امروز روز جهانی مهاجران است. یونسکو این روز را به منظور همدردی با مهاجرین در سال 1990 با شعار «مهاجرت با حفظ کرامت انسانی» نامگذاری کرده و از آن زمان تا اکنون پیوسته 27 قوس به عنوان روز جهانی مهاجران توسط جوامع و ملل مختلف گرامی داشته می شود. این در حالی است که میلیونها افغان در طول بیش از چندین دهه مهاجر اند. متاسفانه مهاجرت افغانها همچنان رو به افزایش است و سالانه صدها هزار افغان به دلایل و عوامل متعدد کشور را ترک می کنند و به امید رسیدن به یک زندگی بهتر عبور از مرزها و بنادر خطرناک و وحشتناک را به جان می خرند.

بیشتر از نیمی از جمعیت افغانستان، یا مهاجرین اند یا مهاجرت را تجربه کردند. حدود 15درصد از مهاجرین کل جهان را، مهاجرین افغان تشکیل می دهند. از هر 5 نفر پناهنده در جهان یک نفر از آنها اهل افغانستان است. حدود 70 درصد از پناهندهگان در آسیا و اقیانوسیه از افغانستان استند. بیشتر از50 درصد از افغانهای مهاجر را افراد زیر 18 سال تشکیل می دهند وخلاصه اینکه افغانها در حوزه ی مهاجرت و پناهندگی در رتبه های اول و دوم جهان قرار دارند و زندگی آنها همیشه در مرزها، در مخفیگاه ها و در این آواخر در دریاها می گذرند که به شدت غم انگیز اند.

به همین دلیل امروز که مصادف با روز جهانی مهاجران نیز می باشد، در این نوشته به عوامل و دلایل اساسی مهاجرت افغانها پرداخته می شود.

روز جهانی مهاجران: عوامل و دلایل مهاجرت افغانها
1. فقر و بیکاری

اولین دلیل اساسی و تعیین کننده که افغانها را مجبور به ترک وطن و ناچار به مهاجرت به کشورهای دور و نزدیک کرده و می کنند، فقر و بیکاری در افغانستان است. بحران اقتصادی در طول سالها پیوسته افغانها را از کشورشان فراری داده اند. دلایل و عوامل متعددِ دیگری نیز به عنوان عامل مهاجرت افغانها وجود دارد که در ذیل بدانها خواهیم پرداخت، اما فقر و بیکاری بدون تردید اولین و اساسی ترین عامل مهاجرت افغانهاست.

با آنکه افغانهای پناهنده که به کشورهای اروپایی و غربی در خواست پناهندگی می دهند، افزون بر اینکه جنگ و نا امنی و دهها مسائل دیگر را به عنوان دلایل پناهندگی شان ارایه می کنند، اما در پس همه ی این مسائل، بحث فقر و بیکاری از دلایل عمده و تعیین کننده ی مهاجرت افغانها محسوب می گردد.

2. آینده تاریک، یاس و نا امیدی

همانطور که گفته شد عامل اصلی و تعیین کننده ی مهاجرت افغانها فقر و بیکاری اند، اما فقر و بیکاری نیز به دلیل عدم چشم انداز روشن از آینده و مستولی یاس و نا امیدی بر زندگی مردم افغانستان به وجود می آید. زیرا به دلایل و شرایط وخیمی که بر کشور حاکم است، امید و آینده را برای افغانها نابود کرده اند.

به همین دلیل آنها هیچ امیدی به فردای بهتر در افغانستان برای خود شان نمی بینند. از اینرو افغانها هیچ سعی و تلاشی جهت پیشرفت کشور نداشته و ندارند. آن عده از افغانها که سرمایه دارند و از امکانات اولیه بر خوردارند، هم سعی می کنند تا سرمایه گذاری های شان را درکشورهای خارجی به غیر از افغانستان منتقل کنند.

