روز جهانی کودکان کار، روز جهانی معلولان، روز جهانی مبارزه با خشونت، … و حالا روز جهانی آموزش. هر از چند گاهی یک روز جهانی را به افغانستان نسبت می دهند و خبرگزاری ها و رسانه ها پر می شوند از تیترهای پر زرق و برق از حامیان حقوق بشری افغانستان! به عمل کار برآید به سخندانی نیست!
تاریخچه روز جهانی آموزش
روز جهانی آموزش در دسمبر سال ۲۰۱۸ میلادی از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد و به منظور نشان دادن اهمیت آموزش در تضمین صلح و توسعه جهانی نامگذاری شده است و از آن زمان، روز 24 جنوری هر سال بعنوان روز جهانی آموزش گرامی داشته می شود.
اینکه سازمان ملل بعنوان مسئول رسیدگی به رعایت حقوق بشر در سرتاسر جهان چنین تصمیماتی می گیرد امر پسندیده ای است، اما باید دید تا چه میزان اقدامات عملی صورت گرفته و می گیرد تا آموزش، که نه یک امتیاز بلکه یک حق اولیۀ انسانی است، مورد توجه قرار گیرد.
واکنش یونسکو و دبیر کل سازمان ملل به روز جهانی آموزش
براساس معلومات یونسکو، در حال حاضر ۲۴۴ میلیون کودک و نوجوان در سراسر جهان از تحصیل باز مانده‌اند و ۷۷۱ میلیون بزرگسال نیز بی‌سواد هستند. یونسکو درحالی امسال روز جهانی آموزش را به دختران و زنان در افغانستان اختصاص داده است که از زمان تسلط طالبان بر این کشور در ۲۴ اسد سال گذشته، دختران بالاتر از صنف ششم اجازه‌ی رفتن به مکتب را نداشته‌اند.
یونسکو در توییتی نوشته است: «در روز آموزش به ما بپیوندید و با صدای بلند بگویید: بگذارید دختران افغان تعلیم کنند.» این نهاد از طالبان خواسته محرومیت از تحصیل دختران را لغو کنند. به‌گفته‌ی این سازمان، بدون آموزش باکیفیت، فراگیر و عادلانه و فرصت‌های همیشگی برای همه، کشورها در دست‌یابی به برابری جنستی و شکستن چرخه‌ی فقر که میلیون‌ها کودک، جوان و بزرگسال درگیر آن استند، موفق نخواهند شد.
Future scientists, teachers, politicians, journalists… when girls are educated, the entire society benefits from it.
But in Afghanistan, they are deprived of access to school.
On #EducationDay, raise your voice to #LetAfghanGirlsLearn!https://t.co/HvUTi5TRcs pic.twitter.com/kM1xekYZSC
— UNESCO ?️ #Education #Sciences #Culture ?? (@UNESCO) January 23, 2023
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز در پیامی به مناسبت روز جهانی آموزش، دستور منع آموزش و تحصیل برای زنان توسط طالبان را ظالمانه خواند و خواستار لغو این ممنوعیت شد.
اما این جملات قصار و محکوم کردن ها بدون اقدام مقتضی و مناسب دردی از افغانستان دوا نمی کند!
روز جهانی آموزش و افغان های کماکان محروم از تحصیل
طالبان پس از اینکه قدرت را دوباره بدست گرفتند، ابتدا وعده های فراوانی دادند که حق آموزش برابر برای دختران افغان یکی از این وعده ها بود. اما با گذشت زمان، درهای مکاتب را به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند. به‌تازگی هم تحصیل دختران در دانشگاه ها را تعلیق و کار زنان در نهادهای غیردولتی را منع کرده‌اند.
البته اختلاف در صفوف طالبان در مورد حق تحصیل دختران نیز مسئله قابل تاملی است که در مقالات قبلی به آن پرداخته شد.
تحصیل دختران افغان، تعیین کننده آینده افغانستان
اهمیت و ضرورت تحصیل دختران افغانستان
در سال 2023، آدری آزولای مدیر کل یونسکو تصمیم گرفته است بر روی دختران و زنان افغان تمرکز کند، زیرا 80 درصد از دختران و زنان جوان افغان در سن مکتب، در حال حاضر در مکتب حضور ندارند و 1.2 میلیون نفر از دسترسی به آموزش متوسطه و دانشگاه محروم هستند. یونسکو اخیرا تلاش های خود را برای حمایت از ادامه تحصیل در شرایط دشوار تطبیق داده است. موضوع روز جهانی آموزش در سال 2023 “سرمایه گذاری روی مردم، اولویت دادن به آموزش” است و هدف آن ایجاد انگیزه و تشویق اقدامات سیاسی برای آموزش است.
اما در افغانستان، به نظر نمی رسد که حکومت فعلی انحصاری طالبان، تصمیمی برای بازگرداندن این حق به دختران افغان داشته باشد. اصلا به نظر نمی رسد روز جهانی آموزش برای طالبان مهم باشد!
