مجمع عمومی سازمان ملل متحد امروز را روز جهانی مبارزه با مواد مخدر، نامگذاری کرده است. در سال 1987 از تاریخ 17 تا 26 جون در شهر وین توسط سازمان ملل متحد، کنفرانسی به منظور مقابله با کشت و قاچاق مواد مخدر دایر گردیدند و در نهایت به منظور مقابله و اقدامات ملی و بین المللی جهت جلوگیری از کشت و قاچاق مواد مخدر امروز را روز مبارزه با مواد مخدر نامگذاری نمودند. امروز، روز مقابله با مواد مخدر است، در حالی که تقریباً سه میلیون افغان روزانه مواد مخدر از قبیل تریاک، شیشه، هیروئین، سیگرت، نسوار یا پان مصرف می کنند.
اکثریت آنها را نوجوانان تشکیل می دهند. استعمال دخانیات سالانه عامل مرگ هزاران افغان است. دولت قبلی علی الرغم اینکه در مطبوعات و بنگاههای اطلاعاتی، تبلیغاتِ گستردهی مبنی بر مبارزه با این پدیده شوم داشتند، اما در عمل متاسفانه جمعیت معتادان روز به روز افزایش مییافتند و در حال حاضر این مسئله یکی از چالش های عمدهی کنونی جامعهی افغانستان تلقی می گردد.
باتوجه به اینکه چالش مواد مخدر و پدیده ی اعتیاد در حالی نابودی بخش عمده ای از جامعه افغانستان اند، گمانه زنی ها در رابطه به نوعِ مقابله و مبارزه ی طالبان با مسئله ی مواد مخدر همچنان مبهم و ناروشن است. زیرا طبق ادعایی مقامات طالبان و همچنان گزارش تحقیقی و میدانی السیس (Alicis)، سطح کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان کاهش چشمگیر یافته اند. اما در مقابل، تیم مانیتورینگ شورای امنیت سازمان ملل به تازگی مدعی افزایش کشت و تولید مواد مخدر گردیده است.
در هر صورت از آنجا که مواد مخدر یک تهدید بالقوه و دائمی اند، کمترین کوتاهی در امر مبارزه با این پدیده غیر قابل چشم پوشی است، به همین دلیل امارت اسلامی طالبان چندان توجهی به این معضل نداشته و ندارند. بی توجهی و عدم استراتژی موثر از سوی طالبان مبنی بر مبارزه و مقابله با پدیده ی شوم مواد مخدر متاسفانه چشم انداز آینده را مبهم و کاملا مخدوش می نمایاند و لازم است که در این رابطه هشدارها و تذکرات دقیق ارایه گردد تا حاکمان کنونی افغانستان سیاست ها و استراتژی های خاصی را جهت جلوگیری از این فاجعه روی دست گیرند. از این رو با توجه به روز جهانی مبارزه با مواد مخدر، در این مقاله تلاش می گردد تا زمینه ها و پیامدهای استعمال مواد مخدر در سطوح مختلف جامعه مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
روز جهانی مبارزه با مواد مخدر: زمینه و عوامل افزایش اعتیاد به مواد مخدر
حدود 1.3 میلیارد نفر در سراسر جهان از محصولات تنباکو استفاده می کنند که بیش از 80 درصد آنها در کشورهای با درآمد کم و متوسط (LMIC) زندگی می کنند. تنباکو به دلیل ماهیت اعتیادآور آن، مهار رفتار مصرف کردن آن دشوار است.
اپیدمی دخانیات یکی از جدی ترین تهدیدات نظام صحی عمومی در جهان است که سالانه بیش از 8 میلیون نفر را می کشد. بیش از 7 میلیون مرگ به طور مستقیم با مصرف دخانیات مرتبط است، در حالی که حدود 1.2 میلیون مرگ مربوط به غیرسیگاری هایی است که در معرض دود دست دوم قرار دارند. استعمال دخانیات مهمترین عامل قابل اجتناب بیماری، ناتوانی و مرگ است. به همین دلیل است که روز جهانی مبارزه با مواد مخدر از اهمیت ویژه ای در جامعه جهانی برخوردار است.
مواد مخدر و سیگار کشیدن می تواند منجر به سرطان ریه، برونشیت مزمن و آمفیزم شود. همچنین مسئول افزایش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، اختلالات عصبی، عوارض تولید مثل، پیری زودرس پوست، پوکی استخوان، اختلالات روانپزشکی، لوسمی، آب مروارید، دیابت نوع دو و ذات الریه است.
افغانستان در 11 نومبر 2010 کنوانسیون چارچوب سازمان جهانی بهداشت در مورد کنترل تنباکو (FCTC) را تصویب کرد. علاوه بر این، قوانین متعددی برای کنترل مصرف دخانیات وضع شده است، از جمله “آیین نامه ممنوعیت استعمال سیگرت و دخانیات در ساختمان های دولتی و اماکن عمومی” در سال 2007، “قانون کنترل دخانیات” در سال 2015، “اطلاعیه وزارت صحت عامه به وزارت امور خارجه، هشدار/برچسب گذاری تصویری بر روی محصولات تنباکو، از جمله بسته های سیگرت” در سال 2016، و «اصلاح قانون کنترل دخانیات» در سال 2018. با این حال، هیچ یک از اقدامات ذکر شده منجر به کنترل مؤثر دخانیات در افغانستان نشده است.
