مواد مخدر در افغانستان

پس از سالها تحمل خسارات و زیان های بی شمار از ناحیه ای مواد مخدر برای جامعه جهانی، سر انجام سازمان ملل متحد در سال 1987، به مدت 9 روز کنفرانس مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر را در شهر وین برگزار نمود. شرکت کننده گان کنفرانس وین، سندی به نام C.M.O را به تصویب رساندند و همچنان 26 جون برابر با ششم سرطان را روز جهانی مبارزه با مواد مخدر نامگذاری نمودند.

از سال 1987 تا اکنون، تقریبا تمام دولت های جهان، میکانیسم های عملی را جهت مبارزه با مواد مخدر روی دست گرفته اند و خطرات ناشی از کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر را در کشورهای شان از بین برده و یا دست کم به صورت قابل توجه کاهش داده اند. در این میان اما، افغانستان همچنان با معضل مواد مخدر دست و پنجه نرم می کند و تا اکنون متاسفانه هیچگونه برنامه ای عملی که مسئله ای مواد مخدر را ریشه کن نماید، در این کشور وجود ندارد.

چنانچه افغانستان سال‌هاست که یکی از اصلی‌ترین منابع تولید تریاک در جهان است. بر اساس گزارش‌های مختلف، بیش از 80 درصد تریاک جهان در افغانستان تولید می‌شود. طی سالهای 2001 تا 2021 که افغانستان در اشغال آمریکا و غرب قرار داشت، کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر از این کشور به اوج خود رسیده بود.

ولی با این حال، طالبان پس از بازگشت به قدرت، مبارزه جدی را با مواد مخدر آغاز نمودند و در رابطه به کشت و تولید این پدیده ی شوم، به یکسری از موفقیت ها دست یافتند. با این حال اما؛ گزارش های موثقی مبنی بر اینکه در بعضی از ولایات مواد مخدر همچنان کشت، تولید و قاچاق می گردد، وجود دارند که لازم است تا مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده شود. به همین دلیل در این نوشته تلاش می گردد تا با بررسی وضعیت مواد مخدر در افغانستان، عوامل و پیامدهای ویرانگرِ کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر توضیح داده شود.

وضعیت کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان

وضعیت مواد مخدر در افغانستان پیچیده و نگران‌کننده است. افغانستان همچنان به عنوان بزرگترین تولیدکننده تریاک در جهان شناخته می‌شود و تولید و تجارت مواد مخدر تأثیرات عمده‌ای بر اقتصاد، امنیت و جامعه این کشور دارد. برپایه ای گزارش های موثق همین اکنون در بسیاری از ولایات افغانستان، مناطق وسیع و زمین های زیادی برای کشت تریاک استفاده می‌شود. در کنار کشت و تولید مواد مخدر، تجارت این مواد نیز در افغانستان همچنان رونق دارد، که متاسفانه منبع اصلی تأمین مالی برای گروه‌های مسلح و شورشی است. زیرا قاچاقچیان از شبکه‌های پیچیده‌ای برای انتقال تریاک به کشورهای همسایه و سپس به بازارهای جهانی استفاده می‌کنند.

خسارت های مواد مخدر بر افغانستان

مواد مخدر در حوزه های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی تأثیرات ویرانگری بر جامعه افغانستان گذاشته است. چنانچه در حال حاضر چند میلیون نفر در افغانستان اعتیاد به مواد مخدر دارند که اعتیاد یک مشکل بزرگ اجتماعی است. زیرا افزون بر اینکه اعتیاد، خانواده‌ها و جامعه را متلاشی می‌کند، باعث افزایش جرایم دزدی، کلاه برداری و حتی قتل نیز می گردد.

از طرف دیگر کشت و تولید مواد مخدر به جای کشت محصولات قانونی و غذایی، تأثیرات منفی بر اقتصاد زراعتی افغانستان دارد. چنانچه بسیاری از دهاقین به دلیل سودآوری بیشتر، به کشت تریاک روی آورده‌اند، که این موضوع به کاهش تولید محصولات ضروری و افزایش وابستگی به واردات منجر شده است.

علاوه بر اینها کشت و تولید مواد مخدر خسارت ها و زیان های هنگفتی اجتماعی و اقتصادی را بر جامعه افغانستان تحمیل کرده اند، قاچاق مواد مخدر نیز در راه تأمین مالی گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامی، در این کشور استفاده می شود. چنانچه این گروه‌ها از درآمد حاصل از مواد مخدر برای تأمین مالی عملیات‌های خود استفاده می‌کنند، که این موضوع به افزایش خشونت و بی‌ثباتی در کشور منجر می‌شود.

نقش آمریکا و غرب در افزایش کشت و قاچاق مواد مخدر در افغانستان

نیروهای ناتو و آمریکا در طول بیست گذشته، به صورت رسمی همواره شعار می دادند که با تولید و قاچاق مواد مخدر مقابله می کنند و عملیات‌های متعددی نمایشی را برای از بین بردن مزارع تریاک و دستگیری قاچاقچیان انجام می دادند. اما در همان زمان تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان به اوج خود رسیده بود و گزارش های موثق مبنی بر دست داشتن نیروهای آمریکا و غرب در قاچاق، کشت و تولید مواد مخدر وجود داشتند که نقش تعیین کننده ای آنها را در افزایش کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر نشان می دهند.

مبارزه طالبان با مواد مخدر در افغانستان

به طور کلی، وضعیت مواد مخدر در افغانستان یک بحران پیچیده است که نیاز به تلاش‌های هماهنگ و پایدار در سطح ملی و بین‌المللی دارد تا تأثیرات منفی آن بر جامعه و اقتصاد کاهش یابد. با این حال اما، طالبان پس از بازگشت به قدرت در آگست 2021، ادعا کردند که با تولید و قاچاق مواد مخدر مبارزه خواهند کرد.

هرچند طالبان با اقداماتِ چون اعلام ممنوعیت کشت تریاک در اوایل سال 2022، اجرای قوانین سختگیرانه در قبال کشت و زرع تریاک و قاچاق مواد مخدر و همچنان تعهد به جایگزین کردن کشت تریاک با بعضی از محصولاتِ قانونی و شرعی، تولید و قاچاق مواد مخدر را به صورت چشمگیر کاهش داده اند، اما با این حال مبارزه با مواد مخدر در افغانستان یک مسئله پیچیده و چند بعدی است که نیازمند همکاری‌های بین‌المللی، تلاش‌های داخلی گسترده و راه‌حل‌های پایدار اقتصادی است.

بنابراین با آنکه طالبان گام‌هایی موثری در این جهت برداشته‌اند، اما برای رسیدن به موفقیت بلندمدت، باید به ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی این مشکل نیز پرداخته شود و با برنامه های عملی و میکانیسم های فعال، مواد مخدر را برای همیشه از کشور ریشه کن نمایند.