نوروز برابر با آغاز سال هجری شمسی و اول ماه حمل است. یعنی اول بهار، وقتی که طبیعت نفس می کشد و پیراهنِ سخت و زمخت زمستان و طوفان را از تن بیرون نموده و شروع به شکوفایی می نماید. مراحل سختی و سردی و تاریکی زمستان خاتمه می یابد و جهان و انسان به اعتدال و برابری و سر سبزی و آبادی می رسند. با تحول و شکوفایی و خرمی در طبیعت، انسانها نیز شکوفا و متحول می شوند و به تبعیت از طبیعت، شروع به نو شدن و سبز شدن می نمایند و به قول معروف کهنه ها را دور می ریزند و نو ها را به تن می کنند و به همین دلیل در ادوار متمادی و مختلف تاریخی، انسانها نیز همراه با طبیعت نوروز را جشن می گرفته اند و می گیرند. اما در سال جاری نوروز ستیزی طالبان، سرگذشت و فلسفه ی ظریف و لطیف جشن نوروز در جهان و افغانستان را تحت الشعاع قرار داده است.
در اینجا تلاش میگردد تا فرازوفرود و تحولات و سرگذشتِ این جشن طبیعی در افغانستان بررسی گردد و نوروز ستیزی طالبان و ستیز حکومت کنونی افغانستان با این جشن طبیعی مورد بررسی و داوری قرار گیرد.
- سرگذشت نوروز در افغانستان، در برابر نوروز ستیزی طالبان
یکی از ویژگی های منحصر به فرد انسانهای متمدن، استقبال بی نظیر آنان از نو شدن است. انسانهای متمدن همیشه به دنبال «نو» ها هستند.کهنه ها برای انسانهای متمدن تکراری و ملال آور است. به همین دلیل نوروز که فرجام کهنه ها و عبور و عدول به آغاز و نو شدن است، همیشه مورد توجه انسانهای متمدن در اکناف و اطراف عالم بوده اند و هستند.
مردم افغانستان نیز در طول تاریخ ثابت ساخته اند که مردمان بافرهنگ، متمدن و قدردان و سپاسگزار بوده اند و هستند. چنانچه افزون بر اینکه بلخ باستان و شهرهای مانند غزنین در گذشته های نه چندان دور مقر و مکان علم، ادب و فرهنگ بودند و دانشمندان و ادیبان متعددی در این حوزه ی تمدنی رشد و نمود یافته اند، مردمان این سر زمین نیز از ادوار گذشته متمدن و با فرهنگ بوده اند و در کنار دیگر مسائل و افعال و کردار مدنی، مانند سایر جوامع متمدنی که به پاس قدردانی از نو شدن طبیعت، با طبیعت همراهی می کردند و می کنند، مردم افغانستان نیز نوروز را به عنوان جشن طبیعی و ملی، همیشه پاس داشته و جشن گرفته و می گیرند.
از زمان تاسیس افغانستان کنونی توسط احمد شاه ابدالی در سال (1747م) تا اکنون که عنقریب سه قرن را در بر میگیرد، مردم افغانستان، نوروز را به عنوان یک جشن فرخنده و فرح بخش که در آن طبیعت به خنده می نشیند و باران سرازیر می شود و ناپاکی ها را می شوید و صفا و پاکی را به ارمغان می آورند، گرامی داشته و گرامی می دارند.
نوروز که آغاز حمل و فصل کاشت، داشت و برداشت است، همیشه در افغانستان مغتنم و محترم بوده و هست. این جشن طبیعی و ملی و فراملی در هر شرایطی در کشورما میمون و مبارک بوده و افغانها این روز از سال را، همه ساله گرامی میدارند و به رسم طبیعت لباسهای نو به تن میکنند و به رسم ادب به خویشان و اقوام سر می زنند و با برپایی انواع و اقسام بازیهای تفریحی و سرگرمی، سه روز پیوسته را به تعطیلات می گذرانند.