*روز جهانی مهاجران: فقر و ناامیدی از مهم ترین عوامل مهاجرت افغان ها*

3. جنگ و نا امنی

تقریبا 50 سال است که افغانها درگیر جنگ و منازعه اند. جنگها نه تنها خسارتهای جانی و مالی بر مردم افغانستان تحمیل کرده اند، بلکه امید و ارزو و چشم انداز آینده ی آنها را نیز کاملا تاریک نموده اند. از سال 1354 تا اکنون بیش از ده رئیس جمهور و زمامدار در افغانستان آمده و رفته اند و بیش از پنج نوع سیستم حکومت داری از جمهوری داوود خان گرفته تا سیستم کمونیسم ترکی، امین، ببرک کارمل و نجیب الله تا حکومت مجاهدین و سپس امارت اول طالبان و جمهوریت کرزی و غنی و باز دوباره امارت طالبانی در دوم را افغانستان تجربه کرده است.

هریک از تحولاتی که افغانستان در طول بیش از نیم قرن گذشته از سرگذرانده است، هر بار زندگی افغانها را از صفر تا صد، دیگرگون و متزلزل نموده است. در طول این مدت، گاهی افراد ملکیت خانه ها و زمین های شان را از دست داده و گاهی هم تمام دارو ندار شان را دولتها غارت و چپاول نموده اند. به همین دلیل جنگها و تحولات در کنار اینکه بزرگترین صدمات جانی را بر مردم افغانستان تحمیل نموده اند، تمام داروندارِ بسیاری از آنها را نیز از آنان گرفته اند.

4. بی عدالتی، تبعیض و نابرابری

یکی از عوامل اساسی که افغانها را همیشه آزار داده اند و آنها را مجبور به ترک وطن نموده اند، تبعیض و نابرابری گسترده و عمیقی است که طی سالیان متمادی اغلب به صورت سیستماتیک و برنامه ریزی شده بر علیه اقلیت های مذهبی و قومی از سوی حکومتها صورت گرفته اند. بنابراین فقر و بیکاری، آینده نامعلوم، یاس و نا امیدی، جنگ و نا امنی و در نهایت تبعیض و نابرابری از جمله دلایل و عوامل اساسی اند که افغانها را مجبور نموده اند و می نمایند که کشور شان را ترک نموده و اقدام به مهاجرت نمایند.

باتوجه به آنچه که گفته شد، عوامل مهاجرت افغانها کاملا واضح و روشن است. بنابراین مسئولیت حاکمان کنونی کشور اند که برای رفع هریک از عواملی که افغانها را مجبور به مهاجرت کرده و می کنند، اقدامات لازم را روی دست گیرند و نگذارند که افغانها بیش از این طعم تلخ آواره گی و مهاجرت را بچشند. زیرا علی الرغم اینکه در حال حاضر طالبان موفق به توقف جنگ به معنی نبرد در میدان، گردیده اند و کم وبیش اقدام به بازسازی و کارهای زیربنایی و عمرانی نیز نموده اند، اما همانطور که مشاهده می شود، هیچکدام کافی نیستند.

روز جهانی مهاجران نباید همانند سایر روزهای جهانی که فقط یک روز در تقویم است باشد، در چنین روزی می بایست از سازمان های جهانی و حکومت ها برای درد و رنج مهاجران در سراسر دنیا خصوصا هموطنان افغانمان مطالبه گری کرد. زیرا افغانها همین اکنون از دست فقر و بیکاری، بی عدالتی و تبعیض، یاس و نا امیدی و دهها مصائب دیگر در حال فرار و مهاجرت اند.

بنابراین طالبان بایستی بدانند که تا اکنون آنها در حکومت داری ناموفق بوده است، زیرا نه تنها از مصائب و رنجهای افغانها نکاسته اند بلکه با اقداماتی که روی دست گرفته اند، مشکلات و مصائب افغانها را افزایش نیز داده اند. به همین خاطر آنها باید از گذشته درس عبرت بگیرند و صادقانه در مسیر رفع مصائب و کاهش رنج های افغانها تلاش نمایند تا افغانها بیشتر از این دست مجبور به مهاجرت و آوارگی نشوند.