وضعیت کنونی اقتصاد افغانستان
آمارها تصویر کاملی از افرادی را که نا امید از بدست آوردن غذا هستند نشان می‌دهند. در حال حاضر حداقل 23 میلیون نفر در افغانستان محروم از غذا و کمکهای اولیه استند. این در حالی است که تمام جمعیت افغانستان عنقریب 38 میلیون نفر است. توجه داشته باشیم که آمارها گواه اینست که 23 میلیون نفر غذای کافی ندارند. یعنی اینگونه نیست که بقیه ی افراد جامعه دارای وضعیت اقتصادی متوسط یا خوب باشند. زیرا برخی از خانواده‌ها، دختران خردسال خود را در ازای پول به ازدواج افراد دیگر در می‌آورند یا برخی دیگر اعضای بدن خود را می‌فروشند. اینها همه از نشانه های فروپاشی نظام اقتصادی افغانستان است.
در حالی که تجارت غیرقانونی تریاک در افغانستان قوی است اما سایر بخش‌های اقتصادی سقوط کرده‌اند. به طور میانگین شرکت‌ها 65 درصد از کارگران خود را اخراج کرده‌اند. قیمت مواد غذایی تا ۴۰ درصد افزایش یافته و بیش از نیمی از جمعیت افغانستان به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند. این در حالی است که نرخ فقر در این کشور به حدود ۹۰ درصد رسیده است. صندوق بین‌المللی حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) تخمین زده که بیش از یک میلیون کودک افغانستانی در معرض خطر مرگ به دلیل آثار ناشی از سوء تغذیه یا بیماری‌های مرتبط با آن هستند.
عامل اول: اشرف غنی بُز دل و فاسد
یکی از رهبران سیاسی گفته بود که: «من عقیده دارم که اشرف غنی یک روزی تمام دارو ندارش را در دو بکس جمع کرده و فرار می کند». با آنکه در آن زمان ایشان را همه مسخره کردند، ولی متاسفانه این خبر به حقیقت پیوست و در نهایت اشرف غنی با دو بکس فرار کرد و افغانستان را به کام فروپاشی و ویرانی کامل سوق داد.
به نوشته نیورک تایمز: فرار اشرف غنی از افغانستان، یک چرخش ننگین برای وی بود. اشرف غنی دارنده مدرک دکترا از دانشگاه کلمبیا بود که بسیاری وی را با یکی از کتاب هایش یعنی «اصلاح دولت‌های ورشکسته» می‌شناختند. با این همه، اشرف غنی در دوران حضور خود در قدرت، به جای اینکه افغانستان را اصلاح کند، به همان شیوه‌ای که بر کشور حکومت می‌کرد، آن را ترک کرد: وی فردی جدا از همه بود و صرفا توسط شماری از مشاوران که گفته می‌شود در جریان خروجش از افغانستان او را همراهی کرده اند، احاطه شده بود. به قول سعد محسنی یکی از تاجران افغانستان که: مردم 100سال آینده، بر قبر اشرف غنی تُف خواهند کرد.
تکنوکرات غربی، نویسنده ی کتاب «اصلاح دولت‌های ورشکسته»، متفکر دوم جهان، رهبر پوپولیست، رئیس جمهورِ زمان جنگ، یک دولت بازسازی شده را چنان در لجن فساد و بیبندوباری فرو برده بود که سر انجام آن محکوم به چنین سرنوشتی بود. متاسفانه پیامدها و تاوانِ فسادهای افسار گسیخته ی اشرف غنی را مردم افغانستان پرداخت میکنند. اشرف غنی را می توان یکی از مهم ترین عوامل فروپاشی نظام اقتصادی افغانستان دانست.
فساد گسترده ای که در دوران اشرف غنی حاکم بود، بدون تردید نظام اقتصادی افغانستان را فلج مینمود. نشانه های از فروپاشی اقتصاد افغانستان حتی در همان دوران مشاهده میشد. اما به دلیل کمکهای خارجی و همچنان امیدواری مردم به آینده و عبور از اشرف غنی، آن نشانه ها چندان جدی گرفته نمیشد.
افزون بر اینکه سیستم اقتصادی افغانستان آخرین نفسهایش را میشمرد، فرار اشرف غنی و چور چپاول بانکها، خزانه ها و دزدی های میلیونها دالر توسط حلقات خاص و به ویژه اشرف غنی، فروپاشی و سقوط نظام اقتصادی افغانستان را تسریع نمود. بنابراین خوب است که بگوییم طالبان، یک دولت ورشکسته که نظام اقتصادی آن کاملا فروپاشیده و فلج گردیده بود را تحویل گرفت.
عامل دوم: تصمیم آمریکا
اقتصاد افغانستان فروپاشیده، زیرا آمریکایی‌ها تصمیم به ایجاد آن گرفتند. دولت جو بایدن در آمریکا در پاسخ به تحقیر نظامیان این کشور در افغانستان توسط طالبان، سیاست زمین سوخته را در پیش گرفته که در حقیقت برای ایجاد حداکثر خسارت اقتصادی طراحی شده است.
