میدان هوایی بگرام، که در هفتاد کیلومتری قلب کابل قرار دارد، بیش از یک پایگاه نظامی است؛ آن را باید آیینه‌ای از تاریخ پر فراز و نشیب افغانستان دانست که با اشک و خون مردم این سرزمین آمیخته شده است.
موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد آن، همراه با باند پروازی مناسب برای طیاره های سنگین نظامی، این مکان را به نقطه‌ای استراتژیک تبدیل کرده که امروز، در سایه تهدیدات تازه، بار دیگر نامش بر سر زبان‌ها افتاده است. در روزهایی که جهان با تنش‌های ژئوپلیتیکی دست‌وپنجه نرم می‌کند، تحلیل دقیق این موضوع نه‌تنها برای درک آینده افغانستان، بلکه برای فهم دگرگونی‌های منطقه‌ای نیز ضروری به نظر می‌رسد.
اظهارات اخیر دونالد ترامپ و زمزمه‌های بازگشت آمریکا به بگرام، پرسشی اساسی را پیش روی ما قرار می‌دهد: آیا این پایگاه، که یادآور اشغالگری و رنج‌های مردم است، بار دیگر به دست بیگانگان خواهد افتاد یا همچنان سنگر عزت و مقاومت ملت باقی خواهد ماند؟
بگرام که با زندان مخوفش طی بیست سال اشغال کشور، محل شکنجه و آزار بی‌گناهان بود، در ذهن مردم افغانستان زخمی عمیق به جا گذاشته است. این پایگاه، که یادآور دو دهه اشغالگری آمریکا است، اکنون در کانون توجه جهانی قرار گرفته؛ نه به دلیل گذشته‌اش، بلکه به‌خاطر آرزوهای تازه‌ای که قدرت‌های خارجی برای بازپس‌گیری آن در سر می‌پرورانند. بررسی این موضوع، ما را به سفری در تاریخ مقاومت و ایستادگی این ملت می‌برد، سفری که شاید کلید فهم آینده را در خود نهان دارد.
دلایل تمایل آمریکا به بازپس‌گیری بگرام
اخیراً، دونالد ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی «تروث» اعلام کرد که اگر افغانستان میدان هوایی بگرام را به آمریکا، که او آن را سازنده این پایگاه می‌داند، بازنگرداند، «اتفاقات بدی» رخ خواهد داد. این اظهارات، که بوی تهدید و زورگویی می‌دهد، نشان‌دهنده عزم جدی آمریکا برای بازگشت به این منطقه استراتژیک است.
بگرام، با موقعیت جغرافیایی‌اش در هفتاد کیلومتری کابل و نزدیکی به مرزهای پاکستان و مناطق حساس آسیای مرکزی، از دیرباز به‌عنوان نقطه‌ای کلیدی در نقشه‌های نظامی جهان شناخته می‌شده است. باند پروازی 3.6 کیلومتری آن، که برای نشست و برخاست طیاره های سنگین نظامی طراحی شده، این پایگاه را به ابزاری بی‌بدیل برای عملیات‌های منطقه‌ای تبدیل کرده است.
زلمی خلیلزاد، مذاکره‌کننده پیشین آمریکا با طالبان، نیز در اظهاراتی پیشنهاد داده که بگرام می‌تواند برای «مبارزه مشترک با هراس‌افگنی» مورد استفاده قرار گیرد، هرچند این موضوع را نیازمند تلاش‌های بیشتر دانسته است. این اظهارات، که پس از دو سفر او به افغانستان پس از بازگشت طالبان مطرح شده، نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای بازسازی حضور نظامی‌اش در منطقه است.
اما چرا اکنون؟ تحلیل‌ها حاکی از آن است که این تمایل، ریشه در تحولات اخیر منطقه دارد؛ از جمله امضای پیمان نظامی بین پاکستان و عربستان سعودی، که شامل قابلیت‌های هسته‌ای است، و نگرانی آمریکا از نفوذ فزاینده چین و ایران در آسیای مرکزی. بگرام، با قرار گرفتن در موقعیتی که می‌تواند به‌عنوان پایگاهی برای نظارت و کنترل این مناطق عمل کند، بار دیگر به هدف اصلی قدرت‌های غربی تبدیل شده است.
