مداخله ی نظامی غرب و آمریکا در عراق و لیبی، مجموعه ی از ناکامی و شکست بود. به دنبال شکست های پی در پی غرب و ایالات متحده در کشورهای عربی، سر انجام آنها را واداشت تا با ایجاد و حمایت داعش در عراق و سوریه، برای این کشورها درد سر بزرگ خلق کند. چنانچه این استراتژی تا حدودی موفق بود و چندین سال، کشورهای سوریه، عراق، لیبی، اردن، صحرای سینا و بخش های غرب آفریقا را درگیر پدیده ی داعش نمودند. افزون بر اینکه داعش در کشورهای مذکور دردسر خلق کردند، از طرف دیگر شکست خفت بار آمریکا و متحدانش را نیز در عراق، سوریه و لیبی لاپوشانی نمودند.

به همین دلیل آمریکا پس از شکست در افغانستان، تلاش می نماید که از همان استراتژی که در کشورهای عربی استفاده کرده است، در اینجا هم استفاده نماید. از این رو لازم است تا در رابطه به پدیده ی داعش در افغانستان، توجه عمیق صورت گیرد و محتاطانه عمل شود. باتوجه به این مسائل نوشته حاضر تلاش دارد تا گزینه های موجود برای طالبان را در مقابله با داعش، ترسیم نماید و نقش آزار دهندهی آمریکا را در تقویت این گروه تبیین کند.

سه جنگ ناکام آمریکا در خاورمیانه و بوجود آمدن پدیده ی داعش

امریکا و غرب از سال 2001 تا 2021 به مدت دو دهه، چهار جنگ وحشتناک در کشورهای عربی و افغانستان به راه انداختند که جز ویرانی، نابودی، شکست و ناکامی چیزی دیگری در پی نداشت. اولین جنگ، حمله به افغانستان و اشغال این کشور بود. در طول دو دهه بزرگترین خسارت را بر افغانستان و کل منطقه وارد کرد. این جنگ فرسایشی سر انجام با خفت و خواری پایان یافت و آنگونه که اکنون مشاهده می گردد، پیامدهای ویرانگر این جنگ سالها بر زندگی و زیست مردم افغانستان مستولی خواهد بود.

دومین جنگ غرب و آمریکا در خاورمیانه، حمله به عراق بود. جنگ هشت ساله ی آمریکا در عراق از سال 2003 تا سال 2011 ، بیش از 288هزار کشته، صدها هزار زخمی و میلیون ها آواره بر جای گذاشت. سومین جنگ ناموفق، در سال 2011 تحت رهبری هوایی ایالات متحده و ایتالیا و عملیات فرانسه و انگلیس جهت سرکوب معمرالقذافی به لیبی صورت گرفت. این جنگ با کشته شدن قذافی خاتمه یافت و سپس بیش از یک دهه لیبی به جولانگاه گروه های تروریستی تبدیل گشت که کل ساحل را درگیر نموده بودند.

در سال 2011 به دنبال شکست افتضاح آمیز آمریکا در عراق و لیبی، استراتژیست های پنتاگون از خاکستر القاعده، پدیده ی داعش را به وجود آورد. داعش با سرعت چشمگیری گسترش یافت و “خلافت” شش میلیون نفری را در سراسر سوریه و عراق تشکیل داد و حتی به نظر می‌رسید که آماده تهدید بغداد است.

آمریکا و غرب با آنکه پدیده ی داعش را ایجاد و تاسیس کرده بود، اما به صورت ماهرانه جنگ صوری را در قبال این پدیده در کشورهای عراق و سوریه به راه انداخت. این چهارمین جنگ ناکام و وحشتناک، نه به منظور سرکوب و از بین بردن داعش، بلکه به دنبال حمایت و تقویت این گروه به راه افتاده بود.

اما داعش با مداخله ی محور مقاومت به ویژه پیگیری های مداوم شخص کارکشته و ماهری به اسم سردار سلیمانی، با فروپاشی و سقوط مواجه گردید و تا پایان سال 2018، تمام مناطق تحت خلافت داعش به صورت کامل پاکسازی شدند.

