاویر به سرعت در سراسر جهان پخش شدند و احساسات عمومی را به شدت برانگیختند.
هزینه‌های نظامی و پیامدهای استراتژیک
ایالات متحده بیش از ۲.۳ تریلیون دالر در جنگ افغانستان هزینه کرده است. این رقم شامل هزینه‌های نظامی، بازسازی، آموزش ارتش افغانستان و خدمات درمانی به سربازان بازگشته می‌شود.
علیرغم این سرمایه‌گذاری عظیم، ارتش افغانستان تنها چند هفته پس از خروج امریکا فروپاشید. این شکست باعث ایجاد موجی از بازنگری در سیاست‌های پنتاگون و بودجه نظامی امریکا شد.
قراردادهای امریکا نیز تحت تأثیر این رویداد قرار گرفتند، چراکه برخی کشورها نسبت به قابلیت اتکا به واشنگتن برای پشتیبانی نظامی دچار تردید شدند.
پیامدها برای مردم افغانستان: فراموش‌شدگان میدان نبرد
در کنار تأثیرات جهانی، پیامدهای خروج برای مردم افغانستان به‌مراتب فاجعه‌بارتر بود. این رویداد، که به عنوان یک شکست استراتژیک برای امریکا و متحدانش تلقی شد، زندگی میلیون‌ها افغان را به ورطه بحران‌های عمیق انسانی، اقتصادی و اجتماعی کشاند و بار دیگر این ملت جنگ‌زده را به «فراموش‌شدگان میدان نبرد» تبدیل کرد.
خروج امریکا و قطع کمک‌های بین‌المللی، اقتصاد شکننده افغانستان را که به شدت به حمایت خارجی وابسته بود، به نابودی کشاند. مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی و توقف جریان کمک‌ها، کشور را با بحران مالی بی‌سابقه‌ای مواجه کرد.میلیون‌ها نفر با ناامنی غذایی شدید روبرو بودند و میلیون‌ها کودک در معرض سوءتغذیه قرار داشتند. این شرایط، زندگی روزمره مردم را به مبارزه‌ای برای بقا تبدیل کرده است.
کلام آخر
اگرچه برخی معتقدند این عقب‌نشینی می‌تواند فرصت تمرکز بر رقابت با چین و روسیه را برای امریکا فراهم آورد، اما واقعیت این است که هزینه روانی و ژئوپلیتیکی این خروج، به این زودی‌ها جبران نخواهد شد.
خروج امریکا از افغانستان تنها یک تصمیم نظامی نبود؛ بلکه رویدادی چندلایه با تأثیراتی ژرف بر ساختار قدرت جهانی، سیاست‌های منطقه‌ای و اعتماد بین‌المللی به ایالات متحده بود. واشنگتن باید از کابل درس بگیرد، نه اینکه آن را صرفاً یک عقب‌نشینی ساده بداند و از شکست فرار کند.
محمد سعیدی