با این حال، این تلاش‌ها تنها یک استراتژی نظامی نیست؛ بلکه پاسخی به شکست و ضعف استراتژیک آمریکا پس از فرار و خروج غیر مسئولانه از افغانستان در سال 2021 به نظر می‌رسد. بگرام، که زمانی مرکز عملیات ناتو بود، اکنون به نمادی از شکست اشغالگری آمریکا تبدیل شده و تلاش برای بازپس‌گیری آن می‌تواند تلاشی برای جبران این شکست و بازسازی وجهه نظامی آمریکا باشد. اما این رویای آمریکا با دیواری از مقاومت روبه‌رو شده که ریشه در تاریخ و باورهای عمیق مردم و حاکمان افغانستان دارد.
مقاومت ایدئولوژیک و جهاد؛ سنگر شرف و عزت طالبان
طالبان، با ریشه‌های عمیق ایدئولوژیک خود که بر پایه جهاد و مبارزه با اشغالگری بنا شده، بگرام را نه یک پایگاه ساده، بلکه نمادی از پیروزی و عزت ملی می‌بیند. این گروه، که از دل دو دهه مبارزه با اشغالگران شوروی و سپس آمریکا برخاسته، هویت خود را در ایستادگی در برابر بیگانگان تعریف کرده است.
نظام ایدئولوژیک طالبان، که مولفه‌های بارز آن جهاد و حفظ استقلال است، هرگونه واگذاری خاک وطن را به‌معنای خیانت به خون هزاران شهید می‌داند. این باور، که در سخنان و اقدامات طالبان به وضوح دیده می‌شود، ریشه در تاریخچه مبارزاتی دارد که با اتحاد مردم و رهبران مذهبی شکل گرفته است.
امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان، در گفت‌وگویی با شبکه طلوع‌نیوز، با صراحت و قاطعیت اعلام کرد که حتی اگر آمریکا دولت طالبان را به‌رسمیت بشناسد و تمام زیرساخت‌های افغانستان را بازسازی کند، «یک وجب از خاک این سرزمین» واگذار نخواهد شد. این موضع، نشان‌دهنده عمق تعهد ایدئولوژیک طالبان به حفظ استقلال است.
طالبان، که حضور هیچ نیروی نظامی خارجی را از زمان تسلط بر افغانستان در سال 2021 نپذیرفته، بگرام را خط قرمز خود می‌داند و هرگونه پیشنهاد برای بازگشت آمریکا را با ادبیات تند و قاطع رد کرده است. این مقاومت، فراتر از یک واکنش سیاسی، بخشی از هویت طالبان است که در طول سال‌ها مبارزه با اشغالگران شکل گرفته است.
یادآوری مبارزات قهرمانانه علیه آمریکا، که با فداکاری‌های بی‌شمار همراه بود، روحیه ضد اشغالگری طالبان را بیش از پیش تحریک می‌کند. آن‌ها بگرام را نه تنها یک پایگاه، بلکه یادگاری از روزهایی می‌دانند که با خون و جان خود، آزادی را به این سرزمین بازگرداندند. این باور عمیق، طالبان را به نگهبانانی تبدیل کرده که هرگز حاضر به معامله با بیگانگان بر سر عزت ملی نیستند.
مقاومت و اشغال‌ستیزی؛ وحدتِ تاریخی مردم افغانستان و طالبان
مردم افغانستان، با تجربه‌ای تلخ از اشغالگری‌های متعدد، بگرام را بخشی از هویت و غرور ملی خود می‌دانند. زندان مخوف این پایگاه، که روزگاری محل رنج و شکنجه بود، هنوز در خاطر مردم زنده است و هرگونه تلاش برای بازگرداندن اشغالگران به این مکان، خشم و نفرت آن‌ها را برمی‌انگیزد.