مسدود کردن دارایی‌های دولتی افغانستان به معنای تهدید اعمال تحریم علیه بانکها یا دیگر شرکت‌هایی است که در حال تجارت با افغانستان هستند. این امر به معنای توقف پرداخت‌ها از طریق صندوق بازسازی افغانستان است که تحت نظر بانک جهانی فعالیت می‌کند. این کار یعنی کمکهای اضطراری صندوق بین‌المللی پول برای مقابله با ویروس کوویدـ۱۹ در اختیار افغانستان قرار نخواهد گرفت. بدیهی بود که عقب‌نشینی از کمکهای مالی خارج از کشور به افغانستان ـ که تقریبا نیمی از تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۲۰ را شامل میشد ـ تاثیر فاجعه‌باری در پی خواهد داشت که همین طور هم شد و منجر به فروپاشی نظام اقتصادی افغانستان شد.
براین اساس، بخشی از کمکهای بشردوستانه از طریق آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد و برخی از نهادهای خیریه به افغانستان می‌رسد اما این کمک‌ها برای باز نگه داشتن مکاتب و حقوق کارکنان بخش دولتی قبل از آنکه طالبان بر این کشور مسلط شود، هزینه میشد. تخمین دقیق از میزان کمکهای کوتاه مدت ارائه شده دشوار است زیرا شرایط آنقدر آشفته است که نمی توان گفت که آیا پول نقدی که با هواپیما به افغانستان منتقل می‌شود واقعاً در جایی که مورد نیاز است مصرف می‌شود یا نه. با این حال احتمالا چیزی حدود ۱۰ درصد از ۸.۵ میلیارد دالر (۶.۲ میلیارد پوند) کمکهای خارجی که قبل از تسلط طالبان بر افغانستان به این کشور اعطا میشد، در حال حاضر به افغانستان می‌رسد.
واضح است که آمریکا و متحدان اروپایی آن به جای هدف قراردادن طالبان، مجازات دسته‌جمعی را علیه مردم افغانستان اعمال میکنند. این در حالی است که گرسنگی کودکان و تعطیلی مدارس به دلیل پرداخت نکردن حقوق معلمان از ارزش‌های غربی دفاع نمی‌کند. واشنگتن با شکست در جنگ، اکنون صلح را از دست داده است.
کوچکترین شواهد و مدارکی در دست نیست که فقیر ساختن مردم افغانستان باعث نزدیک‌تر شدن تغییر رژیم در افغانستان خواهد شد. کاری که آمریکایی‌ها در حقیقت در حال انجام آن هستند تضمین بیکاری و فقر گسترده است؛ این موضوع شرایط را برای گسترش تروریسم و افزایش زمینه مهاجرت فراهم می‌کند.
دستِ بایدن در فروپاشی اقتصادی افغانستان
بایدن یک مشکل مشخص دارد. وجهه خوبی ندارد که آمریکا بعد از ۲ دهه از اشغال افغانستان و از دست دادن جان بسیاری از آمریکایی‌ها، این جنگ را به این شکل به پایان برساند. حتی اگر دونلد ترمپ در انتخابات ۲۰۲۰ در آمریکا پیروز شده بود، بازهم همین سیاست را دنبال می‌کرد هرچند که این موضوع باعث سروصداهای بیشتری میشد.
در ماه دسمبر سال ۲۰۲۱، بانک جهانی نگران وضعیت روبه وخامت در افغانستان بود و ۲۸۰ میلیون دالر از منابع صندوق بازسازی افغانستان را در اختیار یونیسف و برنامه جهانی غذا قرار داد. اما با این حال هیچ‌گونه نرمش واقعی در اعمال تحریم‌ها دیده نشد. قدرت بانک جهانی در دست سهامدارانش قرار دارد و صندوق بین‌المللی پول نیز توسط جامعه بین‌المللی هدایت می‌شود. در واقع هر دو نهاد از وزارت مالیه و امور خارجه آمریکا دستور می‌گیرند و به ابزار سیاست خارجی این کشور تبدیل شده‌اند.
در نهایت موارد زیر در افغانستان رخ خواهد داد. ذخایر ارزی این کشور توسط آمریکا مسدود میماند. با کاهش تحریم‌ها، یک طبقه زیر اقتصاد افغانستان به وجود خواهد آمد که می‌توان کمکهای غیرانسانی را از آن طریق به این کشور ارائه کرد. بانک مرکزی افغانستان اجازه خواهد یافت تا وارد مذاکراتی با صندوق بین‌المللی پول به منظور بررسی بسته نجات اقتصادی مشروط شود. بانک جهانی نیز بار دیگر برنامه‌های خود را پیگیری خواهد کرد تا از هدر رفت دستاوردهای توسعه انسانی در این کشور که در ۲ دهه گذشته تامین مالی آن را برعهده داشته، جلوگیری کند. آنچه که آمریکا در افغانستان در حال انجام آن است، جنایتی بشردوستانه است و کسانی که می‌دانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است ولی سکوت میکنند، تسهیل‌گر این جنایت هستند و به فروپاشی نظام اقتصادی افغانستان کمک می کنند.
