افغانستان، یکی از کشورهایی است که در دهه‌های اخیر شاهد مهاجرت بزرگ جمعیت خود به کشورهای دیگر بوده است. عواملی همچون جنگ، ناامنی، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، محدودیت‌های سیاسی، و تلاش برای جستجوی فرصت‌های بهتر زندگی، مهاجرین افغان را به سراسر دنیا رانده است. اما با پایان جنگ و تغییرات سیاسی در افغانستان، تلاش‌های بسیاری صورت گرفته است تا مهاجرین افغان که در سال‌های گذشته به کشورهای دیگر پناه آورده‌اند، به وطن خود بازگردند.
وضعیت کلی مهاجرین افغان و پناهجویان افغانستانی
مهاجرین افغان که در کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان و یا کشورهای دیگری مانند اروپا، آمریکا و استرالیا زندگی می‌کنند، همواره با مشکلات متعددی مواجه هستند. این مشکلات شامل عدم دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و اجتماعی مناسب، محدودیت‌های قانونی و حقوقی، بیکاری، تبعیض و استرس‌های روانی ناشی از وضعیت مهاجرت هستند که اثرات عمیقی بر زندگی آنها دارد. مهاجرت و آوارگی افغانها در طول ۴۰ سال گذشته، یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل مهاجرت در دنیا بوده است.
همسایه‌ها‌ی خسته!
ایران: این کشور بیش از 40 سال است که به محبوب ترین مقصد مهاجرین افغان تبدیل شده است. در سال 1400 و با سقوط جمهوریت در کشورمان، خیل عظیمی از مهاجرین وارد ایران شدند و الحق والانصاف با توجه به ظرفیت‌های موجود این همسایه غربی، ایران به عنوان میزبانی شایسته شناخته می شود که هم اکنون بیش از 5میلیون افغانستانی در این کشور سکونت دارند. متاسفانه پس از اقدامات مخرب عده قلیلی از مهاجرین، نارضایتی شهروندان ایرانی آغاز شد و دولت این کشور پس از ایجاد آرامش نسبی در افغانستان با راه اندازی طرح‌های مختلف قصد دارد از تعداد افغانها در این کشور بکاهد.
پاکستان: شرایط این کشور شباهت‌های بسیاری با ایران دارد اما سختگیری و اخراج گسترده مهاجرین افغان، سرسختانه در دستور کار حاکمان پاکستانی است. این کشور به پناهجویان افغان به عنوان اهرم فشار بر طالبان نگاه می‌کند و هرگاه بخواهد بر حکومت سرپرست موضوعی را تحمیل کند از اهرم مهاجرین استفاده می‌کند.
صدای اروپایی‌ها بلند شده!
مشکلاتی که اخیرا عدهای از پناهجویان افغان ساکن کشورهای اروپایی خصوصا در جرمنی و فرانسه ایجاد کرده‌اند، صدای اعتراض شهروندان و سیاستمداران این کشورها را بلند کرده است. حملات مسلحانه به تجمعات، نزاع‌های خیابانی و قتل‌های ناموسی از مواردی هستند که در ماه‌های گذشته به وفور در اروپا تکرار شده است.
رهبران سیاسی و احزاب با ارائه طرح‌های مختلف قصد دارند عده زیادی از افغانها را اخراج کنند و گفته می شود که جرمنی دیپورت مهاجرین به ازبیکستان را آغاز کرده است.
عقب نشینی متهمان ردیف اول
کشورهای غربی از جمله امریکا، انگلیس و کشورهای عضو ناتو به عنوان دولت‌هایی که مسبب وضعیت فعلی در افغانستان هستند، بار مسئولیت را از دوش خود برداشته و بر دوش همسایگان افغانستان انداخته‌اند. کمترین وظیفه‌ای که این دولتها دارند این است که با ارسال بسته‌های حمایتی و رفع تحریم‌های افغانستان، زمینه بازگشت و سکونت مهاجرین افغان را در کشورشان فراهم کنند.
این تحولات نیازمند همکاری بین‌المللی فراگیر و تدابیر کامل و هماهنگ برای مدیریت مهاجرین افغان و حل مشکلات آنها است. به طور خاص، تأمین دسترسی به خدمات اساسی مانند بهداشت، آموزش، و حمایت اجتماعی برای مهاجرین افغان باید از اولویت‌های برنامه‌ها و طرح‌های بین‌المللی باشد.
در پایان، باید تأکید کرد که امکان بازگشت ایمن و پایدار مهاجرین به افغانستان بستگی به ایجاد شرایط امنیتی و اقتصادی مناسب در این کشور دارد. بنابراین، برنامه‌های موفق برای بازگشت مهاجرین به وطن نیازمند همکاری فعال کشورهای بین‌المللی و همچنین تسهیلات و حمایت های اقتصادی و اجتماعی می‌باشد تا بتوانند به طور مستحکم در زمینه‌های مختلف زندگی کنند.
زهرا محمدی
