طبق گزارشهای منابع خبری نزدیک به طالبان، تعدادی زیادی از مقامات طالبان در مراسم حج امسال شرکت کرده اند. هرچند تا اکنون لیست کامل از مقامهای طالبان که به این سفر زیارتی رفته اند، منتشر نشده است، اما در هر صورت طبق تصاویر و ویدیوهای که در شبکه های اجتماعی منتشر شده اند، نشان می دهد که تعداد زیادی از مقامات ارشد طالبان به منظور شرکت در مراسم حج، عازم عربستان شده اند.
بنابراین در شرایطی که طالبان تحریم اند و برخی از مقامات طالبان که اکنون در عربستان حضور دارند، در لیست سیاه سازمان ملل نیز قرار دارند، پرسش اساسی اینجاست که اینها چگونه توانسته اند به یک کشور خارجی سفر کنند و چه کسانی در تهیه ی مجوز سفر اینها لابیگری کرده است؟
هرچند احتمال اینکه مجوز سفر مقامات طالبان با لابیگری بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی تامین گردیده باشد، دور از ذهن نیست، ولی در این صورت پرسش بعدی اینست که علی الرغم سردی و تیرگی چندین ساله در روابط ریاض با طالبان، بن سلمان چگونه اقدام به چنین کاری نموده است؟ در اینجا تلاش می گردد تا به این پرسش ها و دلایل و اهداف حضور مقامات طالبان در مراسم حج پاسخ دقیق و روشن ارایه گردد.
بیداری آل سعود در محوریت بن سلمان
عربستان سعودی تا همین آواخر تحت فرمان مستقیم آمریکا و غرب قرار داشت. تمام سیاست های ریاض درگذشته در راستای برنامه ها و اهداف غرب و آمریکا طراحی می شد. ورود عربستان سعودی به یمن، تنش و ناسازگاری با دمشق، بر هم زدن روابط حسنه با ایران و دیگر چالش های امنیتی که توسط پادشاهی آل سعود در منطقه راه اندازی گردیده بود، همه در راستای منافع غرب و آمریکا بودند.
خروج غیر اخلاقی آمریکا از افغانستان، سوء استفاده ی غرب و آمریکا از اوکراین، ایجاد تنش های بی رویه ی غرب و آمریکا در مرزهای چین، پادشاهی آل سعود را از خواب بیدار نمود. در این برهه ی زمانی پادشاهی آل سعود در محوریت محمد بن سلمان که از سال 2015 برنامه ها و پروژه های توسعه طلبانه را در سر می پروانید، متوجه یک نکته ای اساسی در سیاست خارجی شان گردید و آن اینکه تکیه ی یک جانبه به غرب و آمریکا سر انجام خوشی را برای آنها به ارمغان نخواهد داشت.
غرب و آمریکا، همیشه عربستان را به عنوان یک منبع انرژی ارزان در نظر داشتند. به همین دلیل با تشویق و ایجاد سیاست تنش آلود در سیاست خارجی عربستان سعودی تلاش داشتند که از منظر امنیتی آل سعود را متکی به خودشان نگهدارند. از طرف دیگر شرکت ها، بانک ها و سرمایه دارانی غربی و امریکای نیز فاقد یک دیدگاه مستقل از دولت های شان بودند و از ورود تکنالوژی و فن آوری های عصری به عربستان جلوگیری می نمودند.
با در نظر داشت مسائل فوق و ده ها عوامل دیگر، حضور مقامات طالبان در مراسم حج و دیدار آنها با مقامات عربستانی نشان می دهد پادشاهی آل سعود اقدام به چرخش در سیاست خارجی شان نمودند. دیدار وزیر دفاع طالبان با بن سلمان نیز رسانه ای شد و واکنش های فراوانی بهمراه داشت. به نظر می رسد طالبان با این اقدام به دنبال آن است تا به بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی و حتی کشورهای غیر مسلمان بفهماند که با عربستان ارتباط نزدیک دارد.
هرچند اشتباه است اگر بپنداریم که چرخش کنونی در سیاست خارجی آل سعود در تقابل با سیاست های غربی و آمریکایی است، اما در هر صورت اینها اکنون در تلاش اند تا موازنه ی را ایجاد نمایند و با کاهش تنش با کشورهای منطقه و عربی از دشمن تراشی بکاهند و از انزوا و اتکای یک جانبه به غرب و آمریکا عبور نمایند.
پادشاهی آل سعود برای عبور از چالش های امنیتی و انزوای منطقه ای پس از سالها تلاش نمود تا با ایران روابط شان را از سر گیرند و با کشورهای عربی مانند سوریه، عراق و یمن با ایجاد روابط حسنه تا حدودی موفق شود.
در همین راستا احتمال می رود که بن سلمان با لابیگری مجوز سفر برای مقامات ارشد طالبان را تهیه کرده باشد و در ضیافتی که برای مقامات کشورهای اسلامی برگزار کرده بود از بعضی از مقامات طالبان نیز پذیرایی نموده است. بنابراین تحولاتی که در سیاست خارجی عربستان سعودی رخ داده است، شامل حال طالبان نیز گردیده و حداقل اسباب سفر بسیاری از مقامات آنها تهیه شده و در یک ضیافت عمومی از آنها پذیرایی شده است. حضور مقامات طالبان در مراسم حج موید این مطلب است.
شرکت مقامات طالبان در مراسم حج
باتوجه به آنچه که در رابطه به سیاست خارجی عربستان سعودی گفته شد، می توان گفت که لابیگری بن سلمان باعث گردیده است که سازمان ملل مجوز حضور مقامات طالبان در مراسم حج را صادر کرده و آنها توانسته اند که در مراسم حج شرکت نمایند.
شرکت مقامات طالبان در مراسم حج از منظر طالبان سیاسی و تا حدودی شکوفایی در جایگاه منطقه ی آنها، تحلیل و تفسیر گردیده، زیرا ذبیح الله مجاهد با نشر تصویری از ملامحمد یعقوب درکنار بن سلمان نوشته بود که طرفین دیدار داشته اند.
اما از نگاه عربستان سعودی، حضور مقامات طالبان در مراسم حج چندان سیاسی تلقی نگردید. زیرا در اعلامیه ی خبرگزاری سعودی به مقامات طالبان اشاره ای نشده، بلکه گفته شده که ولیعهد این کشور با مقامات شرکت کننده در مراسم حج از جمله پادشاه مالیزیا، روسای جمهوری پاکستان و سینگال و بنگلادیش ملاقات کرده است.
باتوجه به اینکه حکومت طالبان را تا اکنون هیچ کشوری به رسمیت نشناخته اند و جهان و مردم افغانستان خواستار تشکیل حکومت همه شمول است، بهتر است که طالبان از یک دندگی دست بر دارند و با تشکیل حکومت همه شمول و تامین حقوق زنان، حقوق اقلیت های مذهبی و قومی و مقابله با تبعیض های جنسیتی، قومی ـ نژادی و مذهبی ـ زبانی زمینه ای به رسمیت شناختن حکومت شان را فراهم نمایند تا لازم نباشد که از اشتراک برخی مقاات دولت شان در مراسم مذهبی ـ دینی حج، تفاسیر سیاسی نمایند.
مسلم اخلاقی، تحلیلگر
