حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان، پس از یک و نیم سال ممنوع الخروجی، بالاخره به عنوان یک میانجی از کشور خارج شد و با رهبران غربی و افغانی در امارات متحدۀ عربی، سپس در آلمان و در نهایت در ترکیه با بعضی از رهبران حوزه ضد طالبان دیدار نمود. رفع ممنوع الخروجی کرزی و ورود وی به عنوان یک میانجی در معرکه، پرسش های زیادی را ایجاد نموده است. مانند اینکه: چه عوامل و چه کسانی باعث رفع ممنوع الخروجی رئیس جمهور پیشین افغانستان شده اند؟ حضور کرزی در معضل لاینحل کنونی افغانستان چه تاثیراتی را بر طالبان و حوزه ضد طالبان خواهد گذاشت؟ کرزی به عنوان یک میانجی چه پیامدها و پیشرفت های را بر وضعیت کنونی دارد؟ نوشته حاضر تلاش می نماید تا پرسش های از این قبیل را به درستی موشکافی کرده و پاسخ دقیق و منطقی دهد.
حامد کرزی
حامد کرزی متولد 1957 اهل قندهار و رهبر قوم پوپلزایی است. رئیس جمهور پیشین افغانستان تمام عمرش را صرف تحولات افغانستان کرده است. هیچ کسی به اندازه ای حامد کرزی با وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان آشنا و مانند وی به ابعاد تاریخی و جغرافیایی کشور مسلط نیست. به همین دلیل ایشان در شرایط گوناگون و تحولات عظیم افغانستان، همچنان جایگاه خویش را در سیاست کشور به عنوان یک شخصیت تاثیر گذار و غالب حفظ کرده است.
کرزی قبل از اینکه زمامداری افغانستان را به عهده بگیرد، به عنوان یک رهبر قومی و در یک مدت کوتاه به عنوان معاون وزارت خارجه، نقش پر رنگ در تحولات افغانستان داشت. با حمله ای آمریکا به افغانستان و آغاز مذاکرات افغانها در آلمان، تقریبا اکثریتِ از رهبران سیاسی از کرزی حمایت نمودند و کرزی را برای یک دوره شش ماهه به عنوان رئیس دولت موقت گماشتند. سپس وی با موافقت لویه جرگه به مدت دو سال به عنوان رئیس جمهور موقت برگزیده شد.
در انتخابات سال 2004 و همچنان انتخابات سال 2009 کرزی از طریق آرای مردمی تا سال 2013 به عنوان زمامدار و شخص اول افغانستان نقش ایفاء نمود. هرچند انتقادات و نارضایتی های گسترده در دوران ریاست جمهوری کرزی بر حکومت و نحوه ای حکومت داری وی وارد بودند، اما به طور کل مردم افغانستان از وی رضایت داشتند و کرزی نیز با تسلط بر اوضاع افغانستان و همچنان زیرکی و توانایی شخصی اش، توانست که در طول بیش از یک دهه بر افغانستان حکمروایی نماید.
رئیس جمهور پیشین افغانستان با تواناییهای شخصی و زیرکی سیاسی که دارد، در اواخر زمامداری اش متوجه سیاست های مخربانه و جنایتکارانه ی آمریکا در افغانستان گردید. به همین دلیل علیرغم اینکه به کمک آمریکا و شرکایی جهانی این کشور به زمامداری افغانستان رسیده بود، به طور علنی و عریان، علیه اقدامات آمریکا در افغانستان، قد علم نمود و در مطبوعات بی پروا از جنایتها و خیانت های آمریکا سخن گفت. مقاومت کرزی در قبال آمریکا تا جایی پیشرفت که ایشان تا ختم دوران زمامداری خویش تفاهم نامه ای امنیتی کابل ـ واشنگتن را امضا نکرد.
حامد کرزی پس از ختم دوران ریاست جمهوری اش از صحنه ای سیاست کنار رفت، اما جایگاهش را همچنان به عنوان شخصیت غالب و تاثیر گذار حفظ نمود و در مسائل کلان کشور ورود می نمود و نقش میانجی و حتی شخصیت کلیدی را بازی می کرد. تا اینکه در آگست 2021 سیستم جمهوریت با برنامه هایی خائینانه ی آمریکا فرو پاشید و طالبان بر افغانستان مسلط گردید. با تسلط طالبان تمام رهبران سیاسی از افغانستان متواری گردیده و هرکدام به گوشه دنج و خلوت پناه گزیدند، اما کرزی در افغانستان ماند و کم کم توسط طالبان تحت نظارت قرار گرفت.
هرچند طالبان، رئیس جمهور پیشین افغانستان را ممنوع الخروج و رفتار و گفتار وی را زیر نظارت گرفته بودند، اما از کاریزمایی شخصیت حامد کرزی هرگز نتوانست بکاهد. به همین دلیل ایشان همچنان به عنوان یک شخصیت کلیدی در کابل حضور داشت و بازیگران منطقه ای و جهانی گه و بیگاه با وی دیدار و ملاقات می نمودند.
دلایل و عوامل رفع ممنوع الخروجی حامد کرزی
خروج افتضاح آمیز آمریکا و فروپاشی فاجعه بار افغانستان، هرچند در یک مقطع کوتاه وضعیت را به گونه ی متفاوت جلوه داد، اما خیلی سریع مشخص گردید که همه چیز پلان شده و از قبل توسط آمریکا طراحی گردیده بوده است. چنانچه زلمی خلیلزاد در یک مصاحبه تلویزیونی اعلام نموده بود که امارت اسلامی در افغانستان به مراتب بهتر از جمهوریت، منافع آمریکا را تامین می نماید و از سوی دیگر نماینده ویژه رئیس جمهور ایران نیز در یک مصاحبه تلویزیونی به صورت واضح توضیح داد که: آمریکا آسمان افغانستان را تحت تسلط دارد و آمریکا از طریق جواسیس شان در افغانستان حضور فعال دارد.