پس از شکست داعش در کشورهای عرب، توسط محور مقاومت و سردار سلیمانی، چهارمین جنگ آمریکا و غرب که به منظور تقویت و حمایت داعش راه افتاد بود، با شکست مواجه گردید و پیامد این شکست باعث گردید که آمریکا در سال 2020 اقدام به از بین بردن سلیمانی نمایند. زیرا وی یکی از مزاحمان همیشگی آمریکا در منطقه خاورمیانه بود و یکی از کسانی بود که موفق شد جلوی تقویت داعش را بگیرد و در سال 2019 نیز از احیای دوباره داعش در این کشورها جلوگیری نماید.

از سال 2015 تا سال 2018، محور مقاومت در کشورهای عرب، چنان رشد و نمود یافته بودند که آمریکا علی الرغم اینکه سردار سلیمانی یکی از رهبران برجسته و اصلی آنها را از میان برداشت، ولی بازهم موفق به احیای دوباره ی داعش نگردید.

نتیجه ی این شکست افتضاح آمیز باعث گردید که آمریکا با حمایت از جنگ های داخلی درگیری و بی‌ثباتی را در سراسر ساحل و فراتر از آن، از موریتانی، از بورکینافاسو، مالی، نیجر، نیجریه و چاد و تا سومالی، موزامبیک و جمهوری دموکراتیک کنگو، گسترش دهد.

در کنار حمایت از درگیری های داخلی در مناطق متذکره، استراتژیست های آمریکایی شاخه‌های داعش – القاعده را در لیبی، مصر، اندونزی، تایلند و فیلیپین نیز به وجود آوردند.

*پدیده ی داعش، نتیجه شکست های امریکا در خاورمیانه*

انتقال داعش به افغانستان تحت حمایت آمریکا

به کارگیری استراتژی اخلال امنیت کشورها توسط آمریکا در کشورهای عرب جوابگو بود. به همین دلیل آمریکا پس از سال 2008، علی الرغم تعهداتی که به دولت حامد کرزی داده بود، عملیات و حملات شان را بر علیه طالبان، با خدعه و نیرنگ همراه ساخت.

در این راستا آمریکائیان عمدا غیر نظامیان را هدف قرار دادند تا ابعاد فعاجعه را گسترده نمایند. نارضایتی های حامد کرزی از آمریکا و غرب در دور دوم ریاست جمهوری اش، شاهد خوبی بر این مدعاست.

آمریکا تا سال 2014 و انعقاد پیمان امنیتی میان کابل و واشنگتن به شدت آزار دهنده عمل می کرد و در طول سالهای 2014 و 2015، رویکرد شان را تغییر داده بود و طبق گزارش های امنیت ملی افغانستان، دو گانه عمل می نمود. در همان سالها گزارش های متعددی از کمک رسانی آمریکایی ها به نیروهای طالبان افشا گردید.

آمریکا با حمایت از طالبان، دولت افغانستان را در یک وضعیت ناگزیری قرار داده بود. شرایط را به گونه ی مهندسی کرده بود که دولت کابل، تحت هیچ شرایطی از اوامر آمریکائیان عدول نمی توانست. این وضعیت ادامه یافت و طالبان تا سال های 2018 به عنوان یک اهرام فشار بر دولت کابل در خدمت آمریکا بود.

با افشای کمک ها و حمایت آمریکا از طالبان در قبال دولت افغانستان، آمریکا طی سالهای 2018 تا 2020، اقدام به انتقال پدیده ی داعش به افغانستان نمود. زیرا در همان سالها، تصمیم آمریکا مبنی بر تحویل دهی افغانستان به طالبان نهایی گردیده بود.

به همین دلیل، آنها سعی داشتند که با انتقال داعش در افغانستان، همانگونه که از طالبان به عنوان یک اهرام فشار بر دولت کابل استفاده می نمودند، در مراحل بعدی از پدیده ی داعش به عنوان اهرام فشار بر علیه طالبان استفاده نمایند.

