امیر خان متقی وزیر خارجه ی طالبان اخیرا در سفارت افغانستان در پاکستان، اظهار داشته است که: «حکومت آنان فراگیر است و تمامی اقوام افغانستان در آن سهم دارند. اگر حکومت همه شمول به این معناست که یک وزیر به فرمایش فرانسه باشد و دیگری به فرمایش امریکا و دیگری به فرمایش کشور دیگر، این گونه همه شمول را انجام نمی دهیم و اگر همه شمول به این معنا باشد که مردم افغانستان از تمام نقاط نمایندگی کنند این همان حکومت کنونی است».
بلوف و ادعاهای خالی از واقعیت در صحنه ی سیاست تقریبا یک امر عادی است، اما نه به این اندازه که مقامات طالبان بتوانند چنین دروغِ بزرگی را در حال حاضر به خورد مردم افغانستان و جهان بدهند. از این رو پرسش اساسی اینست که امیر خان متقی و دیگر مقامات طالبان، با آنکه حکومت آنان 99درصد تک قومی و تک گروهی است، چگونه در مقابل مردم، رسانه ها و جهان چنین ادعاهایی کاملا خالی از واقعیت می کنند؟ در این نوشته تلاش می گردد تا چشم انداز و پس زمینه ی ادعاهای طالبان مبنی بر همه شمول بودن حکومت آنان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
حکومت همه شمول، خواست جهان و مردم افغانستان
جمعیت افغانستان متشکل از اقوام و مذاهب مختلف و متفاوت است. در این کشور از دیر باز، گروه های قومی و پیروان مذاهب شیعه و سنی و همانطور پیروان دیگر ادیان در کنار هم زندگی کرده اند. بنابراین هریک از اقوام در همه ای امور کشور داری، لازم و ضروری است که بایستی سهیم باشند.
در طول تاریخ معاصر افغانستان نیز هر زمانی که تمام گروه های قومی و مذهبی در سرنوشت کشور داری سهیم بوده اند، توازن و نوعی از آرامش بر قرار بوده اند، ولی هر زمانی که انحصار گرایی و تبعیض بر سرنوشت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان حاکم گردیده است، نا آرامی و نارضایتی ها اوج گرفته اند و اوضاع اجتماعی و به ویژه وضعیت اقتصادی مردم به شدت با رکود مواجه گردیده اند.
باتوجه به وضعیت موجود در افغانستان و همچنان نارضایتی های عمیق گروه های قومی و اجتماعی از انحصار گرایی و تسلط تبعیض و بی عدالتی از سوی حاکمان کنونی، جامعه ی جهانی و مردم افغانستان، خواستار حکومت همه شمول بوده اند و هستند.
چنانچه طی عنقریب به دوسال که از عمر حکومت طالبان می گذرد، تمام مردم افغانستان و جامعه ی جهانی به اشکال گوناگون از طالبان خواسته اند که از انحصار گرایی دست بر دارند و حکومت همه شمول و فراگیر تشکل دهند.
طالبان، اما تااکنون به خواسته ی جامعه جهانی و مردم افغانستان پاسخ مثبت نداده اند و به نوعی مسکوت گذاشته است. امتناع طالبان از تشکیل حکومت همه شمول، پیامدهای در پی خواهد داشت که در ذیل بدانها پرداخته می شود.
تلاش‌های نافرجام طالبان برای کسب مشروعیت؛ چرا جهان امارت اسلامی را به رسمیت نمی‌شناسد؟
خواست جهان و مردم افغانستان از طالبان، تشکیل حکومت همه شمول است.
امتناع طالبان از تشکیل حکومت همه شمول، به نگاه قومگرانه ی این گروه بر می گردد. طالبان علی الرغم اینکه مدعی اند که هرگز قوم گرایی و قوم پرستی نمی کنند و بدین مسائل وقع نمی نهند و توجه نمی کنند، اما تفاوت و اختلاف عمیق میان گفتار و رفتار آنها مشاهده می گردد.
99درصد از تمام مناسبهای حکومت های محلی و مرکزی تحت تسلط طالبان و پشتونها اند و حضور اقوام دیگر در بدنه ی حکومت طالبان به ندرت مشاهده می گردد. ازاین رو بر خلاف ادعای مقامات طالبان، طی عنقریب به دوسال، افراد و اشخاصی از غیر پشتون و غیر طالب در امارت طالبان مشغول ایفاء وظیفه اند که طالبان توانایی انجام وظایف آنها را ندارند. باقی وظایف و مناسب های حکومت طالبان، بدون استثنا در تسخیر و تصرف افراد طالبان و اکثرا پشتونها اند.
