پس از آنکه طالبان در ماه اگست 2021 قدرت را در افغانستان مجددا بدست گرفتند، حکومت سرپرست تازه تاسیس افغانستان در سطح بین المللی از سوی دولت های مختلف منزوی شد. در حال حاضر هیچ کشوری این ریسک را به جان نمی خرد که برای اعطای مشروعیت به حکومت سرپرست کنونی افغانستان پا پیش بگذارد و آن را به رسمیت بشناسد. اما در کنار این مسائل و وضعیت نامشخص کنونی حکومت جدید، مقامات طالبان، یک سری اقداماتی را در جهت کسب مشروعیت انجام داده اند: از جمله اقدامات می توان به مورد تعامل با هند اشاره کرد. مسئلۀ تعامل هند با افغانستان از مسائل قابل بحث است.
این در حالیست که در نشست امنیتی منطقه ای در تاجیکستان در اواخر ماه می سال جاری، آجیت دوال مشاور امنیت ملی هند از همسایگان افغانستان درخواست کرد تا به این کشور جنگ زده، کمک های ضدتروریسم را ارائه کنند.
می توان به مورد دیگر از تعامل هند با افغانستان اشاره کرد: در 2 جون 2022، هیئتی از مقامات ارشد هندی برای دیدار با رهبران طالبان به کابل سفر کردند و در 23 همان ماه، هند نمایندگی دیپلماتیک خود را در افغانستان بازگشایی کرد.
قابل ذکر است که طالبان در ازای اخذ مشروعیت از سوی هند وعده مبارزه علیه برخی از گروه های جهادی مانند لشکر طیبه، جیش محمد، القاعده شاخه قاره هند را داده و معین شد تا اطلاعات بی شماری را در اختیار مقامات هندی قرار دهند.
همانطور که آگاه هستیم طالبان مدت هاست در برابر فشارها در جهت انجام یکسری اقدامات علیه شبه نظامیان خارجی فعال در افغانستان مقاومت می کنند. اما اگر اطلاعات و اظهارات آنها به دولت هند حقیقت داشته باشد، تغییر قابل توجهی در رویکرد این گروه نسبت به متحدین تروریستی شان ایجاد می شود.
باید یادآور شد که سیاست درپیش گرفته شده طالبان در قبال هند و نحوۀ تعامل هند با افغانستان در تضاد با آن چیزی است که پاکستان از طالبان انتظار دارد. حمایت پاکستان از طالبان طی نزدیک به سه دهه، مقامات این کشور را بر این باور ساخته است که همراه با طالبان می توان هند را در افغانستان محدود کرد اما این تغییر رویکرد طالبان باعث خواهد شد تا از پاکستان فاصله بگیرند.
عقب گرد چشمگیر
تغییر عقیده و باور هند نسبت به طالبان و نحوۀ تعامل هند با افغانستان برای همگان بسیار غافلگیرکننده بود. این موضوع برخلاف آن چیزی است که مردم افغانستان در دهه 90 میلادی مشاهده کردند. هنگامی که طالبان برای اولین بار در سال 1996 به قدرت رسیدند، هند به مخالفت با طالبان برخواست و از گروه های ائتلاف شمال حمایت کرد. این موضوع را هم بهتر است یادآور شویم که هنگامی که امریکا و متحدین اروپایی اش به افغانستان حمله ور شدند، هند از حامیان سرسخت نظامی شد که جایگزین طالبان گردیده بود.
در طول دو دهه پس از آن که امریکا تصمیم به خروج از افغانستان گرفت و مذاکرات خود را با طالبان آغاز کرد، هند پیوسته به این مذاکرات اعتراض می کرد، این اعتراضات ترس از این بود که نظام نوپای دموکراتیک در افغانستان مورد تضعیف قرار بگیرد و اسلام آباد با روی کار آمدن طالبان، افغانستان را تحت کنترل خود بگیرد و هند در آینده افغانستان نقشی نداشته باشد.
تمایل طالبان برای تعامل با هند نشان دهنده عدول و عقب گرد این گروه از سیاست های خصمانه شان علیه این کشور است. لازم به یادآوری است که هند از زمانی که نظام جمهوریت در افغانستان روی کار آمد از حکومت وقت حمایت نمود، طالبان هم به دلیل این حمایت، نسبت به این رویکرد هند ناخوشایند گردید و سفارت خانه و کنسولگری ها و پرسونل ملکی این کشور را در افغانستان به کرار مورد هدف قرار داد. دهشت افگن ترین نمونه، بمب گذاری سال 2008 در جوار سفارت هند در کابل بود که توسط شبکه حقانی صورت پذیرفت و در نهایت مشخص شد که حامی این حمله تروریستی، پاکستان بوده است. اما در حال حاضر نکته جالب توجه این است که هند و طالبان در مورد مبارزه علیه تروریسم بحث و گفتگو می کنند.
بحث در مورد مبارزه با تروریسم میان دو طرف بسیار جدی بوده است. همه گروه هایی که مقامات هندی خواهان مبارزه علیه آنها از سوی طاالبان هستند، متحدان دیرینه طالبان می باشند. اتحاد طالبان با لشکر طیبه و جیش محمد از برخی جهات گسترش روابط طالبان با تشکیلات امنیتی پاکستان است که از دهه 1990 توسط پاکستان علیه هند حمایت می شد. هر دو گروه از طالبان حمایت کردند اما برنامه های خود را علیه هند، به ویژه کشمیر در اولویت قرار دادند. از سوی دیگر، القاعده شاخه هند، هم هند و هم پاکستان را هدف قرار داده است.