سر انجام با سقوط نظام جمهوریت و تسلط طالبان بر افغانستان، اولین مانور حملات داعش در میدان هوایی کابل صورت گرفت. شاهدان عینی در میدان هوایی کابل، گفته اند که سربازان آمریکایی مستقیما به سمت آنان شلیک می نمودند. زیرا آمریکا در آنجا تلاش نمود تا ابعاد فاجعه را گسترده سازد که بتواند هشدار قابل توجهی به طالبان تازه وارد بدهد.

با گذشت چندین ماه از حاکمیت طالبان بر افغانستان و سخنرانی های رهبر طالبان که چندان هراسی از آمریکا در آنها دیده نمی شد، داعش به صورت پلان شده حملات شان را طی ماه های پایانی سال 2021 افزایش دادند.

گسترش حملات داعش علیه طالبان منجر به نخستین دیدار مقامات طالبان با نماینده گان دولت آمریکا گردید. پس از دیدارها و رد و بدل شدن پیام ها، بالاخره حملات داعش کاهش یافتند. کاهش حملات داعش به طالبان فرصت دادند تا آنها به پروژه های اقتصادی و تعامل با کشورهای منطقه رسیدگی نمایند.

اما این فرصت بسیار زودگذر بود و به زعم آمریکا، طالبان در حال یافتن دوستان منطقه یی بودند. به همین دلیل در سال 2022 نیز داعش با ساماندهی تقریبا 150تا حمله ی مرگ بار در افغانستان، هشدارهای لازم را به طالبان دادند.

عملیات طالبان در طول سال 2022 علیه داعش، چندان نتیجه ی قابل توجهی در پی نداشت و به همین دلیل در نخستین روز سال 2023، داعش مستقیما نیروهای طالبان را هدف قرار داد و در یکی از حملات شان والی طالبان را در بلخ همراه با دو نفر از محافظانش کشتند.

پیام ها و هشدارهای وحشتناک و مرگ بار آمریکا از طریق کانال داعش به طالبان ادامه یافتند تا اینکه مقامات طالبان با نماینده گان آمریکا برای دومین بار در دوحه دیدار نمودند.

باتوجه به آنچه که گفته شد، استراتژیست های آمریکا، همانطور که معمول است، اولا که به هیچ اصول اخلاقی و انسانی پای بند نیستند. ثانیا، استراتژی اهرام فشار را در تمام کشورها و در قبال همه ی دولت ها همیشه به کار می گیرند.

ثالثا به شکل آزار دهنده ی از پدیده ی داعش به عنوان یک اهرام فشار علیه طالبان استفاده می کنند. بنابراین در چنین وضعیت طالبان ممکن است طبق یکی از سه گزینه ی احتمالی ذیل عمل نمایند:

اولا؛ گزینه راحت و بی درد سر، حداقل در کوتاه مدت اینست که طالبان همچنان تحت فرمان آمریکا و غرب قدم بردارند و همچنانکه طی این دوسال طبق فرمان آمریکائیان و غربیان عمل کرده اند، در همین مسیر ادامه دهند.

ثانیا؛ گزینه ی دوم نیز کم وبیش طی این دو سال از سوی طالبان مورد استفاده قرار گرفته است و آن اینکه نیروهای آنان مادام در حال آماده باش بوده اند و هر نوع فعالیت های مشکوک در ارتباط به داعش را رصد نموده اند. متاسفانه طالبان در این مسیر چندان موفق نبوده اند و داعش حتی توانستند چندین حمله را علیه نیروهای خود طالبان به سر انجام برساند.

ثالثا؛ سومین گزینه ی که ممکن است برای طالبان، وضعیت را سیاه و سفید نمایند و آنان باید جرات ریسک پذیری را هم داشته باشند، اینست که طالبان با گسترش روابط شان با کشورهای همسایه و به ویژه ایران که دارای ظرفیت های فوق العاده در حوزه ی جنگی و نظامی است، اقدام به مقابله و ریشه کن کردن داعش نمایند.

در این صورت هرچند ممکن است که مدت ها، چالش های متعددی از سوی آمریکا و غرب در فرا راه طالبان قرار داده شوند، ولی دست کم طالبان می تواند با از بین بردن داعش، از زیر اهرام آمریکا رهای یابند و طعم لذیذ استقلال را بچشد.