دلایل اصلی شکست آن، جنگ، خشونت سیاسی مداوم، فقر، افزایش فساد، ورشکستگی نهادهای دولتی و سیاسی، و آسیب پذیری در برابر گسترش بازار دخانیات شرکتی به دلیل اقتصاد ضعیف است.
عامل دیگری که باعث شکست دولت سابق افغانستان در امر مبارزه با مواد مخدر گردید، حمایت های همه جانبه ای آمریکا و شرکای این کشور از کشت و زراعت تریاک و تنباکو در سرتاسر کشور بود. آمریکا در کنار بسیاری از مصائبی که بر افغانها تحمیل نمود، زراعت و کشت تریاک و تنباکو را به شدت افزایش داد.
اسناد و مدارک متعددی موجود است که مشاوران و مستشاران آمریکایی در مناطق جنوب، استراتژی های موثر را جهت افزایش کشت و زرع مواد مخدر روی دست گرفته بودند و عملی نمودند.
روز جهانی مبارزه با مواد مخدر: رویکرد و سیاست طالبان نسبت به مواد مخدر
همانطور که گفته شد، طالبان نسبت به افزایش و پیامدهای ویرانگرِ مواد مخدر و پدیده ی شوم اعتیاد بی توجه و بی اعتنا اند. هرچند رهبر طالبان در 3آوریل 2022 کشت و زرع مواد مخدر و از جلمه تنباکو را ممنوع اعلام کردند، اما طبق مشاهدات عینی، بسیاری از مناطق جنوبی هنوز همچنان به کشت و زرع مواد مخدر و به ویژه تنباکو ادمه می دهند و از آن طرف در حال حاضر بسیاری از مافیاها و قاچاقبران مواد مخدر محموله های شان را از افغانستان دریافت می نمایند و چنانچه مرزهای افغانستان نیز به دلیل عبور و مرور محموله های عظیم مواد مخدر که توسط قاچاقبران جا به جا می شوند به شدت نا امن است.
بنابراین با آنکه رهبر طالبان کشت و زرع مواد مخدر را ممنوع اعلام کرده اند، اما به دلیل نبود حمایت های همه جانبه ای بین المللی و عدم بودجه ای کافی امارت اسلامی طالبان، اینها موفق در متوقف کردن این کشت و زرع و همچنان تجارت مواد مخدر نگردیده است و افغانستان در حال حاضر همچنان منبع انواع مواد مخدر به شمار می روند.
در کنار اینکه طالبان موفق به محو و نابودی کشت و زرع مواد مخدر نگردیده است و تجارت مواد مخدر همچنان در افغانستان رونق دارد، افزایش معتادان به انواع مواد مخدر نیز رو به فزونی است. در این رابطه نیز طالبان به جمع آوری با معتادان روی آوردند و مدت کوتاهی افراد معتاد را جمع آوری و به کمپ ها منتقل می نمودند، که نتایجی داشت اما کافی نبود و همانطور که یاد آوری گردید، نوجوانان و جوانان متعددی به دلیل مشکلات عظیم زندگی و فروپاشی اقتصادی و نبود کار به این پدیده ی شوم روی می آورند. شاید روز جهانی مبارزه با مواد مخدر زمان مناسبی برای توجه بیشتر به وضعیت جوانان افغانستان باشد.
پیامدهای ادمه ی روند کنونی و مسئولیت طالبان
روز جهانی مبارزه با مواد مخدر است و افغانستان سالهاست که درگیر بحران مواد مخدر. بدون تردید ادامه ای روند کنونی صدمات جبران ناپذیری بر افغانستان وارد خواهد کرد. زیرا کشت و تجارت مواد مخدر، باندهای مافیایی و قاچاقبران را در سرتاسر کشور افزایش می دهند و امنیت و فضای عمومی جامعه را به شدت مختل می نمایند. افزون بر این، وفور مواد مخدر جوانان و نوجوانانی بیشتر را به سمت پدیده ی اعتیاد سوق می دهند و سرانجام خانواده ها و شیرازه جامعه را متلاشی خواهند کرد. بنابراین از هر زاویه ی که به این پدیده ی منحوس بنگریم، کشت، زراعت، تجارت و اعتیاد به مواد مخدر سرنوشت تاسف باری را برای جامعه رقم می زند.
باتوجه به اینکه کشت، تجارت و اعتیاد به مواد مخدر بزرگترین صدمه و خسارت را به جامعه وارد می نمایند، طالبان به عنوان حاکمان و مسئولین کنونی افغانستان، مسئولیت دارند تا از کشت، تجارت و استفاده ی مواد مخدر توسط افراد جلوگیری نمایند.
طالبان بایستی توجه داشته باشند که پدیده ی مواد مخدر، مزاق بردار نیست. مسئله ی مواد مخدر خطرناکتر از آن است که طالبان بخواهد از آن به عنوان ابزار سیاسی و یا اقتصادی استفاده کنند. کشت، تجارت و اعتیاد به مواد مخدر، مسائلی نیستند که در مبارزه با آن، طالبان فرصت داشته باشند و در مرور زمان با آن مقابله و مبارزه نمایند. بنابراین طالبان باید بدانند که بدون هیچ درنگی در مقابله با کشت، تجارت و اعتیاد به مواد مخدر اقدام نمایند و استراتژی مشخص و واقعی نیز روی دست گیرند تا بتواند از گسترش این آفت پر مخافت جلوگیری نمایند. روز جهانی مبارزه با مواد مخدر باید سرآغاز یک اقدام جدی باشد.
مسلم اخلاقی، تحلیلگر