باتوجه به آنچه که گفته شد، خروج پلان شده و جنایت کارانه ی آمریکا از افغانستان، طبق برنامه های واشنگتن پیشنرفت و قربانی شدن مردم افغانستان توسط آمریکا، برای تمام جهانیان هویدا گردیدند و افول سیاسی آمریکا در منطقه و جهان آغاز گردید. به همین دلیل آمریکا علیرغم انسداد داراییهای افغانستان، اقدام به تامین کمکهای مالی تحت عنوان کمکهای بشردوستانه نمود و نماینده ی ویژه ای این کشور سفرهای پیاپی را به کشورهای منطقه و دیدوبازدید با رهبران سیاسی خارج از افغانستان را آغاز کرد.
در طول بیش از یک ونیم سال، واشنگتن از تمام گزینه ها استفاده نموده است. از نماینده گانی قطری و پاکستانی گرفته تا لابیگرانی داخلی و خارجی، اما به نظر می رسد که ناکام بوده است و روز به روز رسوایی شان در قبال این موضوع جهانی می شود و ابعاد تازه ای از جنایت های آمریکا افشا میگردد و نماینده گان لویه جرگه ی پیشین افغانستان یکی پس از دیگری انتقادات تندی را علیه آمریکا عنوان می کنند. چنانچه چندی پیش یکی از نماینده گان لویه جرگه پیشین، در توئیتی از تمام رهبران خواست تا نماینده ویژه آمریکا را تحریم نمایند و در تازه ترین واکنش، عبدالطیف پدرام نماینده پیشین، به صورت صریح از آمریکائیان خواسته است تا دست از سر افغانستان بر دارد.
با در نظرداشت وضعیت بغرنج کنونی، احتمال میرود که رفع ممنوع الخروجی حامد کرزی با وساطت آمریکا صورت گرفته باشد. زیرا آمریکا در معضل افغانستان، هر زمانی که به بن بست می رسد از افراد با نفوذ استفاده می نماید. نمونه ای این قبیل رفتار آمریکا در مذاکرات دوحه مشاهده گردیده است. هنگامیکه آمریکائیان از مذاکرات با طالبان در دوحه به بن بست رسیده بودند، به پاکستان فشار آوردند تا ملابرادر آخند را آزاد و به قطر بفرستد. بنابراین شواهد و قرائن به صورت واضح حکایت از این دارد که وساطت آمریکا باعث رفع ممنوع الخروجی حامد کرزی گردیده است تا وی بتواند به عنوان میانجی بین طالبان و حوزه ای مخالفان اینها نقش ایفا نماید.
نتایج احتمالی حضور کرزی به عنوان میانجی
همانطور که اشاره شد، کرزی به شدت زیرک و توانا و مسلط به تمام زیروبم وضعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان است. افزون بر این، شخص حامد کرزی شناخت کافی هم از طالبان و هم از حوزه ای ضد طالبان دارد. شناخت و آگاهی کرزی از طرفین منازعه، احتمال تحول در رفتار و گفتار آنان را بالا می برند. اما به یاد داشته باشیم که وساطت و میانجیگری کرزی با مدیریت آمریکا، هرگز نتیجه ای مساعد نخواهد داشت.
آگاهان سیاسی باورمندند که اگر کرزی بخواهد به هر نحوی تحت مدیریت آمریکا مذاکرات بین الافغانی را آغاز نماید، علیرغم آنکه شرایط مذاکرات واقعی و معنا دار وجود ندارد، پیامد این مسئله هرچه باشد و هرچه شود به نفع مردم افغانستان نخواهد بود. زیرا هرگونه پروسه ی سیاسی تحت نظارت و مدیریت آمریکا تا اکنون در هرجای دنیا که صورت گرفته است ناکام و حتی منجر به فاجعه شده است.
از طرف دیگر؛ حوزه ضد طالبان نیز باید هوشیار باشد و در شرایطی کنونی تحت هیچ شرایطی به دام مذاکره با طالبان نیفتد. زیرا آمریکائیان در تلاش اند تا بدونِ دست بردن به شکل و فرم امارت طالبانی و بدون اینکه حکومت فراگیر و همه شمول تشکیل گردد، مقاومت مشروع انسانی، سیاسی، و نظامی مردم افغانستان در برابر طالبان خلع مشروعیت شود تا زمینه ی شناخت بین المللی حکومت طالبان از سوی کشورهای منطقه و جهان فراهم گردد.
حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان نیز لازم است که محتاط باشد و جنایت های آمریکائیان را در دوران ریاست جمهوری اش، هر لحظه در ذهن داشته باشد. کرزی در آن زمان با آنکه توسط آمریکا و شرکای این کشور به قدرت رسید، اما باتوجه به رفتارهای خائینانهی آمریکائیان در اواخر ریاست جمهوری اش، جانانه در مقابل آمریکا ایستاد و از هر نوع تعامل با این کشور خودداری کرد.
باید دید در نهایت حضور حامد کرزی و نفوذ و تاثیرگذاری او، به نفع مردم افغانستان تمام می شود یا دلالان قدرت بازی سیاسی دیگری برای منافع خود در نظر دارند.
مسلم اخلاقی، تحلیلگر سیاسی مسائل افغانستان
