اهمیت حکومت فراگیر در افغانستان
افغانستان، کشوری با تاریخ پیچیده و پرتنش، همچنان درگیر بحران‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی است. یکی از راه‌حل‌های اصلی برای عبور از این وضعیت، تشکیل حکومتی فراگیر است که تمامی اقوام، مذاهب و گروه‌های سیاسی را نمایندگی کند. با وجود تاکیدات مکرر جامعه جهانی و قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین، طالبان به‌عنوان قدرت حاکم کنونی در افغانستان، با چالش‌های جدی در تحقق این امر مواجه است. در این مقاله، اهمیت حکومت فراگیر در افغانستان و موانعی که طالبان در این مسیر با آن روبه‌رو هستند، بررسی می‌شود.
ضرورت حکومت فراگیر برای افغانستان
تشکیل یک نظام حکومتی همه‌شمول برای افغانستان به معنای توزیع عادلانه قدرت میان تمامی گروه‌ها و اقشار جامعه است. چنین سیستمی می‌تواند به وحدت ملی کمک کرده و اختلافات قومی و مذهبی را کاهش دهد. در کشوری که تنوع فرهنگی و زبانی آن زمینه‌ساز تنش‌های مداوم بوده است، حضور یک ساختار جامع و مشارکتی می‌تواند بستری برای همگرایی و تقویت حس مشارکت عمومی باشد. در چنین مدلی، همه گروه‌ها، از جمله اقلیت‌های قومی و مذهبی، احساس می‌کنند که در روند تصمیم‌گیری‌های کلان کشور سهیم هستند، که این امر به تقویت مشروعیت حکومت کمک می‌کند.
تأثیر حکومت فراگیر بر امنیت و توسعه اقتصادی
تشکیل یک دولت همه‌شمول امنیت ملی را نیز بهبود می‌بخشد. مشارکت همه‌جانبه در ساختار قدرت به افزایش حمایت مردمی از دولت منجر می‌شود و این حمایت یکی از عوامل کلیدی برای مقابله با تهدیداتی مانند تروریسم است. گروه‌های مسلحی که از اختلافات داخلی بهره‌برداری می‌کنند، در صورت تشکیل یک چارچوب حکومتی جامع با مقاومت بیشتری روبه‌رو خواهند شد.
علاوه بر این، همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی نیز در سایه حکومتی مشروع و قابل‌قبول برای همه تقویت می‌شود. کشورهای همسایه و جامعه جهانی معمولاً تمایل بیشتری به تعامل با حکومت‌هایی دارند که نماینده واقعی مردم خود باشند. در بعد اقتصادی نیز، یک نظام حکومتی جامع می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی کمک کند. ثبات سیاسی و کاهش تنش‌های داخلی، دو عامل حیاتی برای رشد اقتصادی در هر کشوری هستند. دولتی که مشروعیت داشته باشد و توانایی جلب اعتماد عمومی را در اختیار داشته باشد، می‌تواند منابع مالی خارجی را جذب کرده و کمک‌های بین‌المللی را به‌درستی مدیریت کند.
چالش‌های طالبان در مسیر تشکیل حکومت فراگیر
با وجود این ضرورت‌ها، طالبان با چالش‌های متعددی در مسیر تحقق حکومتی همه‌شمول روبه‌رو است. نخستین چالش، دیدگاه ایدئولوژیک طالبان است که مانع از پذیرش تنوع اجتماعی و سیاسی کشور می‌شود. این گروه به دلیل اعتقادات خاص خود، تاکنون از ورود زنان، اقلیت‌های مذهبی و نمایندگان گروه‌های دیگر به دولت خودداری کرده است. انحصار قدرت در دست اعضای طالبان نیز یکی دیگر از موانع جدی است. تمرکز قدرت در دست یک گروه محدود، باعث افزایش نارضایتی عمومی شده و زمینه‌ساز شورش‌های احتمالی در آینده خواهد بود.
از سوی دیگر، طالبان با فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای مواجه است. کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی خواستار تشکیل یک دولت همه‌شمول هستند، اما طالبان باید میان پاسخ به این خواسته‌ها و حفظ انسجام داخلی خود توازن ایجاد کند.
پیامدهای عدم تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان
یکی از بزرگ‌ترین موانع در این مسیر، بی‌اعتمادی میان طالبان و دیگر گروه‌های سیاسی و اجتماعی است. سال‌ها جنگ و درگیری، شکاف عمیقی میان طرفین ایجاد کرده که اکنون کار را برای گفت‌وگوهای سیاسی دشوارتر می‌سازد. این بی‌اعتمادی نه‌تنها روند تشکیل حکومت همه‌شمول را مختل می‌کند، بلکه احتمال افزایش تنش‌های داخلی را نیز بالا می‌برد.
در صورتی که طالبان نتواند چارچوبی جامع ایجاد کند، پیامدهای سنگینی برای افغانستان در پی خواهد داشت. افزایش اختلافات داخلی، ادامه انزوای بین‌المللی، و تشدید بحران‌های اقتصادی و امنیتی از جمله این پیامدها هستند. عدم تشکیل یک نظام حکومتی مشروع و فراگیر، فعالیت گروه‌های مسلح را تسهیل کرده و کشور را بیش از پیش در معرض تهدیدات داخلی و خارجی قرار می‌دهد.
راهکارها برای تشکیل حکومت فراگیر
برای جلوگیری از این وضعیت، طالبان باید به تغییراتی بنیادی در ساختار حکومتی خود تن دهد. گفت‌وگوهای ملی با حضور نمایندگان تمامی اقوام و گروه‌های اجتماعی، تدوین قانون اساسی جدید و همه‌شمول، و اصلاح ساختارهای دولتی از جمله گام‌های ضروری در این مسیر هستند. پذیرش نظارت بین‌المللی بر روند اصلاحات نیز می‌تواند اعتماد جامعه جهانی را جلب کرده و به کاهش فشارهای خارجی کمک کند.
در پایان باید گفت که تشکیل یک دولت همه‌شمول برای افغانستان یک ضرورت حیاتی است که می‌تواند این کشور را از چرخه بحران‌های مداوم خارج کند. طالبان، به‌عنوان قدرت حاکم، باید مسئولیت خود را در این زمینه بپذیرد و با انعطاف‌پذیری و پذیرش تنوع، آینده‌ای روشن‌تر برای افغانستان رقم بزند. تنها با تحقق حکومتی جامع و عادلانه می‌توان به صلح، ثبات و توسعه پایدار در این کشور دست یافت.
سعید کریمی
