پیام‌های عیدی رهبران طالبان
عید قربان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های دینی در جهان اسلام، فرصتی استثنایی برای رهبران سیاسی و مذهبی فراهم می‌کند تا پیام‌های خود را به مخاطبان داخلی و خارجی منتقل کنند. در افغانستان نیز این مناسبت نه‌تنها یک رویداد مذهبی، بلکه صحنه‌ای برای نمایش قدرت، تحکیم مشروعیت و بیان مواضع سیاسی است.
در عید قربان سال جاری، رهبران ارشد طالبان، از جمله ملا هبت‌الله آخندزاده و ملا محمدحسن آخند، رئیس‌الوزرای طالبان، پیام‌های عیدی منتشر کردند. ملا هبت‌الله در سخنرانی نماز عید در قندهار با لحنی تند به غرب و به‌ویژه آمریکا حمله کرد و مواضعی صریح علیه آنچه که آمریکا و اسرائیل در غزه ـ فلسطین انجام میدهد اتخاذ نمود و رئیس والوزرای طالبان نیز از افغان‌ها خواست تا به کشور بازگردد.
بااین حال، پرسشی که اینک مطرح میگردد، اینست که پیام‌های عیدی رهبران طالبان در عید قربان ۱۴۰۴ چه اهدافی را دنبال می‌کنند و چگونه می‌توان مواضع آنها را در چارچوب ایدئولوژی، سیاست خارجی و چالش‌های داخلی‌شان تحلیل کرد؟ با بررسی دقیق سخنان رهبران طالبان و تحلیل عمیق محتوای آنها، این مقاله تلاش می‌کند تصویری روشن از استراتژی‌های نهفته طالبان در این پیام‌ها ارائه دهد.
پیام‌ها و سخنان عیدی رهبران طالبان در عید قربان
پیام‌های عیدی رهبران طالبان، از طریق کانال‌های رسمی و رسانه‌های اجتماعی منتشر شد و هرکدام بازتاب‌دهنده اولویت‌ها و دیدگاه‌های خاص این گروه بود. ملا هبت‌الله آخندزاده رهبر کل طالبان در سخنرانی نماز عید در مسجد عیدگاه قندهار، اظهارات صریح و آتشینی علیه غرب به ویژه آمریکا مطرح کرد.
ملاهبت الله آخند، آمریکا را «بزرگ‌ترین دشمن امت اسلامی» و «عامل اصلی رنج‌های مسلمانان در فلسطین» توصیف کرد. وی رسانه‌های غربی را به «تفرقه‌افکنی و تحریف حقیقت» متهم نمود و با رد درخواست‌های بین‌المللی برای تشکیل حکومت همه‌شمول، تأکید کرد که «نظام اسلامی طالبان نیازی به تأیید خارجی ندارد، زیرا مشروعیتش از شریعت و جهاد تأمین می‌شود.»
از دیگر سو، ملامحمد حسن آخند، رئیس‌الوزرای طالبان در پیام عیدی خود بر امنیت و ثبات در افغانستان تأکید کرد و از مهاجران افغان، حتی آن‌هایی که در آمریکا و اروپا زندگی می‌کنند، خواست به کشور بازگردند. او مدعی شد که «افغانستان اکنون امن‌ترین کشور منطقه است» و مهاجران باید در بازسازی وطن مشارکت کنند.
سایر مسئولین طالبان نیز در پیام‌های خود بر اطاعت از رهبری و اجرای شریعت تأکید کردند. تقریبا اکثریت از مسئولین دولت طالبان در پیام‌های شان از مردم خواست که «از اختلافات و تفرقه دوری کنند» و به نظام اسلامی وفادار بمانند. این پیام‌ها، اگرچه کمتر به مسائل بین‌المللی پرداختند، اما نشان‌دهنده تمرکز طالبان بر تحکیم کنترل و ثبات حکومت شان بودند.
تحلیل و تفسیر پیام‌های عیدی رهبران طالبان
پیام‌های عیدی رهبران طالبان در عید قربان را می‌توان از سه منظر ایدئولوژیک، سیاسی و اجتماعی تحلیل کرد. این پیام‌ها، به‌ویژه سخنان ملاهبت‌الله، ترکیبی از تلاش برای تحکیم مشروعیت داخلی، نمایش اقتدار در برابر غرب ـ آمریکا و مدیریت چالش‌های داخلی را به نمایش می‌گذارند.
1. بُعد ایدئولوژیک: شریعت به‌مثابه محور مشروعیت
سخنان ملا هبت‌الله، به‌ویژه رد صریح دموکراسی و تأکید بر شریعت به‌عنوان تنها منبع مشروعیت، بازتابی از ایدئولوژی طالبان است. او با ادعای اینکه نظام طالبان «مورد تأیید شریعت و دعای فقرا» است، تلاش کرد تا مشروعیت دینی را جایگزین مقبولیت سیاسی کند. این رویکرد، که در سخنرانی عید قربان به‌وضوح بیان شد، نه‌تنها برای تقویت پایگاه هواداران داخلی طراحی شده بود، بلکه پیامی به دولت‌های منطقه و فرامنطقه نیز بود و نشان داد که طالبان همچنان به اصول خود پایبند است.