روز جهانی آموزش برای طالبان معنایی ندارد!
در روزی که جامعه جهانی آموزش را گرامی می دارد، دختران و حتی پسران در افغانستان از مکتب و دانشگاه به دورند. فقر و تنگدستی حتی آمار تحصیل پسران را نیز در دانشگاه و مکتب کاهش داده است، ستیز طالبان با دختران و محروم کردن آنان از حقوق اولیه شان بحث دیگری است.
طالبان تمامی دختران و زنان را از ورود به لیسه و دانشگاه های افغانستان منع کرده است. این تصمیمات مقامات طالبان در افغانستان، پیشرفت های حاصل شده در این کشور در سال های گذشته را تهدید می کند.
روز جهانی آموزش در افغانستان، راه حل بحران چیست؟
اینکه سازمان ملل تنها از طالبان درخواست می کند که محرومیت دختران و زنان افغان از آموزش را لغو کند، کافی نیست. اهرم فشار قوی تری نیاز است و سازمان ملل اگر وجهه و قدرت جهانی دارد باید خودی نشان دهد و طالبان را مجبور به پذیرش خواسته های به حق مردم افغانستان و جامعه جهانی کند. امری که تاکنون محقق نشده و با وجودیکه هیچ کشوری هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته، طالبان از سیاست های یکطرفه خود کوتاه نیامده است.
به مناسبت روز جهانی آموزش، امروز، یونسکو با مشارکت دبیر کل سازمان ملل متحد، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل متحد و مدیر کل یونسکو، میزبان رویدادی در سازمان ملل متحد در نیایورک است. اولین میزگرد به آموزش دختران و زنان در افغانستان اختصاص خواهد داشت. اما این میزگردها باید خروجی مفید داشته باشد و تنها به بیانیه هایی که گوش همۀ ما از آنها پر است بسنده نشود و اقدامات عملی باید هم از سوی طالبان هم جامعه جهانی صورت گیرد.
اقدامات عملی برای حل بحران تحصیل افغانستان، فراتر از تنها روز جهانی آموزش
راه رسیدن کودکان به مکتب اکنون تنها حضور در کلاس درس نیست. وقتی طالبان درِ مکاتب را می بندند باید به فکر راه های به روز بود. یونیسف از سال ۲۰۱۸ خیز بزرگی برای آموزش از راه دور برداشته است. آموزش های نامتعارف مانند سوادآموزی دیجیتال، آموزش های رادیویی و تصویری می تواند چاره ساز باشد. در صورت بهبود زیرساخت های مناسب، تعلیم دیجیتال و تعلیم از راه دور می تواند چاره ساز مشکل افغانستان باشد.
در حالی که مبارزه برای اینکه دختران و زنان افغان بتوانند حضوراً به مکاتب بازگردند هنوز ادامه دارد، یونسکو نیز در حال کار بر روی راه حل های جایگزین است تا اطمینان حاصل شود که پیشرفت کشور در دسترسی به آموزش از بین نمی رود.
برای دسترسی به دختران و زنان افغان از راه دور، یونسکو در تلاش است تا آموزش از راه دور را از طریق رسانه های افغانستان ، به ویژه رادیوها، که در خانه های بیش از دو سوم جمعیت قابل دسترسی است، فراهم کند.
علاوه بر این، یونسکو با سازمان های غیردولتی در محل همکاری کرده است تا از یک کمپین سوادآموزی مبتنی بر جامعه با هدف 25000 جوان و بزرگسال در مناطق روستایی حمایت کند.
همچنین یک کمپین حمایتی یونسکو برای افزایش آگاهی عمومی در مورد حق آموزش برای جوانان و بزرگسالان، به ویژه دختران و زنان نوجوان، به بیش از 20 میلیون افغان رسیده است. البته هنوز باید منتظر بود تا تاثیرات مثبت چنین کمپین هایی را به چشم دید.
در روز جهانی آموزش، به جای وعده دادن، حق را به حقدار برسانید!
با روز جهانی آموزش در سال 2023 که به زنان و دختران افغان اختصاص داده شده است، یونسکو و کشورهای عضو آن حق تحصیل دختران و زنان افغان را در راس دستور کار بین المللی قرار داده اند.
طالبان نیز می بایست نرمش نشان دهند و راه را برای تحصیل آزادانۀ زنان و دختران باز کنند تا آینده افغانستان از یک نسل تحصیلکرده محروم نباشد، مگر اینکه طالبان به عمد بخواهند نسل جدیدی غافل تربیت کنند تا بتوانند به انحصارگری خود ادامه دهند. نیت هر چه باشد، بسته ماندن مکاتب به سود آیندۀ افغانستان نیست.
محسن شاه رفیعی، آگاه مسائل افغانستان
