پاکستان و مخالفان طالبان
در روزهای اخیر، رسانه‌های مختلف از احتمال دیدار یک هیئت بلندپایه استخباراتی پاکستان با رهبران مخالف طالبان در ترکیه خبر داده‌اند. ابتدا، المرصاد که رسانه‌ای نزدیک به استخبارات طالبان است، این خبر را منتشر کرد و سپس افغانستان اینترنشنال آن را تأیید نمود. با این حال، تاکنون هیچ منبع رسمی این نشست را تأیید یا رد نکرده است و هنوز مشخص نیست که این دیدار واقعاً برگزار خواهد شد یا نه. اما در صورتی که این نشست برگزار شود، آیا این اقدام یک راهبرد بلندمدت در راستای منافع پاکستان است یا یک حرکت مقطعی که می‌تواند تبعاتی پیش‌بینی‌نشده در پی داشته باشد؟ این مقاله تلاش دارد تا به این پرسش پاسخ مقنع و منطقی بدهد.
پاکستان و بازی دوگانه در سیاست افغانستان
پاکستان همواره در سیاست‌های منطقه‌ای خود، به‌ویژه در قبال افغانستان، دو راهبرد موازی را دنبال کرده است: حمایت از جریان‌های مختلف و در عین حال مدیریت بحران‌ها به نفع خود. در مقطعی، این کشور به‌عنوان حامی اصلی طالبان شناخته می‌شد، اما همزمان با افزایش تهدید گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP)، نگاه آن به ساختار سیاسی افغانستان دچار تغییراتی شد.
اکنون، به نظر میرسد که این کشور تلاش دارد تا روابط خود را با مخالفان طالبان نیز گسترش دهد و زمینه را برای تأثیرگذاری بیشتر در افغانستان فراهم کند. با این حال، منابع رسمی هنوز این دیدار را نه تأیید کرده‌اند و نه رد، و همچنین آجندای جلسه به‌صورت دقیق مشخص نیست. آنچه تاکنون منتشر شده، در حد یک خبر رسانه‌ای است که هنوز معلومات کافی در مورد آن در دسترس نیست.
المرصاد به‌عنوان یک رسانه نزدیک به استخبارات طالبان، نخستین منبعی بود که از احتمال این دیدار پرده برداشت. این رسانه مدعی شد که پاکستان در پی ایجاد آشوب و ناامنی در افغانستان است و تلاش دارد که از طریق مخالفان طالبان، زمینه بحران را فراهم کند. تأیید این خبر توسط افغانستان اینترنشنال و منابع مستقل نشان داد که احتمال وقوع چنین سفری وجود دارد. اما پرسش اصلی این است که چرا پاکستان، که همواره خود را حامی ثبات افغانستان معرفی کرده، اکنون مسیر متفاوتی را دنبال می‌کند؟ بنابراین در صورتی که این دیدار برگزار شود، چند هدف کلیدی را می‌تواند دنبال کند:
1. ایجاد تعامل با رهبران مخالف طالبان: پاکستان تلاش دارد تا ارتباط خود را با چهره‌های تأثیرگذار جبهه مخالف طالبان گسترش دهد و احتمالات آینده را مدیریت کند.
2. بازگشایی دفاتر سیاسی گروه‌های مخالف در اسلام‌آباد: این اقدام می‌تواند راهی برای ایجاد وزنه تعادلی در برابر طالبان باشد و به پاکستان امکان دهد در آینده از این گروه‌ها به‌عنوان ابزار فشار استفاده کند.
3. بحث پیرامون تهدید تحریک طالبان پاکستان: این گروه، که روابط پیچیده‌ای با طالبان افغان دارد، تهدیدی مستقیم برای امنیت پاکستان محسوب می‌شود. ممکن است پاکستان درصدد همکاری با برخی چهره‌های مخالف طالبان برای مهار این تهدید باشد.
پاکستان و مخالفان طالبان، تکرار سیاست‌های ناکام گذشته؟
پاکستان در چهار دهه گذشته، همواره از اختلافات درون افغانستان برای تأمین منافع خود بهره برده است. حمایت از مجاهدین در دهه ۱۹۸۰، پشتیبانی از طالبان در دهه ۱۹۹۰ و سپس همکاری محدود با دولت‌های پساطالبانی در دو دهه اخیر، همگی نمونه‌هایی از این سیاست‌های دوگانه‌اند. اکنون، تلاش برای ایجاد ارتباط با مخالفان طالبان ممکن است اقدامی جدید نباشد، بلکه تکرار همان الگوی ناکام گذشته باشد که جز بی‌ثباتی و تنش نتیجه‌ای نداشته است.
جمع‌بندی: آیا پاکستان مسیر خطرناک را در پیش گرفته است؟
گزارش‌های رسانه‌ای اخیر از احتمال دیدار مقامات آی‌اس‌آی با رهبران مخالف طالبان نشان می‌دهد که پاکستان هنوز هم نگاه ابزاری به افغانستان دارد و به‌جای حمایت از یک روند پایدار، به‌دنبال گزینه‌های جایگزین برای اعمال نفوذ خود است. این سیاست نه‌تنها موجب افزایش بی‌اعتمادی در کابل می‌شود، بلکه می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر امنیت منطقه داشته باشد.
تجربه نشان داده است که چنین رویکردی در گذشته نتیجه‌ای جز تنش و بحران نداشته و می‌تواند به افزایش بی‌ثباتی در امتداد مرزهای دو کشور منجر شود. با این حال، منابع رسمی هنوز این دیدار را نه تأیید و نه رد کرده‌اند و آجندای جلسه نیز به‌صورت رسمی مشخص نشده است. از سوی دیگر، افغانستان امروز دیگر افغانستان گذشته نیست. حکومت طالبان با وجود چالش‌های داخلی و بین‌المللی، تاکنون توانسته است کنترل کشور را حفظ کرده و در برابر فشارهای خارجی مقاومت کند.
مداخله‌های احتمالی پاکستان، به‌ویژه اگر با حمایت از گروه‌های مسلح مخالف همراه باشد، می‌تواند منجر به تیرگی بیشتر روابط دو کشور و حتی واکنش‌های تلافی‌جویانه شود. این در حالی است که پاکستان نیز درگیر بحران‌های داخلی و چالش‌های اقتصادی است و ورود به یک بازی خطرناک جدید در افغانستان می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای اسلام‌آباد در پی داشته باشد. اکنون پرسش اصلی این است که آیا پاکستان واقعاً آماده است تا بار دیگر ثبات منطقه را قربانی منافع کوتاه‌مدت خود کند، یا این کشور در نهایت راه تعامل سازنده را انتخاب خواهد کرد؟
مسلم اخلاقی