چنانچه حتی عطامحمد نور، از چهره‌های برجسته سیاسی مخالف طالبان، با تأکید بر اینکه «طالبان خاک‌فروش نیستند»، به این وحدت نظر در برابر تهدیدات آمریکا اشاره کرده است. این جمله، که بازتاب‌دهنده احساسات عمومی است، نشان می‌دهد که حتی در میان اختلافات سیاسی، دفاع از خاک وطن خط قرمزی است که همه را یک‌پارچه می‌کند.
خوی اشغال‌ستیزی مردم افغانستان، که ریشه در تاریخ مبارزه با استعمارگران دارد، اکنون در کنار ایستادگی طالبان، جبهه‌ای مستحکم را شکل داده است. از مقاومت در برابر شوروی تا ایستادگی در برابر آمریکا، این ملت بارها نشان داده که هیچگاه زیر بار زورگویی خم نخواهد شد.
تهدید اخیر ترامپ، که با لحنی تحکم‌آمیز مطرح شده، نه‌تنها طالبان، بلکه مردم را به وحدت و مقاومت بیشتر فراخوانده است. این روحیه، که با عزم راسخ و عزت ملی همراه است، پیام روشنی به جهان می‌فرستد: خاک افغانستان قابل معامله نیست.
با این حال، برخی اظهارات از سوی مخالفان طالبان، که عمدتاً در خارج از کشور استند، گاه زمزمه‌هایی از معامله با آمریکا بر سر بگرام را مطرح کرده‌اند. این پیشنهادها، که به نظر می‌رسد از سر کینه‌توزی سیاسی یا بی‌توجهی به حساسیت‌های ملی باشد، با واکنش شدید مردم و مقامات روبه‌رو شده است.
چنین ایده‌هایی، که به‌معنای خاک‌فروشی و نادیده گرفتن خون شهدا تلقی می‌شود، محکوم به شکست است. مردم افغانستان، با هر گرایش سیاسی، در برابر این خیانت احتمالی یک‌صدا ایستاده‌اند و هرگونه تلاش برای واگذاری بگرام را به‌عنوان خطایی نابخشودنی محکوم می‌کنند.
کلام آخر؛ بگرام، آیینه عزت و ایستادگی
میدان هوایی بگرام، با تمام زخم‌ها و خاطرات تلخش، امروز به آیینه‌ای از عزت و ایستادگی ملت افغانستان تبدیل شده است. تهدیدات دونالد ترامپ و تلاش برای بازپس‌گیری این پایگاه، نه‌تنها به شکست خواهد انجامید، بلکه روحیه مقاومت و خوی اشغال‌ستیزی مردم و طالبان را بیش از پیش تقویت کرده است.
این سرزمین، که با خون هزاران شهید آبیاری شده، هرگز به دست بیگانگان نخواهد افتاد. طالبان، با ریشه‌های ایدئولوژیک عمیق خود، و مردم، با تاریخچه‌ای پرافتخار از مقاومت، شانه به شانه ایستاده‌اند تا بگرام را نه تنها یک پایگاه، بلکه نمادی از آزادی و عزت ملی حفظ کنند.
در این میان، هرگونه پیشنهاد برای معامله با آمریکا، چه از سوی داخلی‌ها و چه خارجی‌ها، با دیوار بلند مقاومت این ملت مواجه خواهد شد. بگرام، که روزگاری سنگر اشغالگران بود، اکنون به سنگر افتخار و عزت تبدیل شده است. این سرزمین، با تمام سختی‌ها، بار دیگر به جهان نشان خواهد داد که عزم راسخ مردمش، هر زورگویی را در هم خواهد شکست. بگرام نه‌تنها خاک، بلکه هویت و جان یک ملت است که با ایستادگی و عزت نفس، تاریخ را بازنویسی خواهد کرد.
عایشه ببرک خیل
