جمع آوری کتاب های ممنوعه
جمع‌آوری برخی کتاب‌ها توسط طالبان، به‌ویژه در مناطقی مانند ولایت دایکندی که عمدتاً شیعه‌نشین است، به موضوعی بحث‌برانگیز در رسانه‌ها تبدیل شده است. رسانه‌های مخالف طالبان این اقدامات را نشان‌دهنده سیاست‌های ضدشیعی طالبان می‌دانند و ادعا می‌کنند که این گروه در حال جمع‌آوری کتاب‌های مذهبی شیعیان است.
در مقابل، طالبان ادعا دارند که کتاب‌های جمع‌آوری‌شده، آن‌هایی استند که وحدت ملی را تهدید می‌کنند و یا در آنها باورهای غیر اسلامی ترویج شده است. از همین رو بررسی موضوع ممنوعیت و جمع‌آوری کتاب‌ها توسط طالبان و نیز تفسیرهای متفاوتی که در رسانه‌ها و بین ناظران مطرح شده است، پیچیدگی‌هایی دارد که نیازمند بررسی دقیق‌تر و ارزیابی بی‌طرفانه است. به همین دلیل این مقاله به بررسی این دیدگاه‌ها و راستی‌آزمایی این ادعاها پرداخته و به توصیه‌هایی در خصوص مدیریت این روایت‌ها اشاره می‌کند.
روایت رسانه‌های مخالف طالبان درباره جمع آوری کتاب های ممنوعه
رسانه‌های مخالف طالبان که عمدتاً در خارج از افغانستان فعالیت می‌کنند، با تأکید بر ولایت دایکندی، عملیات جمع آوری برخی از کتاب‌ها را نشانه‌ای از سیاست‌های ضدشیعی طالبان معرفی کرده‌اند. آنها ادعا می کنند که طالبان به‌دنبال محدودسازی عقاید شیعیان و تضعیف هویت مذهبی آنها است.
بسیاری از گزارش‌های رسانه‌های مخالف طالبان بدون ارائه شواهد عینی، این موضوع را در راستای سرکوب هزاره‌ها و شیعیان تحلیل کرده‌اند. برخی از گزارش‌ها حتی ادعا می‌کنند که طالبان از این طریق به‌دنبال محدود کردن دسترسی شیعیان به منابع مذهبی خاص استند. این در حالی است که اطلاعات دقیق و رسمی از نوع و محتوای کتاب‌های جمع‌آوری‌شده به‌طور کامل در دسترس نیست.
رویکرد طالبان نسبت به کتاب‌ها و محتواهای رسانه‌ای
طالبان در بیانیه‌ها و اظهارنظرهای رسمی خود تأکید دارند که جمع‌آوری این کتاب‌ها به‌دلیل محتوایی است که به‌زعم آنها می‌تواند وحدت ملی را تهدید کند و به‌ویژه شامل تبلیغ عقاید ادیان و فرقه‌های غیر اسلامی است.
ضیاءالحق حقمل، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، چندی پیش گفته بود که این گروه در حال شناسایی کتاب‌هایی است که تفرقه‌افکنانه تلقی می‌شوند و فهرستی از ۴۰۰ کتاب ممنوعه را منتشر خواهد کرد. این مقامات تأکید کرده‌اند که این اقدامات، تنها در ولایات شیعه‌نشین صورت نمی‌گیرد و شامل ولایات مختلفی است.
مقامات طالبان ادعا می‌کنند که این اقدامات برای حفظ هویت دینی و فرهنگی جامعه و جلوگیری از نشر باورهای تفرقه‌افکن صورت می‌گیرد. به‌ویژه کتاب‌هایی که به‌زعم طالبان به شکاف‌های مذهبی و سیاسی دامن می‌زنند، از دیدگاه آنها تهدیدی برای جامعه محسوب می‌شوند.
راستی‌آزمایی روایت رسانه‌های مخالف طالبان
در ارزیابی صحت و سقم روایت رسانه‌های مخالف، مشاهده می‌شود که رسانه‌های مخالف طالبان اکثرا در ارائه جزئیات اغراق می‌کنند و یا بدون شواهد کافی، اقدامات طالبان را به سیاست‌های ضدشیعی نسبت می‌دهند. زیرا نه تنها در ولایات شیعه نشین بلکه در مناطق دیگر نیز مواردی از جمع‌آوری کتاب‌ها گزارش شده، ولی تمرکز رسانه‌ها بر دایکندی ممکن است به دلیل شرایط حساس و برجستگی موضوع شیعیان در افغانستان باشد.
از طرف دیگر بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهند که در برخی موارد، طالبان کتاب‌هایی را در مناطقی با جمعیت سنی‌نشین نیز ممنوع کرده‌اند، اگرچه ممکن است تعداد این موارد به‌اندازه ولایت‌های شیعه‌نشین نباشد، اما با این حال؛ در مناطق سنی نشین نیز بعضی از کتاب ها جمع آوری گردیده است. بنابراین روایت رسانه های مخالف طالبان، به دلیل عدم اسناد و شواهد کافی؛ بیشتر به تبلیغات و پروپاگندا مشابهت دارد.
البته باید توجه داشت که طالبان به‌طور کلی نسبت به کتاب‌هایی که آنها را در تقابل با عقاید اسلامی و وحدت ملی می‌دانند، واکنش نشان می‌دهند. اما تمرکز خاص بر ولایت‌هایی مانند دایکندی (که شیعیان و هزاره‌ها در آن حضور دارند) ممکن است این نگرانی را تشدید کرده باشد که این اقدامات با رویکردی خاص و جهت‌گیری مذهبی صورت می‌گیرد. ولی با این حال نمی توان نشانه ای خاصی از این اقدامات را ضد شیعی تلقی نمود.
در نهایت، به‌نظر می‌رسد برای ارزیابی دقیق‌تر، نیاز به داده‌ها و شواهد بیشتر و نیز گزارش‌های بی‌طرفانه از مناطق مختلف است تا مشخص شود آیا این اقدامات بیشتر به دلایل مذهبی و ضدشیعی است یا از سیاست کلی طالبان برای کنترل محتوای رسانه‌ای و کتاب‌ها ناشی می‌شود.
مسلم اخلاقی
