دستاوردهای انکشافی و اقتصادی طالبان در سه سال گذشته، در شرایط خاص سیاسی، امنیتی و اجتماعی افغانستان شکل گرفته است. پس از سقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان در آگوست ۲۰۲۱ و تسلط طالبان بر این کشور، تحولات زیادی در بخش‌های اقتصادی و انکشافی رخ داده‌اند که نگاهی جامع و بی‌طرفانه به این تغییرات نیازمند بررسی دستاوردها و چالش‌های کلیدی در برابر این گروه است.
دستاوردهای اقتصادی طالبان در سه سال گذشته
یکی از تحولات اقتصادی پس از روی‌کار آمدن طالبان، کاهش قابل‌توجه در میزان کمک‌های خارجی بوده است. برخلاف نظام پیشین که شدیداً به کمک‌های بین‌المللی وابسته بود، طالبان تلاش کرده‌اند از منابع داخلی برای تأمین مخارج حکومتی استفاده کنند. یکی از منابع مهم طالبان در این خصوص، درآمدهای حاصل از گمرکات و مالیات‌های داخلی بوده است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد طالبان در بخش گمرکات مدیریت بهتری نسبت به دولت پیشین داشته و توانسته‌اند تا حدودی فساد را در این بخش کاهش دهند.
طالبان افزون بر مدیریت بهتر گمرکات و تجمیع منظم و گاها قهری مالیات، به بخش زراعت، نیز توجه جدی نموده است. زیرا طالبان به خوبی میدانند زراعت، ستون اقتصاد افغانستان را تشکیل می‌دهد، به همین دلیل آنها تلاش نموده اند تا با توسعه زراعت، این بخش را به یکی از منابع اصلی تأمین غذای کشور تبدیل کنند.
اما یکی از چالش‌ها در این زمینه، تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی است که تأمین تجهیزات و مواد لازم برای کشاورزی را دشوار کرده است. همچنین، به دلیل شرایط امنیتی و نبود زیرساخت‌های مناسب، بسیاری از مناطق زراعتی هنوز پتانسیل کامل خود را به دست نیاورده‌اند.
از طرف دیگر؛ طالبان در برخی مناطق تلاش کرده‌اند فرصت‌های شغلی ایجاد کنند، به ویژه در بخش‌های ساختمانی و زراعتی. همچنین به‌کارگیری نیروی کار داخلی در پروژه‌های انکشافی، یکی از روش‌های آنها برای کاهش بیکاری بوده است. با این حال، عدم دسترسی به منابع بین‌المللی و مشکلات اقتصادی باعث شده تا میزان اشتغال‌زایی به سطح مورد انتظار نرسد.
از دیگر تلاش‌های طالبان برای بهبود وضعیت اقتصادی، تثبیت پول ملی و کنترل نرخ تورم است. بانک مرکزی افغانستان تحت مدیریت طالبان با اعمال سیاست‌هایی سعی کرده تا پول ملی را در برابر دالر و دیگر ارزهای خارجی پایدار نگه دارد. این امر تا حدی به کنترل تورم کمک کرده است، اما محدودیت‌های جدی به دلیل تحریم‌ها و عدم دسترسی به ذخایر ارزی کشور همچنان بر این ثبات اقتصادی سایه انداخته است.
دستاوردهای انکشافی طالبان در سه سال گذشته
افغانستان با داشتن ذخایر غنی از معادن (مانند لیتیوم، مس، آهن و …) پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی دارد. طالبان با هدف بهره‌برداری از این منابع، چندین قرارداد داخلی و حتی برخی مذاکرات غیررسمی با شرکت‌های خارجی آغاز کرده‌اند. با این حال، به دلیل تحریم‌ها و عدم به رسمیت شناخته شدن حکومت طالبان در سطح بین‌المللی، این پروژه‌ها با موانع زیادی روبرو هستند. همچنین نگرانی‌هایی در مورد مدیریت شفاف و مؤثر منابع طبیعی و خطر استفاده بی‌رویه از این منابع وجود دارد.
در حوزه زیرساخت‌ها، طالبان روی بازسازی و بهبود سرک‌ها، پل‌ها و مسیرهای ارتباطی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این زیرساخت‌ها برای تسهیل حمل و نقل کالا و افراد از مناطق دورافتاده به شهرها و مناطق دیگر اهمیت زیادی دارد. طالبان با توجه به محدودیت‌های مالی، به پروژه‌های کوچک و قابل مدیریت پرداخته‌اند و در برخی از مناطق نیز بازسازی‌هایی را انجام داده‌اند که این امر به‌ویژه برای مناطق روستایی با اثرات مثبت همراه بوده است.
در بخش صحت، طالبان سعی کرده‌اند تا با افزایش دسترسی به خدمات صحی و ترویج برنامه‌های پیشگیری و واکسیناسیون، خدمات صحی را بهبود بخشند. گرچه این اقدامات هنوز به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و کمبود حمایت‌های بین‌المللی گسترده نیستند، اما تلاش شده است تا دسترسی به خدمات اولیه صحی در مناطقی که پیشتر از آن محروم بوده‌اند، بهبود یابد. همچنین با تمرکز بر حمایت از مراکز درمانی محلی و تکیه بر منابع داخلی، دولت طالبان سعی در کاهش وابستگی به کمک‌های خارجی در این حوزه دارد.
با وجود برخی دستاوردها، طالبان همچنان با چالش‌های جدی مواجه‌اند. مهم‌ترین این چالش‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، عدم دسترسی به ذخایر ارزی، و نبود شناسایی رسمی از سوی جامعه بین‌المللی است که اجرای پروژه‌های بزرگ و دستیابی به سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده است. همچنین وضعیت امنیتی و درگیری‌های داخلی در برخی مناطق، ثبات اقتصادی را تهدید می‌کند.
باتوجه به آنچه که گفته شد، و با وجود دستاوردهای انکشافی و اقتصادی طالبان، اینک این گروه باید در سیاست ها و موضع گیری های کلی خود تجدید نظر کند و به مطالبات مردم افغانستان توجه نماید. زیرا طالبان می تواند از طریق توجه به خواسته ها و تمکین در قبال مطالبات مردم، حمایت های مردمی را به دست آورده و کم کم زمینه های رفع تحریم ها و شناسایی بین المللی را به دست آورد که سر انجام موفق خواهد شد، تا در حوزه های انکشافی و اقتصادی بهتر بدرخشد.
مسلم اخلاقی
