پس از خروج ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱ و سقوط دولت اشرف غنی، افغانستان به میدان رقابت قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیراً نسبت به افزایش نفوذ ایران، چین و روسیه در افغانستان ابراز نگرانی کرده است. این نگرانی‌ها ریشه در تغییرات ژئوپلیتیکی منطقه دارند که در نتیجه خروج آمریکا و قدرت‌گیری مجدد طالبان ایجاد شده‌اند. دراین یاداشت به بررسی این نگرانی‌ها، اشتباهات آمریکا در قبال افغانستان، نقش قدرت‌های منطقه‌ای و آینده تعامل واشنگتن با طالبان می‌پردازیم.
ریشه‌های اشتباهات آمریکا در افغانستان
پس از حملات ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱، ایالات متحده با شعار مبارزه با تروریسم و ایجاد یک دولت مردمی بر پایه دموکراسی در افغانستان مداخله کرد. بااین‌حال، سیاست‌های آمریکا از همان ابتدا دچار اشتباهات استراتژیک شد. یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات واشنگتن، حمایت از گروه‌های جهادی سابق مجاهدین بود که پس از ورود آمریکا به افغانستان بخشی از ساختار دولت شدند. این گروه‌ها، که در دهه ۱۹۹۰ علیه اشغال شوروی مبارزه کرده بودند، در جنگ های تحمیلی داخلی نقش داشتند، اما به دلیل فساد گسترده، سوءاستفاده از قدرت، قاچاق مواد مخدر و ضعف مدیریتی، نتوانستند دولتی پایدار ایجاد کنند.
دولتی که تحت حمایت آمریکا قرار داشت، در برابر طالبان مقاومت نکرد و در نهایت سقوط کرد. آمریکا نه‌تنها در ایجاد یک دولت کارآمد ناکام ماند، بلکه با حمایت از سیاستمداران ناکارآمد، نارضایتی عمومی را افزایش داد و اشتباهات آمریکا زمینه بازگشت طالبان را فراهم ساخت.
نقش قدرت‌های منطقه‌ای ایران، چین و روسیه در افغانستان
با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، قدرت‌های منطقه‌ای فرصت یافتند جایگاه خالی را پر کنند. این کشورها رویکردی محتاطانه اتخاذ کردند و از حمایت مستقیم از جریانی علیه طالبان پرهیز نمودند. هرچند ضعف‌هایی در این سیاست‌ها وجود داشت، اما این اقدامات به جلوگیری از فروپاشی اجتماعی و جنگ داخلی کمک کرد.
ایران به دلیل هم‌مرزی با افغانستان و پیوندهای فرهنگی، تاریخی و مذهبی، به‌ویژه با شیعیان و فارسی‌زبان‌ها، به دنبال حفظ جایگاه خود در افغانستان است. روابط ایران و طالبان بهبود یافته و همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک میان دو طرف در حال افزایش است.
چین که منافع اقتصادی خود را در افغانستان دنبال می‌کند، از طریق سرمایه‌گذاری در معادن و توسعه زیرساخت‌ها، حضور خود را درافغانستان تقویت کرده است. این کشور همچنین در تلاش است تا افغانستان را در قالب پروژه یک کمربند وراه به شبکه اقتصادی خود متصل کند.
روسیه که پیش‌تر با طالبان در تقابل بود، اکنون به سیاست تعامل روی آورده است. مسکو نگران گسترش افراط‌گرایی در منطقه و تهدیدهای امنیتی در آسیای مرکزی است و به همین دلیل، به دنبال ایجاد روابطی محتاطانه با طالبان است.
طالبان و چالش‌های حکمرانی
طالبان پس از به‌دست‌گیری قدرت، با چالش‌های متعددی در عرصه داخلی و خارجی روبه‌رو شده‌اند. هرچند این گروه توانسته جنگ داخلی را کنترل کند و امنیت نسبی را برقرار کند، اما چالش‌های اقتصادی و اجتماعی همچنان پابرجاست.
دولت طالبان تاکنون توسط هیچ کشوری به‌طور رسمی به رسمیت شناخته نشده است. این گروه در تلاش است روابط خود را با قدرت‌های منطقه‌ای گسترش دهد و از سیاست فشار آمریکا جلوگیری کند. تحریم‌های غرب، مسدود شدن دارایی‌های افغانستان و وابستگی افغانستان به کمک‌های خارجی، چالش‌های بزرگی را برای طالبان ایجاد کرده است.
آینده سیاست آمریکا در قبال افغانستان
با توجه به تغییر شرایط در افغانستان، ایالات متحده در سیاست خود بازنگری کرده است. واشنگتن به‌جای اعمال فشار، به دنبال راه‌های جدیدی برای تعامل با طالبان است با همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک میخواهد حضور خود را در افغانستان حفظ کند و مانع از نفوذ بیش‌ازحد رقبای خود شود
یکی از سیاست‌های اشتباه گذشته آمریکا، حمایت از سیاستمداران ناکارآمد و گروه‌های جهادی بود که اعتماد عمومی را از دست داده بودند. این رویکرد باید کنار گذاشته شود و تمرکز بر یک راهبرد واقع‌بینانه قرار گیرد. بی‌ثباتی در افغانستان و پاکستان به نفع واشنگتن نیست و آمریکا باید اسلام‌آباد را متقاعد کند که از سیاست‌های مداخله‌جویانه دست بردارد.
افغانستان به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود همچنان در مرکز توجه قدرت‌های جهانی قرار دارد. در حالی که طالبان به دنبال کسب مشروعیت بین‌المللی هستند، آمریکا با چالش‌های جدیدی در این منطقه مواجه شده است. بی‌ثباتی در افغانستان نه‌تنها به ضرر آمریکا، بلکه به زیان کشورهای منطقه نیز خواهد بود. در این شرایط، بازنگری در سیاست‌های گذشته و اتخاذ رویکردی متعادل‌تر، می‌تواند مسیر بهتری برای تعامل با افغانستان فراهم کند.
طالبان نیز باید به آمریکا و سایر قدرت‌ها بفهماند که اکنون زمان تغییر سیاست‌ها علیه افغانستان فرارسیده است. به‌جای نگاه مداخله‌جویانه، این کشورها باید به دنبال تعریف منافع مشترک و همکاری باشند. سیاست داخلی افغانستان بر پایه پیشرفت، توسعه و آبادانی است، سیاست خارجی افغانستان مبتنی بر احترام متقابل و بی‌طرفی میان قدرت‌ها خواهد بود. افغانستان همچنین با هرگونه تهدید از هر آدرسی که باشد، مقابله خواهد کرد طالبان باید موضع قدرت خودرا حفظ کنند.
سید ایوب حسینی