افغانستان، قوم گرایی و آینده تاریک
مبنای این امتناع و این انحصار گرایی مطلق از ترسی که طالبان از دیگران دارند و همچنان تعلقِ عمیقی که به قوم پشتون دارند سرچشمه می گیرد. طالبان به جز خودی ها و افراد خودشان به دیگران اعتماد ندارند. از طرف دیگر اینها به دلیل اینکه پشتون ها را قوم بزرگ می دانند و اکثریت مطلق طالبان نیز از پشتون هاست، تسخیر و تصرف مطلق تمام ادارات دولتی و مناسب های حکومتی را حق مسلم شان می پندارند.
امروزه که طالبان در قبال دیده گان رسانه ها، مردم افغانستان و جامعه ی جهانی مدعی اند که حکومت آنان همه شمول و فراگیر اند، به این دلیل است که آنها حکومت را حق مسلم پشتونها می دانند و می خواهند این نوع نگاه را به جهان نیز بقبولانند. چنانچه امیر خان متقی نیز تاکید کرده است که حکومت آنها حکومت همه شمول است، زیرا نماینده گان مردم از تمام نقاط افغانستان در امارت اسلامی طالبان شریک اند.
طالبان در ولایت دایکندی که اکثریت مطلق هزاره نشین است، تمام ادارات و مناسب حکومت محلی را به پشتون های قریه ی کوچک و دور افتاده ی به اسم تَمَزان سپرده اند و به همین دلیل مدعی اند که حکومت آنها حکومت شمول است.
این نوع بر خورد و این نوع تبعیض و انحصار گرایی از منظر طالبان خالی از اشکال و چالش است، زیرا آنها دایکندی را حق مسلم آن عده از پشتونهای می دانند که در یک گوشه ی این ولایت ساکن اند. ما بقی تمام کسانی که در این ولایت ساکن هستند، از منظر طالبان بایستی تحت حکمرانی پشتونها باشند.
پیامدهای امتناع طالبان از تشکیل حکومت همه شمول
بدون تردید انحصار گرایی و تبعیض و در کل روند کنونی که طالبان در نحوه ی حکومت داری شان به پیش گرفته است، پیامدهای ویرانگری به بار خواهد آورد. طالبان ممکن است فکر کنند که می توانند با بلوف و شعارهای تهی از واقعیت به چشم مردم افغانستان خاک بزنند و جامعه جهانی را به بازی بگیرند. اما همانطور که یاد آوری گردید، مسئله ای حکومت همه شمول، یک موضوع کوچک و پنهانی نیست که طالبان بخواهند با شگرد سیاسی از آن عبور کنند.
از این رو طالبان چه بپذیرند یا نپذیرند، حکومت امارت اسلامی شان کاملا یک حکومت انحصاری، تک قومی و تک گروهی است. بنابراین اینها به جای اینکه تاکیدی بر همه شمول بودن حکومت شان دارند و بر این بلوف و شعار سیاسی شان پا فشاری می نمایند، بایستی به پیامدهای ویرانگر و تباه کننده ی که بعدا در پی خواهد آورد، فکر کنند.
عدم توجه طالبان به پیامدهای ویرانگرِ این نوع حکومت داری مسلما مصائب و خسارت های جبران ناپذیری را بر افغانستان و مردم این سرزمین تحمیل خواهد کرد. چنانچه حتی یک حاکم جبار هم که یک تنه در مقابل همه فرمان می‌راند، اگر بخواهد عمر حکومتش طولانی باشد، در امر حکومت داری نیازمند یاورانی است. «اقتدار حکومت از نیروی عقاید ریشه می‌گیرد، و این وابسته به تعداد و متناسب با شمار کسانی است که بدان عقاید پیوستگی دارند».
باتوجه به آنچه که گفته شد، طالبان فکر می کنند می توانند با شعارهای خالی از واقعیت و با به بازی گرفتن جامعه ی جهانی به چشم مردم افغانستان خاک بزنند و به حکومت تک گروهی و تک قومی شان ادامه دهند.
اما اینها غافل از این واقعیت هستند که وضعیت سیاسی و حکومت های محلی چنان ظلم و ستم و قوم گرایی و قوم پرستی را در اطراف و اکناف کشور به راه انداخته اند که در طول تاریخ افغانستان بی سابقه بوده است و مردم افغانستان هر روزه این پدیده را در کوچه و بازار لمس می کنند و حس می نمایند و مسلما در اذهان همگان این وضعیت حک می شوند و دشمنی ها و فاصله بین گروه ها و اقوام ساکن در افغانستان بیشتر و عمیق تر می گردند.
از این رو بهتر است که طالبان دست از انحصار گرایی و قوم پرستی بر دارند و به خواست جامعه جهانی، کشورهای منطقه و مردم افغانستان لبیک گویند و با ایجاد حکومت همه شمول، افغانستان را به صلح و آرامش و توسعه و پیشرفت همیشگی سوق دهند.
مسلم اخلاقی، تحلیلگر سیاسی
