زمستان کابل با دشواری‌های زیادی قرین است؛ عدم دسترسی به آب کافی صحی مشکل کابل نشینان در طول سال است؛ اما سرد شدن خانه‌ها و آلودگی هوا دو پدیده‌ای هستند که زمستان به سراغ کابلی‌ها می‌آیند، نشستن در یک اتاق گرم آرزوی اکثریت کابل نشینان در زمستان است، ولی افسوس که گرانی سوخت و نداشتن پول مانع رسیدن آنها به این آرزو است. آلودگی هوا در زمستان کابل به حدی است که از دید یک نظاره‌گر بیرونی، زنده ماندن در کابل یک معجزه است.
اما اینکه چرا چنین است؟ و راه‌های برون رفت از آن چه می‌تواند باشد؟ در این نوشته پاسخ داده خواهد شد.
زمستان کابل و گرانی سوخت
افغانستان از جمله کشورهای است که دسترسی به گاز شهری و برق کافی ندارد؛ لذا مردم مجبورند که برای گرم کردن خانه‌های شان در فصل زمستان از چوب و زغال سنگ استفاده کنند؛ اما برخی سیاست‌های دولت باعث شده است که طلای سیاه ارزش طلای زرد را پیدا کند و قیمت چوب را چندین برابر افزایش بدهد.
در زمستان امسال قیمت یک کیلو زغال سنگ مرغوب در کابل به ۱۴.۲۸ افغانی رسیده است (سیر ۱۰۰ افغانی)، یک کیلو چوب بلوط به قیمت ۲۰ افغانی و در برخی نواحی به بیشتر از آن به فروش می‌رسد(سیر ۱۴۰ افغانی) طبیعی است که چنین قیمت گزاف درکنار فقر عمومی و بیکاری فراگیر، گرم کردن خانه را برای بسیاری از کابل نشینان ناممکن کرده باشد؛ اما اینکه علت افزایش قیمت‌ها چیست؟ در زیر پاسخ داده می‌شود.
علت افزایش قیمت سوخت در کابل
افزایش قیمت‌ها به صورت مستقیم به سیاست‌های حکومت مرتبط است؛ محدودیت های وضع شده در زمینه استخراج زغال سنگ، صادرات بی‌رویه زغال سنگ و افزایش مالیات از مهمترین عوامل افزایش قیمت زغال سنگ در سطح کشور از جمله کابل است.
سیاست مبارزه با جنگل زدایی و ممنوعیت مطلق قطع درختان بلوط، قیمت چوب را از کیلوی ۷ افغانی به کیلوی ۲۰ افغانی افزایش داده است؛ تردیدی نیست که اتخاذ سیاست‌های یادشده تنها در کنار تامین نیازهای مردم پسندیده است، در غیر آن صورت مصیبت‌هایی را به بار می‌آورد که امروز مردم افغانستان با آن روبه هستند.
آلودگی هوا
آلودگی هوا در زمستان کابل غیر قابل توصیف است، شاید بیان واقعیت برای بسیاری از مردمانی که زمستان کابل را ندیده اند، غیرقابل باور باشد؛ اما بدور از از اینکه باورپذیر باشد یا خیر، حقیقت تغییر نمی کند. آلودگی هوا به حدی شدید است که از نزدیک غروب آفتاب تا تابش آفتاب روز دیگر، انگار کابل سوخته است و کابل تبدیل به گوهی از دود و غبار می شود، انگار شهری را می بینیم که سراسر کورهای خشت پزی باشد. در این ساعاتی از شبانه روز کابل اگر کسی مسیر ده دقیقه ای را بدون ماسک در بیرون از خانه باشد و مریض نشود، باید گفت معجزه ای درکار است؛
اما چرا چنین است؟ دلایلی گوناگونی دارد که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- استفاده از زغال سنگ تصفیه نشده؛
- استفاده از پلاستک، لاستیک کهنه و مبلایل سوخته؛ نبود برق، گرانی گاز مایع، زغال سنگ و چوب در کابل باعث شده است که اکثر خانواده های فقیر برای گرم کردن خانه های شان به آتش کردن پلاستیک های زباله، لاستیک های کهنه، مبلایل سوخته و سوخت های از این قبیل رو بیاورند که دارای دود بسیار زیاد و غلیظ است.
- خامه بودن کوچه ها و سرک های فرعی؛
- عملکرد شاروالی ها در نحوه ای تنظیم جوی های فاضلآب و ریختن گل و لای روی سرک های عمومی که بعد از خشک شدن تبدیل به گرد و غبار و آلودگی هوا می گردد.
که عامل سوم و چهارم اختصاص به فصل زمستان ندارد؛ اما عامل اول و دوم از مختصات فصل زمستان است.
راه حل چیست؟
برای برون رفت از وضعیت موجود، چاره ای جز ایجاد تغییرات در برخی سیاست های موجود دولت و اتخاذ سیاست های جدید نیست؛ کنترل دولت بر معادن از جمله معدن زغال سنگ و استفاده بهینه از آن نیک است؛ اما مشروط بر اینکه در آن نیازهای موجود و منافع دراز مدت مردم در نظر گرفته شود.
افزایش صادرات زغال سنگ بدون در نظر گرفتن نیازهای داخلی و همچنین افزایش مالیات بر استخراج زغال سنگ، بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی عمومی مردم قابل توجیه نیست؛ لذا ضروری است که در سیاست کنونی دولت در این زمینه تجدیدنظر صورت گیرد.
همچنین مبارزه با جنگل زدای و منع کردن قطع درخت ها امر نیک و پسندیده است؛ اما مشروط بر اینکه از یکسو میزان وابستگی زندگی روزمره مردم به چوب سوخت سنجش شود و همچنین نظارت کلی بر بازارها وجود داشته باشد؛ اما متأسفانه دولت بدون سنجش نیاز مردم قطع درختان بلوط را به طور مطلق منع کرده است و بر بازار چوب فروشی در سراسر کشور از جمله کابل هیچ نظارتی ندارد و این وضعیت باعث شده است که قیمت یک کیلو چوب بلوط به بیش از 20 افغانی (سیر 140 افغانی) افزایش پیدا کند و توان خرید از اکثریت مطلق مردم افغانستان از جمله کابل نشیان سلب گردد.
بدین جهت پیشنهاد می گردد که دولت برای دسترسی دادن به مردم به سوخت ارزان و کافی صادرات زغال سنگ را کاهش دهد و به سیاست مالیاتی خود تجدید نظر کند و همچنین برای استفاده از چوب تدابیری را در نظر بگیرد و بر بازار چوب فروشی نظارت داشته باشد که اتخاذ یک سیاست درست در زمینه تأمین سوخت کافی و ارزان برای مردم، در کنار تهیه تصفیه خانه های زغال سنگ، از آلودگی هوا نیز جلوگیری نماید.
جاوید یوسفی