آغاز نوروز ستیزی طالبان
همانطور که گفته شد، مردم افغانستان در ادوار مختلف و از زمانهای بسیار دور، نوروز را به عنوان یک عید طبیعی و ملی جشن گرفته و می گیرند و در اکثریت مقاطع حکومتهای حاکم در افغانستان، به دلیل وابستگی مردم به این جشن طبیعی، ستادهای مشخصی را موظف به برپایی جشن نوروز می نمودند و به تبعیت از مردمان این سر زمین، این روز را خجسته و گرامی می داشتند.
اما طالبان بنابر دلایلی، چه در دور اول حکومترانی شان و چه اکنون از بر پایی جشن نوروز امتناع ورزیده و متاسفانه افزون بر اینکه خودشان به این جشن طبیعی و ملی افغانها وقعی ننهاده و هیچ اقدامی مبنی بر برپایی جشن نوروز نکرده اند، این جشن ملی را بایکوت و تحریم نیز نموده و نوروز ستیزی را در پیش گرفته اند.
دلایل ادعایی نوروز ستیزی طالبان
طالبان که یکی از مهم ترین جشن ها در افغانستان را خنثی کرده اند، جشن نوروز را در ولایت دایکندی ممنوع کرده و تهدید کردند که شرکت کنندگان در این جشن ها با عواقب جدی روبرو خواهند شد. به گزارش خبرگزاری محلی خامه پرس، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان اعلام کرد که به مردم محلی اطلاع داده شده است که «اسلام جشن نوروز را ممنوع کرده است».
بر اساس گزارشات، مقامات طالبان حداقل از 35 مسجد در این ولایت بازدید کرده اند تا به مردم بگویند که در برابر “اندیشه های غربی و مناسک غیر همسو با اسلام” مقاومت کنند. در این اعلامیه گفته شده است که این جشن در «دوران جاهلیت» از طریق «بیگانگان» به وجود آمده است!
از این رو، این وزارتخانه به مردم هشدار داد که در «آداب بیگانه و غیراسلامی» و روزهایی که «در اسلام مقدس» نیستند، شرکت نکنند. ممنوعیت جشن نوروز و نوروز ستیزی طالبان، یک چرخش شدید از سوی طالبان را نشان می دهد که سال گذشته اعلام کرد که آن را جشن نمی‌گیرد، اما در صورت تمایل دیگران برای برگزاری جشن نوروز، در آن دخالت نخواهد کرد.
عواقب نوروز ستیزی طالبان
بایکوت و تحریم نوروز و دیگر مناسب و مناسک مردمی از سوی طالبان در کنار انسداد مکاتب و دانشگاه ها بر روی زنان و دختران و نقص حقوق بشر و حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی توسط این گروه، بدون تردید فاصله ی حاکمیت و مردم را افزایش می دهد و این روند سر انجام منجر به فجایع غیر قابل کنترول خواهد شد.
هرچند مردم افغانستان در این بهار بدون توجه به اخطارهای حکومتی نوروز را جشن گرفتند و در اطراف و اکناف کشور هرکَس به سهم و زعمِ خویش از حضور و ظهور نوروز و بهار استقبال نمودند و این جشن طبیعی را گرامی داشتند و با طبیعت همراهی نمودند، اما نوروز ستیزی طالبان تقریبا اکثریت مطلق مردم را آزرده ساختند.
باتوجه به آنچه که گفته شد، طالبان به صورت بی سابقه علیه ارزشها و وابستگی ها و حقوق و آزادیهای مردم افغانستان، عمل می کنند و افزون بر نقض حقوق زنان و دختران و نقض حقوق اقلیت های مذهبی و قومی، مخالفت با مناسکها و مناسبت های ملی و دینی نیز به صورت فزاینده از سوی این گروه در جریان است که متاسفانه چشم انداز این روند فرسایشی نه به خیر و صلاح طالبان است و نه به خیر و صلاح مردم افغانستان.
بنابراین خوب است که طالبان از موضع گیریهای حساسیت بر انگیز و یک دنده گی در مقابل ارزشها و وابستگی های مردم کوتاه بیایند و با درک حساسیتهای ملی و قومی افغانها، از ایجاد آشوب جلوگیری نمایند.
مسلم اخلاقی، تحلیلگر افغانستانی