2. بُعد سیاسی: غرب و آمریکا؛ دشمنی ذاتی و استراتژیک
اعلام انزجار و تنفر از غرب ـ آمریکا، ستون فقرات سیاست طالبان است؛ از نگاه رهبری این گروه، آمریکا و متحدانش نه صرفاً رقبای سیاسی، بلکه «قاتل مسلمانان» و مسبب اصلی آوارگی و خونریزی در جهان اسلام به شمار می‌آیند. ملا هبت‌الله در خطبه‌ی عید قربان با تکرار مکرر این انگاره که «غرب و آمریکا قاتل مظلومان فلسطینند«، کوشید حس انزجار عمومی از آنها را به یک گفتمان منسجم بدل کند.
سخنانی ملاهبت الله نشان میدهد که در ذهن طالبان، هیچ تفاهم و سازشی با قاتلانی که خون فرزندان اسلام در فلسطین را ریخته‌اند، امکان‌پذیر نیست؛ چرا که هرگونه دست‌یابی به مصالحه را خیانت به آرمان‌های امت و بزرگ‌ترین خدشه بر وحدت درونی می‌دانند. بدین ترتیب، دشمنی با غرب و آمریکا نه یک واکنش گذرا به رویدادهای کنونی، بلکه دشمنی ذاتی و استراتژی اصلی برای حفظ انسجام طالبان است.
هم‌زمان پیام ملا محمدحسن آخند درباره‌ی «بازگشت مهاجران به افغانستان امن» نیز در جهت نمایش اقتدار و ثبات طراحی شده بود. طالبان با بیان این فراخوان، کوشش نمودند تصویری از «افغانستان پایدار» ارائه دهند. این دعوت بیشتر بر پایه‌ی القای حس امنیت تحت حاکمیت امارت و تأکید بر استقلال ملی شکل گرفت و تلاشی بود برای نشان دادنِ ظرفیت طالبان در مدیریت امور داخلی و جذب حمایت‌های منطقه‌ای.
3. بُعد اجتماعی: فقر، پیوند درونی و هم‌گرایی منطقه‌ای
یکی از نکات برجسته سخنرانی ملا هبت‌الله، تمرکز او بر مسئله فقر بود. رهبر طالبان فقر را «امتحان الهی» معرفی کرد و مسئولیت رفع آن را به مردم و اغنیا واگذار نمود. این نگاه اگرچه حس همیاری و مشارکت همگانی را زنده می‌کند، اما از طرف دیگر از نبود یک راهبرد اقتصادی منسجم نیز حکایت دارد.
از سوی دیگر، سایر مقام‌های طالبان نیز صرفاً بر «وحدت داخلی» و «اطاعت از رهبری» تأکید کردند؛ موضوعی که نشان از دغدغه آنها برای حفظ انسجام گروهی دارد، اما بی‌پاسخ ماندن نیازهای پایه‌ای مردم، از جمله اشتغال کافی، بهبود نظام تعلیم و تربیت و دسترسی آسان به خدمات صحی، نمی‌تواند رضایت عمومی را جلب کند.
افغانستان امروز درگیر یکی از شدیدترین بحران‌های معیشتی و بشردوستانه است؛ انتقال تمام بار فقر به دوش مردم، بی آنکه برنامه‌ای ملی برای اشتغال‌زایی، تقویت زراعت یا حمایت از صنایع کوچک تدوین شود، وضعیتی از سردرگمی و چشم‌انتظاری را در جامعه ایجاد می‌کند.
جمع بندی
همانطورکه گفته شد، پیام‌های عیدی رهبران طالبان به ویژه پیام و سخنرانی ملاهبت الله آخند زاده، بازتاب‌دهنده استراتژی طالبان است که در آن شریعت‌گرایی، انزجار و تنفر از غرب ـ آمریکا و تلاش برای تحکیم مشروعیت داخلی در هم تنیده‌اند. از سوی دیگر، دعوت ملا محمدحسن آخند از مهاجران برای بازگشت به «افغانستان امن» نشان‌دهنده تلاش طالبان برای ارائه تصویری از ثبات و خودکفایی است.
به رغم اینکه مواضح طالبان در قبال غرب ـ آمریکا تحسین بر انگیز و استراتژی تحکیم و انسجام داخلی آنها در راستای منافع حاکمان کنونی افغانستان است، اما بدون ارائه راهکارهای عملی برای چالش‌های معیشتی و اقتصادی، نشان‌دهنده شکافی عمیق میان گفتمان طالبان و نیازهای واقعی مردم است. این پیام‌ها، در حالی که در تحکیم ایدئولوژی و انسجام گروهی موفق عمل می‌کنند، در پاسخ به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی ناکافی به نظر می‌رسند.
از این رو، طالبان برای عبور از این گردنه‌ی سخت، باید تعاملات صادقانه و همه‌جانبه‌ای را با کشورهایی که در روزهای دشوار در کنار مردم افغانستان ایستاده‌اند گسترش دهد. پیوند و هم‌گرایی منطقه‌ای نه تنها زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی کشور را تقویت خواهد کرد، بلکه پایه‌های وحدت درونی را مستحکم‌تر کرده و نشان میدهد که طالبان به‌دنبال ساختن آینده‌ای پایدار و روشن برای همۀ افغان‌هاست.
علاوه بر این، طالبان باید از اعیاد و مناسبت های عمومی به‌عنوان فرصتی برای ایجاد گفت‌وگویی فراگیر با اقشار مختلف جامعه استفاده کند تا حس همبستگی ملی را تقویت کرده و اعتماد ملی را بازسازی نماید. با این رویکرد، طالبان می‌تواند از یک گروه انحصاری و ایدئولوژیک به سوی حکومتی پاسخگو و پایدار حرکت کند که قادر به پاسخگویی به نیازهای مردم و کسب مقبولیت منطقه‌ای و جهانی باشد.
بسم الله ختک