اما دولت هند مشخص ساخته است که حکومت سرپرست طالبان آمادگی این موضوع را دارد تا حدی بین خود و متحدان تروریست خود فاصله بگیرد. به عنوان مثال، ملا یعقوب وزیر دفاع طالبان در مصاحبه با یک کانال خبری از هند وعده سپرد که طالبان اجازه حمله به هند از خاک افغانستان را نخواهد داد و ابراز علاقه کرده است که کادرها و متخصصین طالبان برای آموزش نظامی به هند فرستاده شوند.
منطق همکاری (مثبت / منفی)
در ابتدای این بخش می توان مدعی شد که منطق همکاری و مشارکت طالبان همراه با هند، به دلیل انزوای بین المللی این گروه است.
دولت سرپرست طالبان هنوز به طور رسمی توسط هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده است که همین امر باعث شد تا مشکلات اقتصادی – اجتماعی گریبانگیر این حکومت تازه تاسیس شود. طالبان پس از اینکه قدرت را به دست گرفتند بارها اعلام کردند که سیاست داخلی و خارجی شان مستقلانه و بدون مداخله پاکستان اتخاذ می شود.
احتمال دارد با وجود چنین وضعیتی برای طالبان، سیاستمداران هندی به این نتیجه رسیده باشند که علیرغم ارزیابی های گذشته، میان پاکستان و طالبان شکاف قابل توجهی بوجود آمده است و در نتیجه تعامل هند با افغانستان می تواند دستخوش تغییر شود. یکی از دلایل این شکاف، ارتباط طالبان افغانستان همراه با تحریک طالبان پاکستانی است که موجب دلخوری مقامات پاکستانی شده است. از سوی دیگر سیاستمداران هندی ممکن است به این نتیجه رسیده باشند که طالبان این قابلیت را دارند که از حملات خشونت آمیز لشکر طیبه و جیش محمد و سایر گروه ها علیه کشورشان جلوگیری کنند.
رابطه با هند این پتانسیل را دارد که به کاهش انزوای دیپلماتیک دولت طالبان کمک کند و درها را به روی کمک های اقتصادی مورد نیازشان بگشاید و در مقابل طالبان این انتظار و این امیدواری را دارند که همکاری با هند باعث شود تا این کشور دست از حمایت از نیروهای مقاومت بردارد.
جوانب منفی تعامل هند با افغانستان
در نوشته های بالا تلاش شد تا ابعاد مثبت برقراری همکاری هند و طالبان و جوانب مثبت تعامل هند با افغانستان عنوان شود اما بخش منفی آن را هم باید در این نوشتار اشاره کرد.
تنش زدایی با هند قطعا خطراتی را برای طالبان نیز در پی خواهد داشت. در نخست و مهمتر از همه، ایجاد روابط خوب همراه با هند، احتمالا دشمنی پاکستان را به همراه دارد.
گرم شدن روابط طالبان همراه با هند به نفع پاکستان نیست و این کشور قطعا در بازی هند و طالبان متضرر خواهد بود و پاکستان این مسئله را نخواهد پذیرفت و دست به یکسری فعالیت هایی در جهت کمرنگ شدن نقش هند در افغانستان خواهد زد.
اسلام آباد ممکن است بر این باور باشد که دهلی نو در تلاش است تا از طالبان در برابر فشارهایی که علیه این گروه اتخاد خواهند کرد، محافظت کنند. اما تفکر هند به گونه دیگریست، آنها احتمالا محاسبه خواهند کرد که پاکستان به دلیل مشکلات اقتصادی و انزوای بین المللی تحت فشار بوده و بعید است که با گرم شدن روابط هند و طالبان، واکنشی نشان دهند.
از دیگر عوارض برقراری ارتباط همراه با هند می تواند ایجاد چند دستگی در میان تندروان گروه طالبان و سایر گروه های متحد طالب باشد که موجب خواهد شد تا انسجام و یکپارچگی طالبان تحت فشار قرار گیرد.
اعتمادسازی
برای هند قطعا این سوال پیش آمده است که تا چه میزانی این کشور می تواند به تضمین های ضدتروریستی طالبان اعتماد کند! همانطور که عنوان شد طالبان وعده هایی را به مقامات هندی در جهت مقابله با تروریسم داده است اما تا چه حدی به این وعده ها عمل خواهند کرد، مشخص نیست. نمی توان مطمعن بود که آیا طالبان در عملی سازی وعده هایشان صادق هستند یا خیر!
حتی اگر بتوان به قصد و نیات طالبان اعتماد کرد، توانایی این گروه برای مهار مؤثر گروه های تروریستی خارجی همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد.
در نهایت باید گفت که ورود مجدد هند به کابل و تعامل هند با افغانستان می توند این کشور را در معرض خطرات جدید امنیتی قرار دهد، ممکن است منافع این کشور در افغانستان مورد حمله مستقیم گروه های تحت حمایت پاکستان قرار گیرد.
قمار بزرگترین دموکراسی جهان در افغانستان کنونی می تواند برایش خوش یمن باشد شاید هم نباشد، باید صبر کرد و دید. گذشت زمان همه چیز را ثابت خواهد کرد!
