نشست قندهار
نشست‌های رهبران طالبان در قندهار همواره از حساسیت بالایی برخوردار بوده‌اند، زیرا در این جلسات تصمیمات کلانی گرفته می‌شود که می‌تواند مسیر سیاست‌های داخلی و خارجی حکومت سرپرست طالبان را مشخص سازد. گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد احتمال دارد بار دیگر نشستی مهم در قندهار برگزار شود، نشستی که گفته می‌شود با حضور رهبر طالبان، ملا هبت‌الله آخوندزاده، و برخی از مقامات ارشد حکومت سرپرست همراه خواهد بود. با این حال، تا کنون هیچ منبع رسمی از سوی طالبان، این خبر را تأیید نکرده است و این احتمال نیز وجود دارد که این گزارش‌ها صرفاً گمانه‌زنی رسانه‌ای باشد.
این نشست، در صورتی که واقعاً برگزار شود، در مقطع زمانی حساسی خواهد بود، زیرا افغانستان با چالش‌های گوناگونی از جمله تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی، بحران اقتصادی، اختلافات داخلی درون طالبان و مسئله آموزش دختران روبه‌رو است. اما پرسش اساسی این است که آیا چنین نشستی می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات راهبردی در سیاست‌های طالبان شود، یا اینکه صرفاً به یک جلسه تشریفاتی برای نمایش وحدت داخلی محدود خواهد ماند؟
تحولات بین‌المللی و سیاست طالبان در برابر آمریکا
یکی از احتمالات مطرح برای دستور کار نشست قندهار، تعیین رویکرد طالبان در برابر حکومت جدید آمریکا به ریاست دونالد ترامپ است. تجربه نشان داده که تغییرات در ساختار سیاسی ایالات متحده تأثیرات مستقیمی بر سیاست‌های آن در قبال افغانستان داشته است، اما این تغییرات عمدتاً در لحن و روش اجرا بوده و سیاست‌های کلان این کشور بر مبنای منافع ملی‌اش استوار باقی مانده‌اند.
با توجه به این واقعیت، طالبان و سایر بازیگران منطقه‌ای نباید فریب تغییرات ظاهری در سیاست‌های آمریکا را بخورند. آنچه اهمیت دارد، درک درست از اهداف کلان واشنگتن و اتخاذ یک سیاست واقع‌بینانه در برابر آن است. اگر طالبان به دنبال تأمین منافع ملی افغانستان است، باید سیاستی را در پیش گیرد که متکی بر همکاری‌های منطقه‌ای و کاهش وابستگی به تصمیمات قدرت‌های بزرگ باشد، زیرا تکیه بر یک نیروی خارجی که سیاست‌هایش بر اساس منافع خود تغییر می‌کند، نمی‌تواند یک استراتژی پایدار برای افغانستان باشد.
بحران اقتصادی و راهکارهای جایگزین
کاهش و قطع کمک‌های خارجی، به‌ویژه از سوی آمریکا، تأثیر مستقیمی بر وضعیت معیشتی مردم افغانستان گذاشته است. چنانچه ارزش پول کشور، رو به کاهش و مواد اولیه نیز در بازارها با افزایش قیمت مواجه گردیده است و طالبان نیز تاکنون نتوانسته است اقتصاد کشور را به‌صورت پایدار احیا کند.
بنابراین حاکمان کنونی افغانستان ناچار استند که در پی راهکارهای جایگزین باشند. البته پروژه‌هایی مانند ترانس افغان، تاپی و گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای منطقه، می‌تواند به عنوان راه‌حلی برای کاهش فشارهای اقتصادی در نظر گرفته شود.
اختلافات درون طالبان؛ واقعیت یا بزرگنمایی؟
در ماه‌های اخیر، گزارش‌هایی از اختلافات داخلی میان طالبان منتشر شده است. برخی منابع خبری غربی این اختلافات را به‌گونه‌ای تصویر کرده‌اند که گویی طالبان در آستانه فروپاشی است، اما واقعیت این است که در هر حکومت، تفاوت دیدگاه‌ها میان جناح‌های مختلف امری طبیعی است. طالبان نیز از این قاعده مستثنی نیست و برخی مقامات آن در قبال موضوعات مختلف از جمله تعامل با جامعه جهانی، سیاست‌های اقتصادی و مسائل اجتماعی دیدگاه‌های متفاوتی دارند.
با این حال، تجربه نشان داده است که طالبان همواره در مواقع حساس، شکاف‌های داخلی خود را مدیریت کرده و از بروز بحران‌های بزرگ جلوگیری کرده است. نشست قندهار، اگرچه می‌تواند به بررسی این اختلافات بپردازد، اما نباید آن را نشانه‌ای از بحران داخلی دانست، بلکه می‌توان آن را تلاشی برای هماهنگی بیشتر میان جناح‌های مختلف طالبان تعبیر کرد.
نشست قندهار و تحصیل دختران؛ آزمون مهم برای طالبان
یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در حکومت سرپرست طالبان، مسئله آموزش دختران است. کشورهای منطقه و جامعه بین‌المللی بارها تأکید کرده‌اند که بازگشایی مکاتب دخترانه می‌تواند تأثیر مثبتی بر روابط افغانستان با سایر کشورها داشته باشد. از سوی دیگر، فشارهای داخلی نیز در این زمینه افزایش یافته و بخش قابل توجهی از جامعه افغانستان خواهان باز شدن دروازه‌های مکاتب به روی دختران است.
اگر طالبان بخواهد از انزوای سیاسی و اقتصادی خارج شود، نیازمند تصمیم‌گیری‌های انعطاف‌پذیر در این حوزه است. نشست قندهار می‌تواند فرصتی برای ارزیابی این موضوع باشد، اما اینکه آیا طالبان در این زمینه تجدیدنظر خواهد کرد یا نه، بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله مواضع جناح‌های تندرو در داخل این گروه و میزان فشار کشورهای همسایه که تمایل دارند افغانستان در مسیر ثبات قرار گیرد.
در نهایت نتیجه اینکه؛ نشست قندهار، همچون نشست‌های قبلی، می‌تواند نقطه عطفی در سیاست‌های طالبان باشد. تصمیم‌گیری‌های این نشست نه‌تنها بر وضعیت داخلی افغانستان بلکه بر روابط منطقه‌ای و بین‌المللی این کشور تأثیر خواهد گذاشت.
طالبان اگر بخواهد از بحران‌های کنونی عبور کند، نیازمند بازنگری در برخی از سیاست‌هایش، به‌ویژه در زمینه تعامل با جامعه جهانی، توسعه اقتصادی و مسائل اجتماعی است. اکنون باید دید که آیا این نشست می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات مثبت در سیاست‌های طالبان شود یا خیر.
عایشه ببرک خیل
